انتشار این مقاله


مروری بر روند توسعه سیستم اصلاح ژنی کریسپر از ابتدا تاکنون

نگاهی به تاریخچه‌ی توسعه روش اصلاح ژنی CRISPR و بررسی جدید‌ترین دستاورد آن با نام ویرایش باز

پنج‭ ‬سال‭ ‬پیش‭ ‬دانشمندان‭ ‬در‭ ‬گزارش‌های‭ ‬مهیجی‭ ‬اعلام‭ ‬کردند‭ ‬تکنولوژی‭ ‬کریسپر‭ ‬توانایی‭ ‬ویرایش‭ ‬دقیق‭ ‬و‭ ‬بهینه‌ی‭ ‬ژنوم‭ ‬در‭ ‬سلول‌های‭ ‬یوکاریوتی‭ ‬را‭ ‬دارد. از‭ ‬آن‭ ‬زمان‭ ‬تاکنون‭ ‬صد‌ها‭ ‬مؤسسه‌ی‭ ‬تحقیقاتی‭ ‬بودجه‌های‭ ‬عظیمی‭ ‬برای‭ ‬بررسی‭ ‬کارکرد‭ ‬این‭ ‬تکنولوژی‭ ‬در‭ ‬علوم‭ ‬گوناگون‭ ‬از‭ ‬جمله‭ ‬پزشکی‭ ‬و‭ ‬کشاورزی‭ ‬صرف‭ ‬کرده‌اند. اکنون‭ ‬به‌سختی‭ ‬می‌توان‭ ‬انقلابی‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬علم‭ ‬یافت‭ ‬که‭ ‬زیست‌شناسی‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬اندازه‌ی‭ ‬کریسپر‭ ‬تحت‭ ‬تأثیر‭ ‬قرار‭ ‬داده‭ ‬باشد. تنها‭ ‬چند‭ ‬سال‭ ‬قبل‭ ‬دانشمندان‭ ‬اعلام‭ ‬کردند‭ ‬سیستمی‭ ‬که‭ ‬توسط‭ ‬باکتری‌ها‭ ‬علیه‭ ‬تهاجم‭ ‬ویروسی‭ ‬مورد‭ ‬استفاده‭ ‬قرار‭ ‬می‌گیرد‭ ‬قابلیت‭ ‬هدف‌گیری‭ ‬نقاط‭ ‬خاصی‭ ‬از‭ ‬DNA‭ ‬را‭ ‬داشته‭ ‬و‭ ‬می‌توان‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬برای‭ ‬ویرایش‭ ‬ژنوم‭ ‬سلول‌های‭ ‬یوکاریوتی‭ ‬از‭ ‬جمله‭ ‬پستانداران‭ ‬استفاده‭ ‬نمود.

در‭ ‬مدتی‭ ‬کوتاه‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬کشف‭ ‬این‭ ‬مکانیسم،‭ ‬کارکرد‌های‭ ‬فراوانی‭ ‬برای‭ ‬آن‭ ‬ابداع‭ ‬شد. از‭ ‬جمله‌ی‭ ‬مهم‌ترینِ‭ ‬آن‌ها،‭ ‬ساخت‭ ‬مدل‌های‭ ‬حیوانی‭ ‬پیچیده‭ ‬از‭ ‬بیماری‌های‭ ‬وراثتی‭ ‬انسانی‭ ‬و‭ ‬سرطان‌ها‭ ‬بود. همچنین‭ ‬اسکن‌های‭ ‬ژنومیِ‭ ‬سلول‌های‭ ‬انسان‭ ‬جهت‭ ‬یافتن‭ ‬میزان‭ ‬بیان‭ ‬ژن‭ ‬از‭ ‬دستاورد‌های‭ ‬مهم‭ ‬انقلاب‭ ‬کریسپر‭ ‬به‭ ‬شمار‭ ‬می‌آید. با‭ ‬این‭ ‬حال‭ ‬پیشرفت‌های‭ ‬حاصل‭ ‬شده‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬حوزه‭ ‬موضوعات‭ ‬اخلاقی‭ ‬فراوانی‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬پیش‭ ‬کشیده‭ ‬است‭.‬

کشف‭ ‬کریسپر

داستان‭ ‬کریسپر‭ ‬در‭ ‬کاستا‭ ‬بلانکای‭ ‬اسپانیا‭ ‬کلید‭ ‬می‌خورد. فرانسیسکو‭ ‬موجیکا‭ (‬Francisco Mojica‭) ‬در‭ ‬سال ‭ ‬۱۹۸۹‭ ‬تحصیلات‭ ‬دوره‌ی‭ ‬دکترای‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬دانشگاه‭ ‬آلیکانته‭ (‬Alicante‭) ‬آغاز‭ ‬کرده‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬آزمایشگاهی‭ ‬مشغول‭ ‬پژوهش‭ ‬بر‭ ‬روی‭ ‬آرکی‌باکتری‭ ‬مقاوم‭ ‬به‭ ‬نمک‭ ‬در‭ ‬مرداب‌های‭ ‬محلی‭ ‬شد‭.‬

استاد‭ ‬راهنمای‭ ‬موجیکا‭ ‬دریافت،‭ ‬غلظت‭ ‬نمک‭ ‬موجود‭ ‬در‭ ‬محیط‭ ‬کشت‭ ‬باکتری‭ ‬بر‭ ‬روی‭ ‬فعالیت‭ ‬برش‌دهنده‌ی‭ ‬آنزیم‌های‭ ‬محدودکننده‭ ‬تأثیر‭ ‬می‌گذارد. موجیکا‭ ‬در‭ ‬ادامه‭ ‬به‭ ‬بررسی‭ ‬قطعات‭ ‬تغییریافته‭ ‬پرداخت. در‭ ‬اولین‭ ‬قطعه‌ی‭ ‬DNA‭ ‬مورد‭ ‬بررسی،‭ ‬نسخه‌های‭ ‬متعدد‭ ‬و‭ ‬کاملی‭ ‬از‭ ‬توالی‌های‭ ‬به‌شدت‭ ‬پالیندرومیک‭ ‬و‭ ‬نادر‭ ‬با‭ ‬طول‭ ‬۳۰‭ ‬باز‭ ‬یافت‭ ‬شد. این‭ ‬توالی‌ها‭ ‬بین‭ ‬گروه‭ ‬دیگری‭ ‬از‭ ‬توالی‌های‭ ‬فاصله‌انداز‭ ‬با‭ ‬طول‭ ‬۳۶‭ ‬باز‭ ‬قرار‭ ‬گرفته‭ ‬بودند. موجیکا‭ ‬این‭ ‬یافته‌ها‭ ‬را‭ ‬بسیار‭ ‬عجیب‭ ‬و‭ ‬جذاب‭ ‬یافت‭ ‬و‭ ‬دهه‌های‭ ‬بعدی‭ ‬پژوهش‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬پرده‌برداری‭ ‬از‭ ‬راز‭ ‬این‭ ‬پدیده‭ ‬اختصاص‭ ‬داد‭.‬

مدتی‭ ‬بعد‭ ‬موجیکا‭ ‬توالی‌های‭ ‬مشابه‭ ‬دیگری‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬باکتری‭ ‬H.volcanii‭ ‬و‭ ‬سایر‭ ‬آرکی‌باکتری‌های‭ ‬نمک‌دوست‭ ‬کشف‭ ‬کرد. همزمان‭ ‬با‭ ‬یافته‌های‭ ‬موجیکا،‭ ‬گروهی‭ ‬دیگر‭ ‬از‭ ‬پژوهشگران‭ ‬در‭ ‬ژاپن‌‭ (‬۱۹۸۷‭) ‬توالی‌های‭ ‬مشابه‭ ‬دیگری‭ ‬در‭ ‬باکتری‭ ‬E.Coli‭ ‬کشف‭ ‬نمودند. موجیکا‭ ‬وجود‭ ‬این‭ ‬تناوب‌های‭ ‬شدیداً‭ ‬حفظ‭ ‬شده‭ ‬در‭ ‬گونه‌های‭ ‬باکتریایی‭ ‬دور‭ ‬را‭ ‬نشانه‌ای‭ ‬بر‭ ‬عملکرد‭ ‬کلیدی‭ ‬آن‌ها‭ ‬طی‭ ‬تکامل‭ ‬دانسته‭ ‬و‭ ‬مقاله‌ای‭ ‬مبنی‭ ‬بر‭ ‬کشف‭ ‬کلاس‭ ‬جدیدی‭ ‬از‭ ‬تناوب‌ها‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬۱۹۹۵‭ ‬منتشر‭ ‬نمود.

