انتشار این مقاله


فاکتور ۵ لیدن

فاکتور۵ لیدن در اثر جهش یکی از فاکتورهای انعقادی خونی به نام فاکتور۵ ایجاد می­‌گردد.

نگاه کلی

فاکتور۵ لیدن در اثر جهش یکی از فاکتورهای انعقادی خونی به نام فاکتور۵ ایجاد می­‌گردد. این جهش می‌­تواند سبب افزایش احتمال تشکیل لخته­‌های خونی به خصوص در وریدها گردد.

اغلب افراد مبتلا به فاکتور لیدن۵ هیچ گاه دچار لخته‎های غیرطبیعی نمی­‌شوند. اما برخی از بیماران دچار لخته­‌هایی می‌­شوند که منجر به مشکلات طولانی مدت یا مرگبار می‌گردد

فاکتور لیدن۵ می­‌تواند در هر دو جنس رخ دهد. احتمال ایجاد لخته در زنان در دوران حاملگی و استفاده از استروژن بیشتر است.

علائم

بیشتر افراد مبتلا به این بیماری هرگز هیچ علامتی از خود نشان نمی­‌دهند. اولین نشانه­‌ی ابتلای فرد به فاکتور لیدن۵ ایجاد لخته در رگ­‌های خونی(ترمبوز) وی می­‌باشد.

برخی لخته­‌ها هیچ مشکلی ایجاد نمی­‌کنند و خود به خود از بین می­‌روند. درحالی که برخی دیگر می­‌توانند مرگبار باشند. علائم لخته خونی بسته به محل تشکیل و حرکت یا عدم تحرک آن متفاوت است.

لخته در ورید عمقی

این نوع لخته که به آن ترومبوز عروق وریدی عمقی(DVT) گفته می­شود، ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد. اگر علائم ظهور کنند، اغلب ساق­‌پاها را درگیر خواهند ساخت که شامل تورم قوزک و پا می­‌باشد. دیگر علائم و نشانه­‌ها عبارتنداز:

  • درد
  • تورم مشخص
  • قرمزی
  • گرمی

لخته­ نزدیک سطح پوست

نام این نوع از لخته ترومبوز وریدی، فلبیت یا ترومبوفلبیت می­‌باشد. علئم و ناشنه­های غالب عبارتنداز:

  • گرمی

حساس بودن یا درد، اغلب داخل یا اطراف ورید حاوی لخته

لخته­­‌ی مهاجر به ریه‌­ها

نام این عارضه آمبولی ریوی است و زمانی رخ می­دهد که یک لخته وریدی عمقی شکسته و از طریق سمت راست قلب به ریه رفته و جریان خون را مسدود می­سازد. این شرایط می­تواند مرگبار باشد. علائم و نشانه­های عبارتنداز:

  • تنگی نفس ناگهانی
  • درد قفسه سینه هنگام تنفس
  • سرفه همراه با خلط خونی
  • ضربان قلب تند(تاکی کاردی)

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم

اگر فرد دچار شرایط زیر شود باید فوراً به اورژانس مراجعه کنید:

  • دچار علائم آمبولی ریوی مانند درد قفسه سینه یا گرفتگی شود
  • دچار علائم ترومبوز ورید عمقی مانند پا درد و تورم شود

اگر فرد دچار شرایط زیر باشد باید به پزشک مراجعه کند:

  • سابقه خانوادگی فاکتور لیدن۵ یا لخته خونی
  • سابقه داشتن لخته خونی به دلایل نامعلوم به خصوص در افراد زیر ۵۰ سال

دلایل

یک لخته خونی به طور طبیعی برای جلوگیری از خونریزی شریان یا ورید آسیب دیده تشکیل می­شود.لخته خونی از طریق واکنش­های شیمیایی میان پلاکت­ها و پروتئین­های خون(فاکتورهای انعقادی) تشکیل می­شود. فاکتورهای ضدانعقادی از تشکیل لخته­های خونی اضافی جلوگیری می­کنند.

فاکتور۵ یک فاکتور انعقادی می­باشد. فاکتورهای ضدانعقادی فاکتور۵ را شکسته و از تشکیل آن در مواقع غیر لازم جلوگیری می­کند.

فاکتور لیدن۵ کار پروتئین­های ضدانعقاد را برای شکستن فاکتور۵ سخت­تر می­سازد. در این حات فاکتور۵ بیشتر در عروق خونی باقی مانده و شانس ایجاد لخته افزایش می­یابد.

افراد مبتلا به فاکتور لیدن۵ یک یا در موارد نادر دو نسخه از ژن معیوب را به ارث می­برند. افرادی که یک نسخه از ژن را به ارث برده­اند خطر ایجاد لخته در آنان کمتر می­باشد اما این خطر در افرادی که دو نسخه از ژن را دارند، بسیار زیاد می­باشد.

عوامل خطرزا

سابقه خانوادگی فاکتور لیدن۵ خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می­دهد. این ناهنجاری در افراد سفیدپوست و نژاد اروپایی شایع­تر می­باشد.

