پرولاپس رکتوم یا افتادگی راست روده زمانی رخ می‌دهد که قسمتی از روده از مقعد بیرون می‌آید. رکتوم یا راست روده آخرین بخش روده بزرگ و جایی است که مدفوع قبل از دفع آنجا ذخیره می‌شود. پرولاپس رکتوم هنگامی اتفاق می‌افتد که روده در داخل بدن درست قرار نگرفته و از طریق مقعد خارج شود، و به طور محسوس خود را به بیرون براند.
پرولاپس رکتال یک وضعیت نسبتاً نادر است، به طوری که انجمن جراحان کولون و رکتوم آمریکا تخمین می‌زند که از هر ۱۰۰۰۰۰ نفر، کمتر از ۳ نفر به آن مبتلا می‌شوند.
واقعیاتی در مورد افتادگی راست روده
- با گذشت زمان پرولاپس رکتوم به طور محسوس‌تری مشهود می‌شود.
- اغلب با ضعف عضلات لگنی همراه است.
- اگر به موقع و به درستی درمان نشود، عوارضی را در پی خواهد داشت.
- درمان بیماری به سن، سلامت عمومی و علت افتادگی راست روده بستگی دارد.
انواع پرولاپس رکتوم
سه نوع پرولاپس رکتال وجود دارد:
ضخامت کامل یا تمام ضخامت: ضخامت کامل دیواره‌ی راست روده از داخل مقعد خارج می‌شود. این مدل شایع‌ترین نوع پرولاپس رکتوم می‌باشد. بیرون زدگی می‌تواند جزئی یا کامل باشد.
مخاطی: فقط آستر رکتوم (معروف به مخاط) از طریق مقعد بیرون می‌آید.
داخلی: راست روده از داخل به خود می‌پیچد اما از مقعد بیرون نمی‌آید.
علل، عوامل خطر و بیماری‌های مرتبط
پرولاپس رکتال ممکن است داخلی یا خارجی باشد. طیف وسیعی از عوامل خطر و علل مرتبط با پرولاپس رکتوم وجود دارد، اگرچه پزشکان به طور کامل و دقیق علت بروز آن را تنها در برخی افراد نمی‌دانند. این امر می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد؛ از جمله:
- بارداری
- یبوست یا کشش و درد مزمن
- اسهال (در حدود ۱۵ درصد از افراد وجود دارد)
- شرایطی که موجب سرفه زیاد فرد می‌شود
برخی از بیماری‌های عصبی نیز وجود دارند که اعصاب مرتبط با پرولاپس رکتوم را تحت تأثیر قرار می‌دهند:
- ام اس
- بیماری دیسک کمر
- تومورهای نخاعی
- آسیب به کمر یا لگن
پرولاپس رکتوم در بزرگسالان شایع‌تر از کودکان است، و به ویژه در زنان بالای ۵۰ سال شش برابر بیشتر از مردان شیوع دارد.
بیشتر زنانی که پرولاپس رکتوم دارند در حال سپری کردن دهه ۶۰ زندگیشان هستند، در حالی که بیشتر مردان مبتلا ۴۰ ساله و حتی جوان‌تر می‌باشند.
در مورد زنان مسن، پرولاپس رکتوم اغلب همزمان با پرولاپس رحم یا مثانه اتفاق می‌افتد. این اتفاق به دلیل ضعف عمومی در عضلات کف لگن است.
علائم و عوارض افتادگی پرولاپس رکتوم
رکتومی که دچار پرولاپس شده است، احتمالاً باعث بروزعلائم متعددی می‌شود؛ از جمله یبوست و خونریزی روده.
در ابتدا، فرد ممکن است هنگام اجابت مزاج تنها متوجه یک توده یا تورم درحال خروج از مقعد خود باشد.
همچنین ممکن است فرد بتواند افتادگی راست روده را به عقب و داخل برگرداند. با گذشت زمان، احتمالاً پرولاپس رکتوم به طور دائم بیرون زده و فرد قادر نخواهد بود آن را به عقب برگرداند.
با گذشت زمان، ممکن است فرد هنگام سرفه یا عطسه و یا در حالت ایستاده نیز، پرولاپس رکتوم را تجربه کند. برخی از افراد مبتلا، پرولاپس رکتال را حالتی مانند “نشستن روی توپ” توصیف می‌کنند.
ممکن است برخی از افراد پرولاپس داخلی رکتوم را رنج ببرند. این نوع افتادگی راست روده ازاین نظر که پرولاپس بیرون زده نخواهد شد، متفاوت است. با این وجود، ممکن است فرد احساس کند که در حین اجابت مزاج، دفع کامل ندارد.
علائم دیگر پرولاپس رکتال شامل موارد زیر است:
- فرد در کنترل دفع (اجابت مزاج) دچار مشکل است، که در حدود ۵۰ تا ۷۵ درصد موارد رخ می‌دهد.
- خون قرمز روشن از روده بیرون می‌آید.
- احساس عدم راحتی
- یبوست، در حدود ۲۵ تا ۵۰ درصد افرادی که پرولاپس رکتوم دارند.
عوارض شامل موارد زیر است:
- پرولاپس خفه شده: زمانی اتفاق می‌افتد که قسمتی از روده محبوس شده و خونرسانی آن ناحیه قطع شود که باعث از بین رفتن بافت ناحیه می‌شود. این امر می‌تواند موجب اینجاد گانگرن، سیاه شدن ناحیه مذکور و نکروز شود. البته این وضعیت بسیار نادر است و نیاز به عمل جراحی دارد.