موجیکا‭ ‬به‭ ‬دلیل‭ ‬کمبود‭ ‬بودجه‭ ‬و‭ ‬مشکلات‭ ‬محیط‭ ‬آزمایشگاهی‭ ‬در‭ ‬آلیکانته،‭ ‬پژوهش‌های‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬معطوف‭ ‬به‭ ‬بیوانفورماتیک‭ ‬و‭ ‬بررسی‭ ‬توالی‌های‭ ‬ناشناس‭ ‬کرده‭ ‬و‭ ‬نام‭ ‬آن‌را‭ ‬‮«‬تکرار‌های‭ ‬کوتاه‭ ‬با‭ ‬فاصله‌های‭ ‬منظم‮»‬‭ ‬یا‭ ‬SRSR‭ ‬گذاشت. نام‭ ‬این‭ ‬توالی‌ها‭ ‬بعداً‭ ‬به‭ ‬تکرا‌ر‌های‭ ‬پالیندروم‭ ‬کوتاه‭ ‬با‭ ‬فاصله‌های‭ ‬منظم‭ ‬یا‭ ‬به‭ ‬اختصار‭ ‬CRISPR‭ ‬تغییر‭ ‬یافت. تا‭ ‬سال‭ ‬۲۰۰۰‭ ‬موجیکا‭ ‬موفق‭ ‬به‭ ‬کشف‭ ‬لوکوس‌های‭ ‬کریسپر‭ ‬در‭ ‬۲۰‭ ‬میکروب‭ ‬مختلف‭ ‬از‭ ‬جمله‭ ‬باکتری‭ ‬عامل‭ ‬طاعون‭ ‬و‭ ‬سل‭ ‬شد. دو‭ ‬سال‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬اکتشافات‭ ‬سایر‭ ‬دانشمندان‭ ‬موفق‭ ‬به‭ ‬کشف‭ ‬ژن‌های‭ ‬مرتبط‭ ‬با‭ ‬کریسپر‭ (‬CRISPR associated genes‭) ‬یا‭ ‬cas‭ ‬در‭ ‬مناطق‭ ‬اطراف‭ ‬آن‭ ‬شدند‭.‬

اما‭ ‬سؤال‭ ‬اساسی‭ ‬این‭ ‬بود‭ ‬که‭ ‬کاربرد‭ ‬کریسپر‭ ‬چیست؟‭ ‬گمان‌های‭ ‬فراوانی‭ ‬در‭ ‬آن‭ ‬زمان‭ ‬مطرح‭ ‬می‌شد. از‭ ‬جمله‌ی‭ ‬آن‌ها‭ ‬کاربرد‭ ‬در‭ ‬تنظیم‭ ‬بیان‭ ‬ژن‭ ‬و‭ ‬تعمیر‭ ‬DNA‭ ‬بود. اما‭ ‬نادرستی‭ ‬تک‌تک‭ ‬ادعا‌های‭ ‬مطرح‭ ‬شده‭ ‬در‭ ‬زمان‭ ‬کوتاهی‭ ‬اثبات‭ ‬می‌شد‭.‬

کریسپر،‭ ‬یک‭ ‬سیستم‭ ‬ایمنی‭ ‬ذاتی‭ ‬است

موجیکا‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬۲۰۰۳‭ ‬پژوهش‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬به‌جای‭ ‬بررسی‭ ‬توالی‌های‭ ‬حفظ‭ ‬شده،‭ ‬بر‭ ‬روی‭ ‬توالی‌های‭ ‬فاصله‌انداز‭ ‬میان‭ ‬آن‌ها‭ ‬معطوف‭ ‬کرد. او‭ ‬با‭ ‬کمک‭ ‬برنامه‌ی‭ ‬BLAST‭ ‬که‭ ‬شباهت‭ ‬توالی‌های‭ ‬DNA‭ ‬را‭ ‬مورد‭ ‬بررسی‭ ‬قرار‭ ‬می‌دهد،‭ ‬به‭ ‬مقایسه‌ی‭ ‬توالی‌های‭ ‬فاصله‌انداز‭ ‬پرداخت. در‭ ‬یافته‌ای‭ ‬تاریخی،‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬لوکوس‌های‭ ‬کریسپر‭ ‬در‭ ‬باکتری‭ ‬E.Coli‭ ‬مورد‭ ‬بررسی،‭ ‬با‭ ‬توالی‭ ‬باکتریوفاژ‭ ‬P1‭ ‬که‭ ‬اکثر‭ ‬سویه‌های‭ ‬E.Coli‭ ‬را‭ ‬آلوده‭ ‬می‌کند‭ ‬مطابقت‭ ‬داشت‭.‬

همچنین‭ ‬سویه‌ای‭ ‬که‭ ‬موجیکا‭ ‬موفق‭ ‬یه‭ ‬یافتن‭ ‬توالی‭ ‬فاصله‌اندازه‭ ‬مشابه‭ ‬با‭ ‬فاژ‭ ‬P1‭ ‬شده‭ ‬بود،‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬ویروس‭ ‬مقاومت‭ ‬نشان‭ ‬می‌داد‭.‬

وی‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬کشف‭ ‬این‭ ‬مورد‭ ‬به‭ ‬بررسی‭ ‬۴۵۰۰‭ ‬توالی‭ ‬فاصله‌انداز‭ ‬دیگر‭ ‬پرداخت. نتایج‭ ‬نشان‭ ‬می‌داد،‭ ‬دو‭ ‬سوم‭ ‬از‭ ‬۸۸‭ ‬توالی‭ ‬فاصله‌اندازی‭ ‬که‭ ‬موردی‭ ‬مشابه‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬در‭ ‬بانک‭ ‬اطلاعاتی‭ ‬ثبت‭ ‬شده‭ ‬بود،‭ ‬مربوط‭ ‬به‭ ‬ژنوم‭ ‬ویروس‌ها‭ ‬و‭ ‬یا‭ ‬پلازمید‌های‭ ‬کونژوگه‭ ‬است. این‭ ‬نتایج‭ ‬سبب‭ ‬شد‭ ‬تا‭ ‬موجیکا‭ ‬عملکرد‭ ‬این‭ ‬سری‭ ‬از‭ ‬تناوب‌ها‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬سیستم‭ ‬ایمنی‭ ‬ذاتی‭ ‬باکتری‌ها‭ ‬در‭ ‬نظر‭ ‬گیرد‭.‬

