داروهای لاغری (۷): اسید لینولئیک مزدوج یا CLA

تمام چربی‌ها به طریقه یکسانی تولید نشده‌اند. برخی انرژی‌زا هستند و برخی دیگر برای سلامتی بسیار مفید واقع می‌گردند.

اسید لینولئیک مزدوج که به اختصار CLA^۱ نیز نامیده می‌شود به آخرین گروه اسیدهای چرب تعلق دارد. این اسیدچرب به صورت طبیعی در گوشت و لبنیات یافت می‌شود و در بسیاری از تحقیقات بر کاهش وزن نیز تاثیر داشته است. CLA یکی از محبوب‌ترین مکمل‌های لاغری در کل جهان است، برخی معتقدند علاوه بر کاهش وزن فواید بسیار دیگری نیز دارد. این مقاله به بررسی دقیق اثرات این مکمل بر کاهش وزن و سلامتی شما می‌پردازد.

 اسید لینولئیک مزدوج به معنای چیست؟

اسید لینولئیک‌، معمول‌ترین اُمگا ۶ یافت شده در روغن‌های گیاهی ست و همچنین در دیگر مواد غذایی نیز به مقدار کمتر یافت می‌شود. در واقع ۲۸ نوع مختلف از CLA وجود دارد؛ اما “c9,t11” و “t10,c12” ( c به معنای پیوند دوگانه سیس و t به معنای پیوند دوگانه ترانس است.) دو نوع مهم این اسیدچرب هستند. در تصویر شما اسید لینولئیک‌ معمول را در بالا و دو نوع مهم اسید لینولئیک‌ مزدوج را در زیر مشاهده می‌فرمایید.

CLA حاوی هر دونوع باندهای دوگانه سیس و ترانس است و اعداد، معرف محل این پیوندهای دوگانه بر روی اسیدچرب هستند. تفاوت بین اسید لینولئیک‌های مختلف در نوع چیدمان پیوندهای دوگانه است؛ اما باید به خاطر داشته باشیم که تفاوت ناچیزی همچون مورد اشاره شده در بالا تاثیر به سزایی در اختلافات بین سلول‌ها دارد. بنابراین CLA پلی‌مر غیراشباع اسید چرب است که حاوی هر دو نوع پیوندهای سیس و ترانس است؛ به بیان دیگر CLA نوعی اسیدچرب ترانس طبیعی یافت شده در بسیاری از مواد مغذی است. تحقیقات بسیاری نشان می‌دهد که چربی‌های ترانس صناعی مضر هستند در حالی که چربی‌های ترانس طبیعی یافت شده در غذاهای حیوانی این ویژگی را ندارند.

CLA در گوشت، لبنیات و به خصوص حیواناتی که از چمن تغذیه کرده‌اند یافت می‌شود

اصلی‌ترین منبع لبنیات CLA، در محصولات به دست آمده از نشخوارکنندگانی همچون گاو، بز و گوسفند است. میزان کلی CLA موجود در این منابع با توجه به آن که حیوانات از چه چیز تغذیه کرده‌اند متفاوت است. به عنوان مثال؛ میزان CLA موجود در گوشت و لبنیات به دست آمده از گاوهای تغذیه شده از چمن ۳۰۰ الی ۵۰۰ درصد بیشتر از گاوهای تغذیه کرده از غله است. بسیار از افراد در رژیم غذایی خود CLA را به دست می‌آورند. میزان معمول دریافتی این ماده در آمریکا برای زنان ۱۵۱ میلی‌گرم در روز و برای مردان ۲۱۲ میلی‌گرم در روز است. هر چند مهم است به خاطر داشته باید که CLA موجود در مکمل‌ها از غذاهای طبیعی به دست نیامده‌ است و به طریق تغییر در روغن‌های گلرنگ و گل ‌آفتاب‌گردان، که روغن‌های ناسالم گیاهی هستند، تولید می‌شوند. اسیدلینولئیک‌ موجود در روغن‌ها، طی فعل و انفعالات شیمیایی به اسیدلینولئیک مزدوج تبدیل می‌شوند. تناسب انواع مختلف این اسیدچرب در منابع متفاوت است. غذاها اغلب حاوی “c9,t11” هستند در حالی که مکمل‌ها حاوی میزان زیادی از “t10,c12” هستند که هیچگاه در طبیعت با این مقدار زیاد یافت نمی‌شود. بنابراین CLA دریافتی از مکمل‌ها تاثیر یکسان CLA دریافتی به طریق طبیعی را بر سلامتی ندارد.

