دیسکوگرام نوعی تست تشخیصی برای ارزیابی کمردرد می‌باشد. این تست در تشخیص دیسک غیرعادی ستون‌فقرات که موجب بروز کمردرد می‌شود، به پزشک کمک می‌کند. دیسک‌های ستون‌فقرات شبیه دونات‌های ژله‌ای کوچک به نظر می‌رسند؛ با یک لایه‌ی بیرونی سفت و ماده‌ی درونی ژله‌مانند. این ساختارها مابین استخوان‌ها به‌عنوان بالشتک عمل می‌کنند. حین دیسکوگرام، نوعی رنگ به مرکز نرم دیسک تزریق می‌شود. این تزریق گاهی اود درد کمر را نیز در پی دارد. گاهی برای تشخیص دیسکِ عامل اصلی کمردرد، تزریق به دیسک‌های متعدد انجام می‌گیرد. رنگ مذکور وارد هرگونه شکاف موجود در سطح بیرونی دیسک شده و بدین ترتیب مشاهده‌ی آن از طریق تصویربرداری با پرتوهای X یا CT اسکن، امکان‌پذیر می‌گردد. اگرچه همیشه دیسک‌هایی که علائم فرسودگی در آن‌ها دیده می‌شود، باعث بروز کمردرد نمی‌شوند. بر این اساس مفید فایده بودنِ این تست تشخیصی، مسئله‌ای قابل بحث است.
موارد استفاده
دیسکوگرام نوعی تست تهاجمی بوده که در حالت کلی برای ارزیابی اولیه‌ی کمردرد استفاده نمی‌شود؛ اما اگر علی‌رغم مصرف دارو و فیزیوتراپی، درد هم‌چنان تداوم داشته باشد، انجام این روش تشخیصی توصیه می‌گردد. برخی پزشکان قبل از جراحی از دیسکوگرام برای تعیین دیسک‌هایی که نیاز به برداشت دارند، استفاده می‌کنند. اگرچه در این مورد دیسکوگرام همیشه دقیق عمل نمی‌کند. بسیاری از پزشکان برای تشخیص مشکلات دیسک کمر و تعیین درمان‌های لازم، به دیگر روش‌های تشخیصی مانند MRI و CT اسکن اکتفا می‌کنند.
خطرات
دیسکوگرام در حالت کلی، فرآیندی ایمن است؛ اما مانند هر پروسه‌ی پزشکی دیگری، عوارضی ممکن است به دنبال داشته باشد. از عوارض احتمالی این فرآیند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عفونت
- تشدید درد مزمن کمر
- سردرد
- آسیب اعصاب نخاعی
- واکنش آلرژیک (حساسیت) به رنگ تزریقی
آماده‌سازی
مدتی قبل از انجام دیسکوگرام احتمالاٌ باید از مصرف داروهای رقیق‌کننده‌ی خون پرهیز کرد. پزشک در ارتباط با داروهای مصرفی، دستوات خاصی را ارائه می‌دهد. بیمار باید از صبح روز انجام فرآیند، خوردن و آشامیدن را متوقف کند.
انتظارات
کل زمان موردنیاز برای انجام این تست، تقریباً ۳ ساعت می‌باشد. خود فرآیند دیسکوگرام حدود ۳۰ دقیقه زمان می‌برد. پس از پروسه، بیمار می‌تواند همان روز به منزل بازگردد.
حین پروسه
دیسکوگرام در کلینیک‌ها یا بیمارستان‌های مجهز به تجهیزات تصویربرداری انجام می‌گیرد. بیمار حین پروسه هوشیار است؛ اما امکان دارد برای آرامش بیمار، نوعی داروی مسکّن به صورت وریدی تزریق شود. هم‌چنین ممکن است برای پیش‌گیری از عفونت، تجویز آنتی‌بیوتیک نیز صورت گیرد. طی فرآیند دیسکوگرام، بیمار بر روی شکم دراز کشیده و پس از پاک‌سازی پوست، برای کاهش درد ناشی از سوزن‌های دیسکوگرافی نوعی داروی بی‌حس‌کننده تزریق می‌شود.
پزشک نوک سوزنی را به مرکز دیسک موردبررسی وارد کرده و نوعی رنگ کنتراست را تزریق می‌کند.
پزشک با یکی از تکنیک‌های تصویربرداری مانند فلوروسکوپی، واردسازی سوزن‌ها به داخل بدن را کنترل می‌کند. فلوروسکوپی امکان جاگذاری دقیق و ایمن سوزن‌ها را در داخل مرکز دیسک مورد بررسی، فراهم می‌کند. سپس یک رنگ کنتراست (هم‌سنجی) به داخل دیسک تزریق شده و تصویربرداری با پرتوهای X یا CT اسکن برای بررسی پراکندگی رنگ انجام می‌گیرد. اگر رنگ تزریقی در مرکز دیسک باقی بماند، دیسک مذکور حالت نرمال دارد؛ اما پخش شدن رنگ به بیرون از مرکز دیسک دلیل بر فرسودگی نسبی آن می‌باشد. این فرسودگی ممکن است عامل درد موجود بوده یا ربطی به آن نداشته باشد. معمولاً اگر دیسک مذکور عامل کمردرد باشد، حین تزریق نیز دردی مشابه کمردرد روزانه احساس می‌شود. در صورتی که دیسک حالت نرمال داشته باشد، تزریق رنگ درد کمی خواهد داشت. حین پروسه نیز میزان درد موجود از بیمار سؤال می‌شود.
دیسک نرمال در سمت چپ و دیسک فرسوده در سمت راست مشاهده می‌شود.
پس از پروسه
پس از پایان پروسه، بیمار به مدت ۳۰ دقیقه تا یک ساعت در همان محل تحت نظر قرار می‌گیرد. بیمار برای برگشت به منزل، به یک همراه نیاز خواهد داشت. احساس درد نسبی در محل تزریق یا ناحیه‌ی پائینی کمر تا چند ساعت بعد، امری عادی است. در صورت احساس درد شدید یا بروز تب به مدت یک تا دو هفته پس از دیسکوگرام، بلافاصله موضوع را با پزشک خود مطرح کنید.
نتایج
پزشک تصاویر گرفته‌شده و گزارش بیمار از درد احساس شده حین انجام فرآیند را بررسی می‌کند. هر دو مورد مذکور در تشخیص منبع کمردرد از اهمیت بالایی برخوردارند. پزشک از این اطلاعات در جراحی یا تعیین نوع درمان موردنیاز استفاده می‌کند. پزشکان معمولاً برای تعیین نوع درمان تنها به نتایج دیسکوگرام اکتفا نمی‌کنند؛ اگرچه واکنش‌های درد در این فرآیند بسیار متنوع می‌باشند. معمولاً در تعیین برنامه‌ی درمانی، نتایج دیسکوگرام با نتایج دیگر تست‌ها از جمله MRI یا CT اسکن و معاینه‌ی فیزیکی ترکیب می‌شود.