در‭ ‬مدتی‭ ‬کوتاه‭ ‬موجیکا‭ ‬مقاله‌ای‭ ‬تدارک‭ ‬دید‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬اهمیت‭ ‬فراوان‭ ‬آن‭ ‬به‭ ‬ژورنال‭ ‬Nature‭ ‬ارسال‭ ‬نمود. در‭ ‬نوامبر‭ ‬۲۰۰۳‭‬، ژورنال‭ ‬مذکور‭ ‬بدون‭ ‬درخواست‭ ‬هیچ‌گونه‭ ‬بازبینی‌ای‭ ‬مقاله‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬علت‭ ‬تکراری‭ ‬بودن‭ ‬ایده‌ی‭ ‬اصلی‭ ‬رد‭ ‬کرد. سپس‭ ‬موجیکا‭ ‬اقدام‭ ‬به‭ ‬ارسال‭ ‬مقاله‭ ‬به‭ ‬مجلات‭ ‬دیگر‭ ‬نمود. در‭ ‬پایان،‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬چندین‭ ‬بار‭ ‬رد‭ ‬مقاله،‭ ‬وی‭ ‬توانست‭ ‬یافته‌های‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬ژورنال ‭ ‬Molecular Evolution‭‬بعد‭ ‬از‭ ‬۱۲‭ ‬ماه‭ ‬بازبینی،‭ ‬با‭ ‬عنوان‭ ‬‮«‬عملکرد‭ ‬احتمالی‭ ‬کریسپرها‮»‬‭ ‬منتشر‭ ‬کند‭.‬

برنامه‌ریزی‭ ‬کریسپر

جان‭ ‬ون‭ ‬در‭ ‬اوست‭ (‬John van der Oost‭) ‬مدرک‭ ‬دکترای‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬دانشگاه‭ ‬آمستردام‭ ‬دریافت‭ ‬کرد. اوست‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬۲۰۰۵‭ ‬با‭ ‬بودجه‌ی‭ ‬تحقیقاتی‭ ‬خود‭ ‬به‭ ‬کمک‭ ‬یوگن‭ ‬کونین‭ (‬Eugene Koonin‭) ‬به‭ ‬بررسی‭ ‬باکتری‌های‭ ‬سختی‭ ‬دوست‭ ‬پرداخته‭ ‬و‭ ‬بخشی‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬صرف‭ ‬آنالیز‭ ‬توالی‌های‭ ‬کریسپر‭ ‬کرد‭.‬

او‭ ‬و‭ ‬همکارانش،‭ ‬کریسپرِ‭ ‬سویه‌ای‭ ‬از‭ ‬E.Coli‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬سویه‌ای‭ ‬دیگر‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬باکتری‭ ‬که‭ ‬فاقد‭ ‬آن‭ ‬بود،‭ ‬منتقل‭ ‬کردند. این‭ ‬فرآیند‭ ‬به‭ ‬پژوهشگران‭ ‬اجازه‭ ‬می‌داد‭ ‬تا‭ ‬مجموعه‌ی‭ ‬پنج‭ ‬پروتئین‭ ‬Cas‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬منظر‭ ‬بیومدیکال‭ ‬مشخص‭ ‬نمایند. اعضای‭ ‬گروه‭ ‬اوست‭ ‬با‭ ‬حذف‭ ‬هر‭ ‬جزء،‭ ‬نشان‭ ‬دادند‭ ‬Casها‭ ‬برای‭ ‬برش‭ ‬پیش‌ساز‭ ‬RNA‭ ‬رونویسی‭ ‬شده‭ ‬از‭ ‬ژن‭ ‬کریسپر‭ ‬به‭ ‬RNA‭ ‬۶۱‭ ‬نوکلئوتیدی‭ ‬نهایی ‭ ،(‬crRNA‭)‬‬لازم‌اند‭.‬

به‌منظور‭ ‬اثبات‭ ‬عملکرد‭ ‬crRNA‭ ‬در‭ ‬مقاومت‭ ‬باکتریایی‭ ‬وابسته‭ ‬به‭ ‬کریسپر،‭ ‬تیم‭ ‬اوست‭ ‬اقدام‭ ‬به‭ ‬ساخت‭ ‬اولین‭ ‬آرایه‌ی‭ ‬کریسپر‭ ‬مصنوعی‭ ‬کرد. این‭ ‬عملکرد‭ ‬موجب‭ ‬برنامه‌ریزی‭ ‬کریسپر‭ ‬جهت‭ ‬هدف‌گیری‭ ‬چهار‭ ‬ژن‭ ‬اساسی‭ ‬در‭ ‬فاژ‭ ‬لامبدا‭ ‬می‌شد. مطابق‭ ‬با‭ ‬فرضیه‌ی‭ ‬مطرح‭ ‬شده‭ ‬سویه‌هایی‭ ‬که‭ ‬توالی‭ ‬جدید‭ ‬کریسپر‭ ‬را‭ ‬حمل‭ ‬می‌کردند،‭ ‬به‭ ‬فاژ‭ ‬لامبدا‭ ‬مقاومت‭ ‬نشان‭ ‬می‌دادند. این‭ ‬آزمایش‭ ‬نخستین‭ ‬ایمنی‭ ‬ایجاد‭ ‬شده‭ ‬به‭ ‬کمک‭ ‬کریسپر‭ ‬در‭ ‬تاریخ‭ ‬علم‭ ‬بود‭.‬

نتایج‭ ‬بررسی‌ها‭ ‬همچنین‭ ‬نشان‭ ‬داد‭ ‬که‭ ‬توالی‭ ‬هدف‭ ‬سیستم‭ ‬کریسپر‭ ‬مولکول‭ ‬RNA‭ ‬نبوده‭ ‬و‭ ‬مستقیماً‭ ‬بر‭ ‬روی‭ ‬DNA‭ ‬اثر‭ ‬می‌گذارد. این‭ ‬گروه‭ ‬همچنین‭ ‬برای‭ ‬اثبات‭ ‬آن‌که‭ ‬مولکول‭ ‬DNA،‭ ‬هدف‭ ‬توالی‌های‭ ‬کریسپر‭ ‬است،‭ ‬از‭ ‬دو‭ ‬سری‭ ‬آرایه‭ ‬استفاده‭ ‬نمود. یکی‭ ‬از‭ ‬توالی‌ها،‭ ‬مکمل‭ ‬mRNA‭ ‬و‭ ‬رشته‌ی‭ ‬کدکننده‭ ‬بود‭ ‬و‭ ‬دیگری،‭ ‬مکمل‭ ‬رشته‌ی‭ ‬دیگر ‭‬DNA. با‭ ‬وجود‭ ‬تمامی‭ ‬تلاش‌های‭ ‬شکل‭ ‬گرفته،‭ ‬ویراستاران‭ ‬ژورنال‭ ‬Science‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬ارسال‭ ‬مقاله‭ ‬توسط‭ ‬اوست،‌‭ ‬تأکید‭ ‬ویژه‌ای‭ ‬بر‭ ‬عدم‭ ‬قطعیت‭ ‬این‭ ‬موضوع‭ ‬داشته‭ ‬و‭ ‬آن‌‭ ‬را‭ ‬تحت‭ ‬عنوان‭ ‬فرضیه‭ ‬منتشر‭ ‬ساختند‭.‬