مکانیسم عملکرد

اولین نشانه‌های فعالیت بیولوژیکی ضدسرطان  CLA در سال ۱۹۲۷ توسط تیم تحقیقاتی، بر روی موش‌ها یافت شد. سپس سایر محققین یافتند که این ماده می‌تواند سطح چربی بدن را نیز کاهش دهد. بعد از آنکه چاقی به یک معضل جهانی تبدیل شد، مردم در ارتباط با این ماده به عنوان یک مکمل لاغری کنجکاوتر شدند. حال با توجه به بررسی‌های بیشتر انجام شده بر روی CLA، مکانیسم‌های ضدچاقی دیگری نیز یافت شده است. این مکانیسم‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:

• کاهش مصرف غذا (کاهش کالری دریافتی)
• افزایش چربی سوزی
• تحریک تجزیه چربی
• جلوگیری از تولید چربی در بدن

آیا CLA حقیقتا در کاهش وزن موثر است؟

خوشبختانه، تحقیقات جامع و بسیاری بر روی CLA انجام گرفته است و اغلب آزمایش‌ها از نوع کارآزمایی کنترل‌شده‌ی تصادفی بودند که استاندارد طلایی آزمایش‌های علمی انجام شده بر روی انسان محسوب می‌شوند. برخی از تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف CLA موجب کاهش قابل ملاحظه وزن و بهبود ترکیب بدن به کمک کاهش چربی و افزایش توده ماهیچه بدن می‌شود؛ اما باید بگوییم در مقابل تمام آنچه ذکر شد بسیاری از تحقیقات تاثیری را نشان ندادند. در یک بررسی بزرگ، که داده‌های آن از ۱۸ آزمایش کنترل شده جمع آوری شده بود، مصرف CLA موجب کاهش نسبی چربی شد. تاثیرات آن اغلب در ۶ ماهه نخست مصرف گزارش شده‌اند و سپس به آرامی در طول ۲ سال کاهش می‌یابد.

با توجه به این مقاله، مصرف CLA به مدت ۶ ماه موجب کاهش وزن ۰.۱ کیلوگرم یا ۰.۲ پوند در هفته می‌شود. دیگر بررسی منتشر شده در  سال ۲۰۱۲ نشان داد که مصرف CLA در مقایسه با مصرف دارونما موجب ۳ پوند یا ۱.۳ کیلوگرم کاهش وزن بیشتری می‌شود. و در این تحقیق عنوان شده است:

متاآنالیز ما همچنین تفاوت قابل ملاحظه‌ای در کاهش چربی را به نفع CLA نشان داد… میزان اثرات کوچک و ارتباط بالینی نامشخص است. عوارض جانبی آن شامل یبوست، اسهال و مدفوع نرم است.

در واقع اثرات کاهش وزن این ماده از نظر آماری قابل ملاحظه به نظر می‌رسد؛ اما در واقعیت با توجه به عوارض جانبی بالقوه این مکمل بی‌معنی ست.

CLA به دست آمده از منابع طبیعی برای سلامتی مفید است

در طبیعت، CLA در گوشت چربی‌دار و لبنیات بدست آمده از نشخوارکنندگان یافت می‌شود. مطالعات دراز مدت مشاهده‌ای بسیاری به منظور بررسی تاثیر CLA در افزایش یا کاهش خطر ابتلا به بیماری انجام شده است. بسیاری از این تحقیقات نشان دادند که مصرف CLA موجب کاهش خطر ابتلا به امراض مختلف علی‌الخصوص دیابت نوع ۲ و سرطان می‌شود. همچنین مطالعات انجام شده در کشورهایی که گاوهای آن‌ها از چمن تغذیه می‌کنند نشان دادند؛ کسانی که سطح CLA  بالاتری در بدن دارند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی در آنان کاهش می‌یابد. ممکن است این مزایا در ارتباط با CLA و یا دیگر اجزا موجود در محصولات بدست آمده از حیوانات تغذیه‌کننده از چمن همچون ویتامین K2 باشد. مسلما گوشت و لبنیات بدست آمده از این حیوانات علاوه بر مزایای ذکر شده در بالا، به دلایل بسیار دیگر نیز برای انسان مفید است؛ بنابراین باید به طور معمول از آن‌ها استفاده کرد.