- سندرم زخم منفرد رکتوم: در پرولاپس مخاطی بروز می‌یابد. زخم‌ها می‌توانند در قسمتی از روده که بیرون زده است، ایجاد شوند. این عارضه اغلب به عمل جراحی نیاز دارد.
- بروز مجدد پرولاپس رکتوم: افرادی که برای پرولاپس رکتال تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند، ممکن است در آینده پرولاپس دیگری را تجربه کنند.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگرچه پرولاپس رکتوم اغلب به عنوان یک مشکل اورژانسی تعریف نمی‌شود، اما می‌تواند ناراحت کننده، و حتی گاهی خجالت آور باشد و تأثیر منفی قابل توجهی در زندگی روحی و جسمی فرد داشته باشد.
بنابراین لازم است اشخاصی که علائم افتادگی راست روده را مشاهده کرده‌اند در اسرع وقت به پزشک مراجعه کند.
هر چه فرد درمان پرولاپس رکتوم را به تاخیر بیندازد، احتمال بروز مشکلات دائمی مانند بی‌اختیاری و آسیب عصبی بیشتر می‌شود.
تشخیص افتادگی راست روده
برای تشخیص پرولاپس رکتوم ، پزشک سابقه‌ی پزشکی فرد را بررسی کرده، شرح حال گرفته و معاینه فیزیکی لازم را انجام می‌دهد.
برای معاینه‌ی فیزیکی، پزشک انگشت پوشیده با دستکش را که به وسیله لوبریکنت چرب شده است داخل راست روده وارد می‌کند. اگرچه این مسئله می‌تواند ناراحت کننده و احتمالاً خجالت‌آور باشد، اما نباید دردآور باشد و برای تشخیص دقیق بسیار مهم است.
برای روشن شدن تشخیص یا رد سایر احتمالات ممکن است آزمایش‌های دیگری نیز لازم باشد:
- پروکتوگرافی: نوعی تصویر برداری به کمک اشعه ایکس است که آنال کانال و رکتوم را هنگام اجابت مزاج و حرکت روده نشان می‌دهد.
- کولونوسکوپی: یک لوله‌ی طولانی و انعطاف پذیر دارای دوربین به نام لوله کولونوسکوپی از مقعد وارد می‌شود تا رکتوم و روده بزرگ را از نزدیک و دقیق بررسی کند.
- سونوگرافی اندوآنال: متشکل از یک پروب سونوگرافی نازک که عضلات دخیل در کنترل دفع را بررسی می‌کند.
راهکارهای درمانی و کنترلی
اگر یبوست درمان نشود، ممکن است عمل جراحی برای درمان پرولاپس رکتوم توصیه شود.
در وهله اول، درمان یبوست بسیار مهم است. این درمان ممکن است با خوردن مقدار زیادی غذاهای حاوی فیبرمانند میوه و سبزیجات حاصل شود.
ملین‌های قوی، که به فرد کمک می‌کند اجابت مزاج بدون فشار داشته باشد و همچنین نوشیدن آب زیاد توصیه می‌شود.
اگر این راهکارها پاسخ گو نباشند، احتمالاً جراحی توصیه خواهد شد. نوع جراحی به چندین عامل بستگی دارد:
- نوع پرولاپس
- سن فرد
- سایر مشکلات پزشکی
- ابتلا یا عدم ابتلای فرد به یبوست
دو روش عمومی جراحی برای پرولاپس رکتال وجود دارد:
- شکم: از طریق یک یا چند برش در دیواره شکم وارد شکم می‌شوند. اغلب برای پرولاپس کامل یا تمام ضخامت استفاده می‌شود.
- لگنی: شامل برش ضخامت کامل رکتوم است. برای افرادی که نمی‌توانند بیهوشی عمومی داشته باشند، مناسب است.
پرولاپس رکتوم یا بواسیر؟
پرولاپس رکتال ممکن است با هموروئید که به عنوان بواسیر نیز شناخته می‌شود اشتباه گرفته شود. به این دلیل که هر دو بیماری بر آخرین بخش روده اثر گذاشته و علائم مشابهی دارند.
پرولاپس رکتوم بر دیواره رکتوم اثر می‌گذارد، اما بواسیر بر رگ‌های خونی کانال مقعد تأثیر می‌گذارد. این دو بیماری به درمان متفاوتی نیاز دارند، بنابراین تشخیص افتراقی درست بسیار مهم است.
شاید این مطلب نیز برای شما مفید باشد: شش درمان خانگی هموروئید
روش‌های پیشگیری
با برخی تغییرات در شیوه زندگی، افراد می‌توانند از پرولاپس رکتوم پیشگیری کنند، از جمله:
- خوردن مقدار زیادی فیبر
- نوشیدن آب زیاد
- ورزش منظم
- اجتناب از فشار بیش از حد در حین اجابت مزاج
بیشتر افراد بعد از درمان افتادگی راست روده بهبودی کامل را احساس می‌کنند و زندگی عادی خود را در پیش می‌گیرند.
با این وجود، بهبودی مناسب بسیار مهم است ومدت زمان رسیدن به بهبودی کامل، به نوع درمان بستگی دارد.
به طور معمول، افرادی که تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند، بعد از عمل ۳ تا ۵ روز را در بیمارستان می‌گذرانند و اکثر آن‌ها طی ۳ ماه بهبودی کامل می‌یابند. بعد از عمل جراحی پرولاپس رکتال ، فرد باید حداقل ۶ ماه از فشار بیش از حد و بلند کردن اجسام سنگین خودداری کند.