کریسپر‭ ‬DNA‭ ‬را‭ ‬هدف‭ ‬قرار‭ ‬می‌دهد

لوسیانو‭ ‬مارافینی‭ (‬Luciano Marraffini‭) ‬همزمان‭ ‬با‭ ‬اتمام‭ ‬دوره‌ی‭ ‬دکتری‭ ‬در‭ ‬دانشگاه‭ ‬شیکاگو‭ ‬بر‭ ‬روی‭ ‬استافیلوکوکوس‭ ‬کار‭ ‬می‌کرد. پس‭ ‬از‭ ‬همکاری‭ ‬با‭ ‬دکتر‭ ‬کازادابان‭ (‬Casadaban‭) ‬و‭ ‬درک‭ ‬اهمیت‭ ‬کریسپر‭ ‬در‭ ‬مکانیسم‭ ‬ایمنی‭ ‬باکتریایی،‭ ‬همکاری‭ ‬ویژه‌ای‭ ‬جهت‭ ‬اثبات‭ ‬فعالیت‭ ‬محصولات‭ ‬کریسپر‭ ‬روی‭ ‬رشته‌ی‭ ‬DNA‭ ‬صورت‭ ‬گرفت. علت‭ ‬اصلی‭ ‬موضوع‭ ‬آن‭ ‬بود‭ ‬که‭ ‬کازادابان‭ ‬اعتقاد‭ ‬داشت‭ ‬با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬حجم‭ ‬عظیمی‭ ‬از‭ ‬محصولات‭ ‬RNA‭ ‬ویروسیِ‭ ‬تولید‭ ‬شده‭ ‬حین‭ ‬حمله‭ ‬ویروس،‭ ‬منطقی‭ ‬نیست‭ ‬که‭ ‬کریسپر‭ ‬با‭ ‬مکانیسم‭ ‬تداخل‭ ‬با ‭ ‬RNA‌های‭ ‬ویروسی‭ ‬فعالیت‭ ‬کند‭.‬

مارافینی‭ ‬در‭ ‬بررسی‌های‭ ‬مرتبط‭ ‬با‭ ‬استافیلوکوکوس،‭ ‬متوجه‭ ‬شد‭ ‬سویه‌ای‭ ‬از‭ ‬استافیلوکوکوس‭ ‬اپیدرمیس‭ ‬دارای‭ ‬توالی‭ ‬فاصله‌اندازی‭ ‬در‭ ‬کریسپر‭ ‬خود‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬با‭ ‬توالی‭ ‬خاصی‭ ‬از‭ ‬پلازمید‭ ‬ضدآنتی‌بیوتیکی‭ (‬ژن‭ ‬nes‭) ‬استافیلوکوکوس‭ ‬اورئوس‭ ‬مطابقت‭ ‬دارد. بررسی‌های‭ ‬بعدی‭ ‬نشان‭ ‬داد‭ ‬امکان‭ ‬انتقال‭ ‬این‭ ‬پلازمید‭ ‬به‭ ‬سویه‌ی‭ ‬ذکر‭ ‬شده‌ی‭ ‬استافیلوکوکوس‭ ‬اپیدرمیس‭ ‬وجود‭ ‬ندارد. به‌طور‭ ‬واضح‭ ‬کریسپر‭ ‬استافیلوکوکوس‭ ‬اپیدرمیس‭ ‬موجب‭ ‬بلوکه‭ ‬شدن‭ ‬پلازمید‭ ‬باکتری‭ ‬دیگر‭ ‬شده‭ ‬بود؛‭ ‬دقیقاً‭ ‬همان‌طور‭ ‬که‭ ‬موجب‭ ‬مهار‭ ‬ویروس‭ ‬می‌شد‭.‬

پس‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬یافته‌ی‭ ‬فوق‌العاده،‭ ‬مارافینی‭ ‬به‭ ‬کمک‭ ‬همکار‭ ‬خود‭ ‬دکتر‭ ‬سانتیمر‭ (‬Sontheimer‭) ‬به‭ ‬فکر‭ ‬بازسازی‭ ‬سیستم‭ ‬کریسپر‭ ‬در‭ ‬محیط‭ ‬آزمایشگاهی‭ – ‬جهت‭ ‬اثبات‭ ‬کارایی‭ ‬آن‭ ‬در‭ ‬برش‭ ‬DNA‭ – ‬افتاد. اما‭ ‬سیستم‭ ‬استافیلوکوکوس‭ ‬اپیدرمیس‭ ‬بسیار‭ ‬پیچیده‭ ‬بوده‭ ‬و‭ ‬دارای‭ ‬۹‭ ‬ژن‭ ‬cas‭ ‬است. در‭ ‬اقدامی‭ ‬بسیار‭ ‬هوشمندانه،‭ ‬آن‌ها‭ ‬ژن‭ ‬nes‭ ‬که‭ ‬بر‭ ‬روی‭ ‬پلازمید‭ ‬استافیلوکوکوس‭ ‬اورئوس‭ ‬بود‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬کمک‭ ‬اضافه‭ ‬نمودن‭ ‬یک‭ ‬اینترون‭ ‬که‭ ‬به‌صورت‭ ‬خودکار‭ ‬قابلیت‭ ‬برش‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬دارد‭ ‬تغییر‭ ‬دادند؛‭ ‬این‭ ‬اینترون‭ ‬در‭ ‬میانه‌ی‭ ‬توالی‭ ‬فاصله‌انداز‭ ‬قرار‭ ‬داشت. در‭ ‬صورتی‭ ‬که‭ ‬مکانیسم‭ ‬عملکرد‭ ‬کریسپر،‭ ‬تداخل ‭ ‬RNA‭ ‬می‌بود،‭ ‬می‌بایستی‭ ‬هیچ‌گونه‭ ‬تغییری‭ ‬در‭ ‬قبول‭ ‬و‭ ‬یا‭ ‬رد‭ ‬پلازمید‭ ‬جدید‭ ‬رخ‭ ‬نمی‌داد. اما‭ ‬با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬تغییر‭ ‬توالی‭ ‬DNA‭ ‬در‭ ‬بخش‭ ‬فاصله‌انداز،‭ ‬در‭ ‬صورتی‭ ‬که‭ ‬مکانیسم‭ ‬عمل‭ ‬کریسپر‭ ‬برش‭ ‬DNA‭ ‬می‌بود،‭ ‬می‌بایستی‭ ‬مکانیسم‭ ‬بلوکه‭ ‬شدن‭ ‬دیگر‭ ‬رخ‭ ‬نمی‌داد. نتایج‭ ‬فوق‌العاده‭ ‬بود؛‭ ‬هیچ‌گونه‭ ‬تداخلی‭ ‬رخ‭ ‬نداد‭:‬ کریسپر‭ ‬بر‭ ‬روی‭ ‬DNA‭ ‬عمل‭ ‬می‌کرد‭!‬

نتایج‭ ‬مطالعات‭ ‬مارافینی‭ ‬و‭ ‬سانتیمر‭ ‬نشان‭ ‬می‌داد،‭ ‬کریسپر‭ ‬سیستمی‭ ‬قابل‭ ‬برنامه‌ریزی‭ ‬متشکل‭ ‬از‭ ‬آنزیم‌های‭ ‬محدود‌کننده‭ ‬است. در‭ ‬مقاله‭ ‬منتشر‭ ‬شده‭ ‬از‭ ‬آن‌ها،‭ ‬به‌طور‭ ‬واضحی‭ ‬به‭ ‬پتانسیل‭ ‬این‭ ‬سیستم‭ ‬در‭ ‬اصلاح‭ ‬ژنتیک‭ ‬اشاره‭ ‬شده‭ ‬بود. در‭ ‬کنار‭ ‬انتشار‭ ‬یافته‌ها،‭ ‬این‭ ‬دو‭ ‬دانشمند‭ ‬اقدام‭ ‬به‭ ‬ثبت‭ ‬پتنت‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬سیستم‭ ‬در‭ ‬برش‭ ‬یا‭ ‬تصحیح‭ ‬لوکوس‌های‭ ‬ژنیِ‭ ‬سلول‌های‭ ‬یوکاریوتی‭ ‬کردند؛‭ ‬اما‭ ‬به‌دلیل‭ ‬کمبود‭ ‬یافته‌های‭ ‬تجربی‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬رابطه،‭ ‬تلاش‭ ‬آن‌ها‭ ‬در‭ ‬ثبت‭ ‬پتنت‭ ‬با‭ ‬موفقیت‭ ‬همراه‭ ‬نبود‭.‬