ناپرهیزی در مصرف، عوارض جانبی خطرناکی به دنبال خواهد داشت

شواهدی در ارتباط با مزایای CLA به دست آمده از منابع طبیعی موجود است. با این وجود قبلا هم اشاره کرده بودیم که CLA یافت شده در مکمل‌ها از طریق تغییر در اسید لینولئیک بدست آمده از روغن‌های ناسالم گیاهی تولید می‌‌شود. CLA موجود در مکمل‌ها به علت دارا بودن مقدار زیاد نوع “t10,c12” با CLA موجود در منابع طبیعی متفاوت است. در حالت معمول نیز طبیعتا دریافت برخی مولکول‌ها و مواد‌مغذی به مقدار طبیعی بسیار مفید است؛ اما افزایش دریافت این مواد برای بدن مضر است. مطالعات نشان می‌دهد دریافت زیاد CLA به کمک مکمل‌ها، موجب انباشت چربی در کبد شده و شرایط را برای بروز بیماری سندروم متابولیک و دیابت فراهم می‌کند. مطالعات بسیار دیگر نیز نشان می‌دهد که هم در حیوانات و هم انسان استفاده از CLA در مقابل داشتن مزیت کاهش چربی بدن، عوارضی همچون التهاب، دیابت نوع ۲ و کاهش HDL (کلسترول خوب) را نیز به همراه خواهد داشت. هر چند باید معترف این نکته نیز باشیم که عوارض مشاهده شده در مطالعات صورت گرفته بر روی حیوانات، به علت استفاده بسیار زیاد از CLA (که بسیار بیشتر از میزان استفاده معمول در انسان‌هاست) است. هرچند عوارض ذکر شده به هنگام تحقیق بر روی انسان‌ها، به علت استفاده از یک دوز معقول بوده است. از عوارض نادر دیگر مصرف این مکمل می‌توان به اسهال، درد شکمی، تهوع و نفخ اشاره کرد.

مقالات مرتبط:

• کبد چرب غیرالکلی
• دیابت نوع دوم؛ کشنده اما قابل پیشگیری
• سندروم متابولیک چیست؟

دوز مناسب مصرفی

در اغلب مطالعات دوز مصرفی گستره ۲/۳ تا ۴/۶ گرم در روز بود. به خاطر داشته باشید که با افزایش این مقدار، خطر بروز عوارض جانبی نیز افزایش می‌یابد. سازمان غذا و دارو^۲ اضافه کردن CLA به غذاها را تایید می‌کند و آن را ماده‎‌ای ^۳GRAS ( ماده‌ای به طور کلی ایمن) می‌داند. هرچند این همان سازمانی ست که روغن سویا و شربت با فروکتوز بالا را امن می‌داند.

آیا می‌توانید این مکمل را مصرف کنید؟

از نظر شخصی من کاهش چند پوند وزن ارزش ابتلا به کبد چرب و وخیم‌تر شدن بیماری‌های متابولیکی را ندارد. اما اگر همچنان مصمم به استفاده از این مکمل هستید؛ توصیه می‌کنیم به منظور اطمینان خاطر، هر چند وقت یکبار میزان عملکرد کبدتان و مارکرهای متابولیکی را به کمک آزمایش خون چک کنید. خوش اندام بودن خوب است اما روش‌های دیگر کم خطرتری نیز برای کاهش وزن وجود دارند.

^{پی‌نوشت:}

1. 1. ^{Conjugated LinoleicAcid}
   2. ^FDA
   3. ^{Generally Regarded as Safe}

چکیده آنچه که خواندید:

• CLA در کاهش وزن، پیشگیری از ابتلا به سرطان و بیماری‌های قلبی موثر است.

• منابع: گوشت و لبنیات بدست آمده از نشخوارکنندگان

• هشدار! مصرف این چربی به صورت طبیعی بسیار مفید است اما مصرف مکمل آن توصیه نمی‌شود.

• دز مصرفی: ۲/۳ الی ۴/۶ گرم در روز

• عوارض: کبد چرب، سندروم متابولیک، دیابت نوع ۲، اسهال، تهوع، درد شکمی