عوارض

فاکتور لیدن۵ می­تواند با انواعی از عوارض خطرناک لخته شدن مرتبط باشد. شامل:

عوارض حاملگی: اکثرا زنان مبتلا به فاکتور لیدن۵ حاملگی بدون خطری را می­گذرانند. اما جهش با خطر افزایش سقط و دیگر مشکلات مانند افزایش فشارخون حاملگی(پره اکلامپسی)، کندی رشد نوزاد و جداشدن زودهنگام جفت مرتبط است.

ترومبوز وریدی عمقی(DVT): خطر ابتلا به این عارضه در افراد مبتلا به فاکتور لیدن۵ بیشتر است.

آمبولی ریوی: ترومبوز وریدی عمقی ممکن است شکسته شده و به ریه­ها و در ماورد نادر به مغز مهاجرت کرده سبب آمبولی شود. آمبولی ریوی می­تواند مرگبار باشد.

تشخیص

اگر فرد دچار ترومبوزهای مکرر یا سقط یا سابقه قوی خانوادگی بیماری­های ترومبوتیک داشته باشد، پزشک مشکوک به فاکتور لیدن۵ خواهد شد. پزشک می­تواند از طریق آزمایش خون از این یافته مطمئن شود. دو نوع تست می­تواند انجام گیرد:

آزمون مقاومت پروتئینC فعال شده: در این تست خون فرد از نظر مقاومت به پروتئینC که یکی از فاکتورهای مهارکننده­ی فاکتور۵ می­باشد، بررسی می­گردد. نام این آزمون APC ست. اگر خون فرد به این پروتئین مقاوم باشد، احتمالاً دچار جهش در ژن فاکتور۵ است.

آزمایش ژنتیک: این آزمایش برای بررسی وجود جهش در ژن فاکتور۵ می­باشد. این آزمایش همچنین ممکن است برای تأیید نتیجه آزمایش مقاومتAPC به کار رود.

اگر فرد داروهای ضدانقاد مصرف می­کند تنها باید آزمایش ژنتیک روی وی انجام گیرد. زیرا این داروها با آزمونAPC تداخل دارند.

تست نوزادان قبل و کمی پس از تولد توصیه نمی­‌گردد. حتی کودکان بدون علائم لخته نیز نیازی به غربالگری ندارند. لخته­های خونی بسیار نادر هستند، حتی در کودکان مبتلا به فاکتور لیدن۵. آزمایش قبل از بزرگسالی توصیه نمی­شود.

درمان

پزشکان اغلب داروهای ضدانعقاد(آنتی کوآگولانت)مانند وارفارین، هپارین یا هپارین با وزن مولکولی پایین را برای درمان افراد مبتلا به لخته خونی تجویز می­کنند.

اگر آزمایش ژنتیک تأیید کند که فرد مبتلا به فاکتور لیدن۵ است اما وی هیچ علائمی نداشته باشد، پزشک داروهای ضدانعقاد را تجویز نخواهد کرد. اما در شرایط خطرناک مانند جراحی یا بستری شدن در بیمارستان، دسته­ای از داروهای ضدانعقاد برای کاهش خطر DVT تجویز خواهد شد.

اگر فرد دچار لخته خونی باشد، درمان اولیه شامل ترکیبی از هپارین و وارفارین می­باشد. مدت زمان مصرف دارو بسته به شرایط ترومبوز است.

هپارین: این دارو سریع­تر از وارفارین عمل می­کند. و می­تواند وریدی یا زیرجلدی تزریق گردد. فرد می­تواند فرم­هایی از هپارین به نام انوکساپارین و دالتپرین را به خود تزریق کند. استفاده از هپارین در دوران حاملگی بلامانع است.

خطرات احتمالی هپارین خونریزی بیش از حد و واکنش آلرژیک می­باشد. این دارو دز مشخصی ندارد و برای تجویز دز مناسب نیاز به آزمایش خون خواهد شد.

وارفارین: این دارو به صورت قرص بوده و در نتیجه مصرف آن آسان­تر از هپارین می­باشد. وارفارین ممکن است سبب ناهنجاری­های جنینی شود، پس مصرف آن در حاملگی ممنوع می­باشدف به خصوص سه ماهه اول. شایع­ترین عارضه جانبی این دارو خونریزی­ست.

وارفارین با بسیاری دیگر از دارو تداخل دارد و باید قبل از مصرف با پزشک یا داروساز مشورت شود. همانند هپارین دز مشخصی ندارد.

داروهای ضدانعقاد خوراکی جدید

سه داروی خوراکی جدید توسط سازمان غذا و داروی آمریکا برای جلوگیری از تشکیل لخته در افراد خاص، به تأیید رسیده است. مزیت این داروها نسبت به وارفارین، عدم نیاز آنان به آزمایش خون جهت تعیین دز می­باشد. عارضه­ی خونریزی در این سه داروها کمتر از وارفارین می­باشد. این داروها عبارتنداز:

  • دابیگاتران
  • ریواروکسابان
  • آپیکسابان

خونریزی بیش از حد ناشی از این داروها نمی­تواند به آسانی توقف شود.

همچنین این داروها در زنان حامله مطالعه نشده‌­اند. و می­توانند با داروهای خاصی تداخل یابند. اما این تداخلات در مقایسه با وارفارین بسیار کمتر می­باشد.

سینا پاکی


نمایش دیدگاه ها (1)
دیدگاهتان را بنویسید