کمپلکس‭ ‬Cas9‭ ‬به‭ ‬وسیله‌ی‭ ‬crRNA‭ ‬راهنمایی‭ ‬شده‭ ‬و‭ ‬سبب‭ ‬برش‭ ‬دو‭ ‬رشته‌ی‭ ‬DNA‭ ‬می‌شود‭ ‬در‭ ‬پی‭ ‬مطالعه‌ی‭ ‬صورت‭ ‬گرفته‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬۲۰۰۷‭ ‬که‭ ‬کریسپر‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬سیستم‭ ‬ایمنی‭ ‬ذاتی‭ ‬معرفی‭ ‬کرده‭ ‬بود،‭ ‬سیلوین‭ ‬موئینیو با‭ ‬بررسی‭ ‬نقاط‭ ‬برش‭ ‬ژنوم‭ ‬ویروسی‭ ‬دریافت،‭ ‬تعداد‭ ‬برش‌های‭ ‬ایجاد‭ ‬شده،‭ ‬برابر‭ ‬با‭ ‬تعداد‭ ‬توالی‌های‭ ‬مطابق‭ ‬کریسپر‭ ‬و‭ ‬ژنوم‭ ‬ویروسی‭ ‬است. همچنین‭ ‬با‭ ‬بررسی‭ ‬توالی‌های‭ ‬برش‌یافته،‭ ‬تطابق‭ ‬دقیق‭ ‬آن‌ها‭ ‬با‭ ‬توالی‭ ‬crRNA‭ ‬مشخص‭ ‬شد. لازم‭ ‬به‭ ‬ذکر‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬فرآیند‭ ‬به‭ ‬کمک‭ ‬آنزیم‌های‭ ‬Cas9‭ ‬صورت‭ ‬می‌گیرد‭.‬

کشف tracrRNA

با وجود مطالعات فراوان صورت گرفته بر روی سیستم CRISPR-Cas9، یک تکه‌ی دیگر پازل باقی‌مانده بود. این تکه، قطعه‌ای کوچک به نام trans-activating CRISPR RNA یا tracrRNA بود که با کوشش امانوئل کارپنتیر (Emmanuelle Charpentier) به‌طور اتفاقی کشف شد.

ویرایش‭ ‬ژنوم‭ ‬سلول‌های‭ ‬پستانداران

در‭ ‬سال‭ ‬۱۹۸۰‭ ‬دانشمندان‭ ‬موفق‭ ‬به‭ ‬یافتن‭ ‬راهی‭ ‬برای‭ ‬تغییر‭ ‬ژنوم‭ ‬سلول‌های‭ ‬پستانداران‭ ‬زنده‭ ‬و‭ ‬الصاق‭ ‬DNA‭ ‬به‭ ‬نقاطی‭ ‬خاص‭ ‬در‭ ‬رویان‭ ‬موش‭ ‬شدند. اما‭ ‬این‭ ‬فرآیند‭ ‬بهینه‭ ‬نبوده‭ ‬و‭ ‬تنها‭ ‬یک‭ ‬مورد‭ ‬از‭ ‬هزاران‭ ‬سلول‭ ‬دستکاری‭ ‬شده‭ ‬نتایج‭ ‬دلخواه‭ ‬را‭ ‬نشان‭ ‬می‌داد‭.‬

سوالات‭ ‬زیادی‭ ‬بر‭ ‬اساس‭ ‬ادعای‭ ‬مطرح‭ ‬شده‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬۲۰۰۸‭ ‬توسط‭ ‬مارافینی‭ ‬و‭ ‬سانتیمر‭ ‬مبنی‭ ‬بر‭ ‬پتانسیل‭ ‬سیستم‭ ‬کریسپر‭ ‬در‭ ‬اصلاح‭ ‬ژنتیکی‭ ‬مطرح‭ ‬شد. مشکلات‭ ‬زیادی‭ ‬در‭ ‬مسیر‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬سیستم‭ ‬در‭ ‬ویرایش‭ ‬ژن‭ ‬یوکاریوتی‭ ‬وجود‭ ‬داشت. از‭ ‬جمله‌ی‭ ‬این‭ ‬موارد،‭ ‬ژنوم‭ ‬بسیار‭ ‬پیچیده‭ ‬و‭ ‬بزرگ‌تر‭ ‬یوکاریوتی،‭ ‬حضور‭ ‬ساختا‌ر‌های‭ ‬کروماتینی‭ ‬ویژه‭ ‬یوکاریوتی‭ ‬و‭ ‬محیط‭ ‬داخل‭ ‬سلولی‭ ‬متفاوت‭ ‬بود. همچنین‭ ‬تلاش‌های‭ ‬صورت‭ ‬گرفته‭ ‬برای‭ ‬انتقال‭ ‬سیستم‌های‭ ‬باکتریاییِ‭ ‬ساده‌‭ – ‬مانند‭ ‬اینترون‌هایی‭ ‬با‭ ‬پیرایش‭ ‬خودکار‭ – ‬نیز‭ ‬با‭ ‬موفقیت‭ ‬همراه‭ ‬نبود. تمامی‭ ‬این‭ ‬موارد‭ ‬سوالات‭ ‬زیادی‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬ارتباط‭ ‬با‭ ‬توانایی‭ ‬کریسپر‭ ‬در‭ ‬هدف‌گیری‭ ‬ژنوم‭ ‬یوکاریوتی‭ ‬به‭ ‬پیش‭ ‬کشیده‭ ‬بود‭.‬

فنگ‭ ‬ژنگ‭ (‬Feng Zhang‭) ‬در‭ ‬۱۶‭ ‬سالگی،‭ ‬بیست‭ ‬ساعت‭ ‬از‭ ‬زمان‭ ‬هفتگی‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬آزمایشگاه‭ ‬اصلاح‭ ‬ژن‭ ‬می‌گذراند. حوزه‌ی‭ ‬علاقه‌مندی‭ ‬وی‭ ‬اپتوژنتیک‭ (‬Optogenetic‭) – ‬تکنیکی‭ ‬انقلابی‭ ‬که‭ ‬فعالیت‭ ‬نورون‌ها‭ ‬را‭ ‬حین‭ ‬ارسال‭ ‬ایمپالس‌های‭ ‬عصبی‭ ‬به‭ ‬کمک‭ ‬نور‭ ‬نشان‭ ‬می‌دهد‭ – ‬است. او‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬توسعه‌ی‭ ‬راهی‭ ‬برای‭ ‬ردیابی‭ ‬بیان‭ ‬ژن‭ ‬به‭ ‬کمک‭ ‬نور،‭ ‬به‭ ‬برنامه‌ریزی‭ ‬فاکتور‌های‭ ‬رونویسی‭ ‬علاقه‭ ‬نشان‭ ‬داد‭.‬

ژنگ‭ ‬توانست‭ ‬با‭ ‬تلاش‭ ‬فراوان‭ ‬خود‭ ‬نسخه‌ی‭ ‬ویژه‌ای‭ ‬از‭ ‬Cas9‭ ‬باکتری‭ ‬استافیلوکوکوس‭ ‬ترموفیلوس‭ ‬را‭ ‬برای‭ ‬استفاده‭ ‬در‭ ‬سلول‌های‭ ‬انسانی‭ ‬طراحی‭ ‬کند. در‭ ‬آوریل‭ ‬۲۰۱۱،‭ ‬وی‭ ‬موفق‭ ‬شد‭ ‬به‌کمک‭ ‬بیان‭ ‬Cas9‭ ‬و‭ ‬CRISPR RNA‭ ‬مهندسی‌شده‌ای‭ ‬که‭ ‬ژن‭ ‬لوسیفراز‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬پلازمید‭ ‬هدف‭ ‬قرار‭ ‬می‌دهد،‭ ‬میزان‭ ‬بیان‭ ‬این‭ ‬ژن‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬سلول‌های‭ ‬رویانی‭ ‬کلیه‭ ‬انسان‭ ‬کاهش‭ ‬دهد. با‭ ‬این‭ ‬حال‭ ‬تأثیر‭ ‬این‭ ‬فرآیند‭ ‬چشمگیر‭ ‬نبود. ژنگ‭ ‬یک‭ ‬سال‭ ‬را‭ ‬صرف‭ ‬بهینه‌کردن‭ ‬سیستم‭ ‬طراحی‭ ‬شده‌ی‭ ‬خود‭ ‬کرد‭ .‬در‭ ‬میانه‌ی‭ ‬۲۰۱۲‭ ‬وی‭ ‬توانسته‭ ‬بود‭ ‬سیستم‭ ‬سه‭-‬بخشی‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬که‭ ‬شامل‭ ‬Cas9‭ ‬استروپتوکوکوس‭ ‬پایوژن‭ ‬و‭ ‬یا‭ ‬استافیلوکوکوس‭ ‬ترموفیلوس،‭ ‬tracrRNA‭ ‬و‭ ‬آرایه‌ی‭ ‬کریسپر‭ ‬بود‭ ‬طراحی‭ ‬کند. او‭ ‬با‭ ‬هدف‌گیری‭ ‬۱۶‭ ‬ناحیه‭ ‬در‭ ‬ژنوم‭ ‬انسان‭ ‬و‭ ‬موش،‭ ‬نشان‭ ‬داد‭ ‬که‭ ‬می‌توان‭ ‬به‭ ‬کمک‭ ‬این‭ ‬سیستم‭ ‬ژن‌های‭ ‬انسانی‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬بهینگی‭ ‬بالا‭ ‬تغییر‭ ‬داد. ژنگ‭ ‬و‭ ‬کونین‭ ‬مدتی‭ ‬کوتاه‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬یافته‌های‭ ‬ذکر‭ ‬شده‭ ‬موفق‭ ‬به‭ ‬کشف‭ ‬کلاس‭ ‬دیگری‭ ‬از‭ ‬سیستم‭ ‬کریسپر‭ ‬شدند.

در‭ ‬کلاس‭ ‬دو‭ ‬سیستم‭ ‬کریسپر‭ ‬عملکرد‭ ‬برش‭ ‬توالی‭ ‬DNA‭ ‬وابسته‭ ‬به‭ ‬tracrRNA‭ ‬نبوده‭ ‬و‭ ‬تنها‭ ‬با‭ ‬کمک‭ ‬crRNA‭ ‬صورت‭ ‬می‌پذیرد. ژنگ‭ ‬به‭ ‬کمک‭ ‬همکاران‭ ‬خود‭ ‬در‭ ‬ژانویه‭ ‬،۲۰۱۳‭ ‬مقاله‌ای‭ ‬در‭ ‬ارتباط‭ ‬با‭ ‬ویرایش‭ ‬ژنوم‭ ‬پستانداران‭ ‬منتشر‭ ‬نمود. این‭ ‬مقاله‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬ژورنال‭ ‬Science‭ ‬منتشر‭ ‬شده،‭ ‬بالاترین‭ ‬میزان‭ ‬ارجاعات‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬حوزه‭ ‬به‭ ‬خود‭ ‬اختصاص‭ ‬داده‭ ‬است. از‭ ‬اوایل‭ ‬سال‭ ‬۲۰۱۳‭ ‬روند‭ ‬جستجوی‭ ‬عبارت‭ ‬کریسپر‭ ‬در‭ ‬گوگل‭ ‬با‭ ‬افزایشی‭ ‬بسیار‭ ‬چشمگیر‭ ‬همراه‭ ‬بوده‭ ‬و‭ ‬این‭ ‬روند‭ ‬در‭ ‬حال‭ ‬حاضر‭ ‬نیز‭ ‬ادامه‭ ‬دارد. حدود‭ ‬یک‭ ‬ماه‭ ‬بعد‭ ‬در‭ ‬۲۶‭ ‬اکتبر،‭ ‬جرج‭ ‬چرچ‭ ‬پروفسور‭ ‬دانشگاه‭ ‬هاروارد‭ ‬که‭ ‬حوزه‌ی‭ ‬تخصصی‭ ‬وی‭ ‬ژنومیک‭ ‬و‭ ‬زیست‌شناسی‭ ‬سنتتیک‭ ‬است،‭ ‬با‭ ‬همکاری‭ ‬ژنگ‭ ‬مقاله‌ای‭ ‬تحت‭ ‬عنوان‭ ‬ویرایش‭ ‬ژنوم‭ ‬انسانی‭ ‬منتشر‭ ‬ساختند‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬تأثیر‭ ‬مقاله‌ی‭ ‬شارپندیر‭ ‬و‭ ‬جنیفر‭ ‬دودنا،‭ ‬چرچ‭ ‬اقدام‭ ‬به‭ ‬آزمایش‭ ‬تلفیق‭ ‬crRNA-tracrRNA‭ ‬در‭ ‬سلول‌های‭ ‬پستانداران‭ ‬کرد.

ویرایش‭ ‬باز

پنج‭ ‬سال‭ ‬از‭ ‬شروع‭ ‬با‭ ‬اشتیاق‭ ‬تحقیقات‭ ‬روی‭ ‬کریسپر‭ ‬می‌گذرد‭ ‬و‭ ‬دانشمندان‭ ‬به‭ ‬نسخه‌های‭ ‬تطابق‌پذیر،‭ ‬مؤثر‭ ‬و‭ ‬قدرتمندتر‭ ‬این‭ ‬ابزار‭ ‬دست‭ ‬یافته‌اند‭ ‬که‭ ‬به‭ ‬طور‭ ‬گسترده‌ای‭ ‬ویرایش‭ ‬DNA‭ ‬را‭ ‬تسهیل‭ ‬می‌نماید. دو‭ ‬مطالعه‭ ‬که‭ ‬به‭ ‬تازگی‭ ‬در‭ ‬Science‭ ‬و‭ ‬Nature‭‬ منتشر‭ ‬شده‭ ‬است،‭ ‬دسترسی‭ ‬کریسپر‭ ‬را‭ ‬برای‭ ‬تغییر‭ ‬ماده‌ی‭ ‬ژنتیک‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬هم‭ ‬گسترده‌تر‭ ‬و‭ ‬البته‭ ‬ظریف‌تر‭ ‬می‌کند؛‭ ‬روشی‭ ‬که‭ ‬ویرایش‭ ‬باز‭ ‬نام‭ ‬گرفته‭ ‬است. یکی‭ ‬از‭ ‬مطالعات،‭ ‬استراتژی‌ای‭ ‬را‭ ‬برای‭ ‬ویرایش‭ ‬DNA‭ ‬و‭ ‬دیگری‭ ‬برایRNA‭ ‬ پیشنهاد‭ ‬داده‭ ‬است‭.‬ هر‭ ‬دو‭ ‬پژوهش‭ ‬صورت‭ ‬گرفته‭ ‬راه‌های‭ ‬جدیدی‭ ‬را‭ ‬برای‭ ‬مطالعات‭ ‬ژنتیکی‭ ‬و‭ ‬حتی‭ ‬درمان‭ ‬بیماری‌ها‭ ‬ایجاد‭ ‬کرده‌اند. دیوید‭ ‬لیو،‭ ‬شیمی‌دان‭ ‬دانشگاه‭ ‬هاروارد‭ ‬که‭ ‬پیشگام‭ ‬ویرایش‭ ‬باز‭ ‬در‭ ‬هر‭ ‬دو‭ ‬بخش‭ ‬DNA‭ ‬و‭ ‬RNA‭ ‬است،‭ ‬می‌گوید‭:‬

کسی‭ ‬نباید‭ ‬این‭ ‬فکر‭ ‬را‭ ‬بکند‭ ‬که‭ ‬ویرایشگرهای‭ ‬باز‭ ‬بهتر‭ ‬از‭ ‬کریسپر‭ ‬اند؛‭ ‬آن‌ها‭ ‬فقط‭ ‬متفاوت‌اند. مثل‭ ‬این‭ ‬می‌ماند‭ ‬که‭ ‬بپرسید‭ ‬کدامیک‭ ‬بهتر‭ ‬است،‭ ‬قایق‭ ‬یا‭ ‬خودرو؟

کریسپر‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬سیستم‭ ‬دفاعی‭ ‬باکتریایی‭ ‬گرفته‭ ‬شده،‭ ‬کارش‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬بریدن‭ ‬دورشته‌ی‭ ‬DNA‭ ‬بر‭ ‬روی‭ ‬هدف‭ ‬مشخصش‭ ‬روی‭ ‬ژنوم‭ ‬به‭ ‬انجام‭ ‬می‌رساند. برخلاف‭ ‬آن،‭ ‬ویرایش‭ ‬باز،‭ ‬دو‭ ‬رشته‌ی‭ ‬DNA‭ ‬را‭ ‬برش‭ ‬نداده‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬جای‭ ‬آن‭ ‬از‭ ‬آنزیم‌هایی‭ ‬استفاده‭ ‬می‌کند‭ ‬که‭ ‬به‭ ‬طور‭ ‬دقیق،‭ ‬با‭ ‬جابه‌جا‭ ‬کردن‭ ‬برخی‭ ‬اتم‌ها‭ ‬بازهای‭ ‬DNA‭ ‬و‭ ‬یا‭ ‬RNA‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬یکدیگر‭ ‬تبدیل‭ ‬می‌کنند،‭ ‬بدون‭ ‬اینکه‭ ‬لازم‭ ‬باشد‭ ‬بازهای‭ ‬اطراف‭ ‬آن‭ ‬تعویض‭ ‬شوند. این‭ ‬توانایی‭ ‬به‭ ‬مقدار‭ ‬قابل‭ ‬توجهی‭ ‬انتخاب‌ها‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬اصلاح‭ ‬ژنتیکی‭ ‬افزایش‭ ‬می‌دهد. اریک‭ ‬سانتیمر،‭ ‬از‭ ‬محققین‭ ‬پیشگام‭ ‬در‭ ‬کریسپر‭ ‬این‭ ‬روش‭ ‬را‭ ‬بسیار‭ ‬کارآمد‭ ‬دانسته‭ ‬است.

بسیاری‭ ‬از‭ ‬بیماری‌های‭ ‬انسانی‭ ‬به‭ ‬دلیل‭ ‬جهش‭ ‬تنها‭ ‬در‭ ‬یک‭ ‬باز‭ ‬رخ‭ ‬می‌دهند. استفاده‭ ‬از‭ ‬روش‭ ‬کریسپر‭ ‬برای‭ ‬تصحیح‭ ‬جهش‌های‭ ‬نقطه‌ای‭ ‬با‭ ‬مشکلات‭ ‬فراوانی‭ ‬همراه‭ ‬بوده‭ ‬و‭ ‬بهینگی‭ ‬لازم‭ ‬را‭ ‬ندارد؛‭ ‬در‭ ‬نتیجه‭ ‬ویرایش‭ ‬باز‭ ‬راه‌حل‭ ‬بهتری‭ ‬را‭ ‬ارائه‭ ‬می‌دهد. پس‭ ‬از‭ ‬گزارش‭ ‬اولیه‭ ‬لیو،‭ ‬گروهی‭ ‬در‭ ‬چین‭ ‬از‭ ‬ویرایش‭ ‬باز‌های‭ ‬DNA‭ ‬برای‭ ‬تصحیح‭ ‬یک‭ ‬‌بیماری‭ ‬در‭ ‬جنین‭ ‬انسانی‭ ‬کلون‭ ‬شده‭ ‬از‭ ‬یک‭ ‬بیمار‭ ‬با‭ ‬نقص‭ ‬ژنتیکی‭ ‬خونی‭ ‬استفاده‭ ‬کردند‭.‬

کریسپر‭ ‬کلاسیک‭ ‬از‭ ‬یک‭ ‬RNA‭ ‬راهنما‭ ‬‮»‬gRNA‮«‬‭ ‬که‭ ‬با‭ ‬یک‭ ‬نوع‭ ‬آنزیم‭ ‬نوکلئاز‭ ‬معمولاً‭ ‬Cas9‭ ‬جفت‭ ‬شده‭ ‬است،‭ ‬استفاده‭ ‬می‌کند. سپس‭ ‬این‭ ‬مجموعه‭ ‬به‭ ‬توالی‭ ‬خاصی‭ ‬از‭ ‬DNA‭ ‬متصل‭ ‬می‌گردد. در‭ ‬این‭ ‬هنگام‭ ‬نوکلئاز‭ ‬مارپیچ‭ ‬دورشته‌ای‭ ‬را‭ ‬قیچی‌‭ ‬می‌کند. مکانیسم‭ ‬باز‌سازی‭ ‬DNA‭ ‬سلول‭ ‬سپس‭ ‬وارد‭ ‬عمل‭ ‬شده‭ ‬و‭ ‬سعی‭ ‬در‭ ‬اتصال‭ ‬قطعات‭ ‬جدا‭ ‬شده‭ ‬می‌کند،‭ ‬با‭ ‬این‭ ‬حال‭ ‬در‭ ‬برخی‭ ‬موارد‭ ‬این‭ ‬فرآیند‭ ‬همراه‭ ‬با‭ ‬اضافه‭ ‬شدن‭ ‬یا‭ ‬حذف‭ ‬برخی‭ ‬دیگر‭ ‬از‭ ‬باز‌ها‭ ‬اتفاق‭ ‬می‌افتد‭ ‬که‭ ‬سبب‭ ‬می‌شود‭ ‬تا‭ ‬رمز‭ ‬DNA‭ ‬به‭ ‬کدی‭ ‬نامفهوم‭ ‬تبدیل‭ ‬شده‭ ‬و‭ ‬ژن‭ ‬هدف‭ ‬از‭ ‬بین‭ ‬برود. فنگ‭ ‬ژنگ‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬باره‭ ‬می‌گوید‭:‬

ویرایش‭ ‬ژنی‭ ‬بر‭ ‬پایه‭ ‬نوکلئاز‭ ‬اغلب‭ ‬در‭ ‬غیرفعال‭ ‬ساختن‭ ‬ژن‌ها‭ ‬مؤثر‭ ‬است‭.‬

درحال‭ ‬حاضر‭ ‬کریسپر‭ ‬در‭ ‬ایجاد‭ ‬تغییرات‭ ‬دقیق‭ ‬آن‌چنان‭ ‬مؤثر‭ ‬نیست. برای‭ ‬تصحیح‭ ‬جهش‭ ‬نقطه‌ای،‭ ‬علاوه‭ ‬بر‭ ‬سیستم‭ ‬کریسپر‭-‬Cas9‭ ‬باید‭ ‬توالی‭ ‬سالمی‭ ‬از‭ ‬ژن‭ ‬مورد‭ ‬نظر‭ ‬تحت‭ ‬عنوان‭ ‬توالی‭ ‬‮«‬دهنده‮»‬‭ ‬همراه‭ ‬با‭ ‬کمپلکس‭ ‬کریسپر‭ ‬ارائه‭ ‬گردد. سپس‭ ‬موفقیت‭ ‬فرآیند‭ ‬وابسته‭ ‬به‭ ‬مکانیسم‭ ‬سلولی‭ ‬موسوم‭ ‬به‭ ‬HDR‭ ‬یا‭ ‬Homology-directed repair‭ ‬خواهد‭ ‬بود. اما‭ ‬این‭ ‬فرآیند‭ ‬تنها‭ ‬در‭ ‬هنگام‭ ‬تقسیم‭ ‬سلولی‭ ‬به‌طور‭ ‬مناسب‭ ‬فعالیت‭ ‬می‌نماید. این‭ ‬بدان‭ ‬معناست‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬مکانیسم‭ ‬در‭ ‬سلول‌هایی‭ ‬مانند‭ ‬تار‌های‭ ‬ماهیچه‌ای‭ ‬و‭ ‬نورون‌ها‭ ‬مؤثر‭ ‬نخواهد‭ ‬بود. همچنین‭ ‬در‭ ‬صورت‭ ‬تقسیم‭ ‬سلول‌ها‭ ‬نیز‭ ‬تنها‭ ‬در‭ ‬تعداد‭ ‬اندکی‭ ‬از‭ ‬سلول‌ها‭ ‬DNA‭ ‬دهنده‭ ‬به‭ ‬محل‭ ‬برش‭ ‬اضافه‭ ‬می‌گردد.

بخشی‭ ‬از‭ ‬اجزای‭ ‬تشکیل‭ ‬دهنده‌ی‭ ‬سیستم‭ ‬ویرایش‭ ‬باز،‭ ‬مشابه‭ ‬با‭ ‬اجزای‭ ‬کریسپر‭ ‬است. از‭ ‬جمله‭ ‬این‭ ‬موارد،‭ ‬gRNA‭ ‬و‭ ‬پروتئین‭ ‬Cas9‭ ‬می‌باشند. با‭ ‬این‭ ‬حال‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬سیستم‭ ‬به‭ ‬جای‭ ‬برش‭ ‬هر‭ ‬دو‭ ‬رشته‌ی‭ ‬،DNA‭ ‬تنها‭ ‬باز‌ها‭ ‬به‭ ‬کمک‭ ‬آنزیم‌های‭ ‬دآمیناز‭ ‬تغییر‭ ‬داده‭ ‬می‌شوند. از‭ ‬جمله‭ ‬این‭ ‬آنزیم‌ها‭ ‬می‌توان‭ ‬به‭ ‬TadA‭ ‬و‭ ‬ADAR‭ ‬اشاره‭ ‬نمود. DNA‭ ‬چهار‭ ‬نوع‭ ‬باز‭ ‬نوکلئوتیدی‭ ‬دارد‭ (‬A‭ ‬،C‭ ‬،T‭ ‬و‭ ‬G‭) ‬و‭ ‬ویرایش‭ ‬باز‭ ‬آن‌ها‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬یکدیگر‭ ‬تبدیل‭ ‬می‌کند. در‭ ‬طی‭ ‬تحقیق‭ ‬لیو‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬۲۰۱۶ ،‭‬تیم‭ ‬او‭ ‬gRNA‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬یک‭ ‬Cas9‭ ‬مرده‭ (‬dCas9‭) ‬الحاق‭ ‬کردند‭.‬

از راست به چپ: امانوئل شارپندیر، فنگ ژنگ، جنیفر دودنا و جرج چرچ
از راست به چپ: امانوئل شارپندیر، فنگ ژنگ، جنیفر دودنا و جرج چرچ

‭ ‬dCas9‭‬توانایی‭ ‬برش‭ ‬کل‭ ‬دو‭ ‬رشته‭ ‬را‭ ‬ندارد‭ ‬ولی‭ ‬می‌تواند‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬محل‭ ‬صحیح‭ ‬از‭ ‬هم‭ ‬باز‭ ‬کند. برای‭ ‬انجام‭ ‬چنین‭ ‬عمل‭ ‬پیچیده‌ای،‭ ‬محققان‭ ‬از‭ ‬آنزیمی‭ ‬به‭ ‬نام‭ ‬APOBEC1‭ ‬استفاده‭ ‬کردند‭ ‬که‭ ‬با‭ ‬یک‭ ‬سری‭ ‬واکنش‌ها،‭ ‬باز‭ ‬C‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬T‭ ‬تبدیل‭ ‬می‌نماید. همچنین،‭ ‬تبدیل‭ ‬باز‭ ‬G‭ ‬در‭ ‬رشته‌ی‭ ‬مقابل‭ ‬به‭ ‬،A‭ ‬در‭ ‬اثر‭ ‬تحریک‭ ‬سیستم‭ ‬ویرایش‭ ‬ذاتی‭ ‬خود‭ ‬سلول‭ ‬به‭ ‬انجام‭ ‬می‌رسد. با‭ ‬اولین‭ ‬ویرایشگر‭ ‬باز‭ ‬DNA‭ ‬که‭ ‬شرح‭ ‬داده‭ ‬شد،‭ ‬نمی‌توان‭ ‬بیشتر‭ ‬جهش‌های‭ ‬مرتبط‭ ‬با‭ ‬بیماری‌های‭ ‬انسان‭ ‬را‭ ‬برطرف‭ ‬کرد. ولی‭ ‬به‌نظر‭ ‬می‌رسد‭ ‬این‭ ‬مشکل‭ ‬هم‭ ‬برطرف‭ ‬شده‭ ‬است.

گروه‭ ‬لیو‭ ‬بار‭ ‬دیگر‭ ‬gRNA‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬یک‭ ‬dCas9‭ ‬ترکیب‭ ‬کردند،‭ ‬اما‭ ‬این‭ ‬بار‭ ‬آنزیمی‭ ‬وجود‭ ‬نداشت‭ ‬که‭ ‬A‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬G‭ ‬تبدیل‭ ‬کند. بنابراین محققان آنزیم جدیدی را از TadA (آنزیمی در باکتری E.Coli) ایجاد نمودند که باز A را به اینوزین (I) تبدیل می‌کند. سیستم ویرایش همانندسازی DNA در خود سلول زحمت تبدیل باز I به G را خواهد کشید. جورج چرچ که در هاروارد روی کریسپر تحقیق می‌کند، در این باره می‌گوید:

کار اصلی مهندسی آنزیم TadA است تا فرآیندی کاملاً غیرطبیعی را انجام دهد. من به احترام کسانی که این کار را کرده‌اند، کلاه از سر خود برمی‌دارم!

عرفان گلشن


نمایش دیدگاه ها (8)
  1. خدا قوت، امیدوارم روز به روز پیشرفت کنید
    بنده سال چهارم تجربی ام و علاقه ی زیادی به CRISPR پیدا کردم ولی مقالتون تخصصی هست و من بعضی قسمت هارو می فهمم

    من هر مقاله یا متنی که درباره CRISPR میخونم تخصصیه یکم دلرحم باشید افرادی در سطح من هم مخاطبتونن

    – لطفا بصورت ساده عمل CRISPR رو توضیح بدید و هر قسمتی که میبینید لازمه توضیح بدید

    ممنون

  2. سلام
    ممنون به خاطر گذاشتن چنین مطلب مهم و مفید.
    ایده جدیدی در مورد مکانیسم سرطان دارم و در حال نوشتن یه پروپوزال در موردش هستم و کاملش نکردم چون دوست داشتم اول بدونم پس چطور باید سرطان رو به طور کامل درمان کرد با این ایده پس درمان های فعلی همشون موقتن مگر در برخی موارد که علتشم خوب میدونم. با خوندن این مطالب ایده ای هم برای درمانش به ذهنم رسید و اینکه چرا این روش برخی موارد جواب نداده و برای اثبات تئوریش نیاز به مطالعه بیشتر دارم. خیلی خیلی امیدوارم کردین. یه دنیا ممنون.

دیدگاهتان را بنویسید