ممکن است فکر کنید که زبان شما فقط به یک رنگ خاص دیده میشود، اما حقیقت این است که رنگ زبان یعنی این اندام عضلانی کوچک می‌تواند در طیف وسیعی از رنگها دیده شود. ممکن است یک زبان به رنگ قرمز، زرد، بنفش یا رنگ دیگری به نظر برسد و در برخی از مشکلات و عوارض، حتی ممکن است شکل آن تغییر کند.
تغییر رنگ زبان اتفاق عجیبی نیست، اما به طور حتم نیز نشانه‌ی بیماری نیست. اگر کنجکاوید تا بدانید که رنگ زبان شما “سالم” محسوب میشود یا نه، با ما همراه باشید تا درباره معنی این تغییر رنگ و زمان لزوم مراجعه به پزشک اطلاعات لازم را کسب نمایید.
رنگ زبان سالم
اگرچه ممکن است رنگ زبان از فردی به فرد دیگر اندکی متفاوت باشد، اما زبان سالم ویژگی‌های مشخصی دارد. به این صورت که باید صورتی رنگ بوده و روکش نازک و سفید رنگی روی سطح آن وجود داشته باشد.
پاپیلاها نیز بر روی یک زبان سالم به وفور دیده می‌شوند. این ندول‌های کوچک روی زبان به فرد در خوردن غذا و احساس طعم آن کمک می‌کنند.
رنگ زبان ناسالم
زمانی که زبان فرد به رنگ صورتی معمول خود نباشد، ممکن است فرد از یک مشکل زمینه‌ای مربوط به سلامتی رنج ببرد. در ادامه انواع رنگ‌های زبان و معنی این تغییر رنگها بررسی میشود.
۱. زبان قرمز رنگ
زبان قرمز رنگ (نه صورتی تیره) می‌تواند نشانه‌ی کمبود ویتامین B باشد، که با مصرف مکمل قابل درمان است. تب مخملک، اگزما و بیماری کاوازاکی نیز ممکن است، باعث قرمز شدن زبان شما شود. تکه‌های قرمز با حاشیه‌های سفید بر روی زبان می‌تواند نشان دهنده‌ی یک وضعیت نادر اما بی خطر به نام زبان جغرافیایی باشد.
۲. زبان بنفش رنگ
مشکلات قلبی و گردش خون سیستمیک ضعیف ممکن است باعث تغییر رنگ آن به رنگ بنفش شود. زبان بنفش رنگ ممکن است در بیماری کاوازاکی نیز دیده شود.
۳. زبان آبی رنگ یا رنگ کبودی زبان
زبان آبی رنگ ممکن است نشانه گردش خون ضعیف اکسیژن در خون باشد. این عارضه می‌تواند مربوط به مشکلات ریوی یا بیماری کلیوی نیز باشد.
۴. زبان زرد رنگ
مصرف سیگار یا استفاده از تنباکوهای جویدنی، ممکن است ظاهری زرد رنگ به زبان شما بدهد. بعضی اوقات ممکن است زردی و پسوریازیس نیز باعث زرد رنگ شدن زبان شود.
۵. زبان خاکستری رنگ
گاهش اوقات مشکلات گوارشی ممکن است باعث تغییر رنگ زبان فرد به خاکستری شود. زخم‌های گوارشی یا اگزما نیز باعث این عارضه می‌شوند.
۶. زبان سفید رنگ
زبان سفید معمولاً در اثر لکه‌های سفیدی که روی سطح زبان رشد می‌کنند، ایجاد میشود. این موارد معمولاً در اثر عفونت‌های قارچی مانند برفک دهان ایجاد می‌شوند. داروهای ضد قارچ می‌توانند در از بین بردن این تکه‌ها موثر باشند.
همچنین زبان سفید ممکن است در اثر عارضه‌های خوش‌خیمی مانند لوکوپلاکی یا لیکن پلان دهانی (oral lichen planus) ایجاد شوند که باعث ایجاد خطوط سفید می‌شوند. گاهی اوقات ممکن است لکووپلاکی سرطانی نیز ایجاد شود.
۷. زبان قهوه‌ای رنگ
این مورد معمولاً بی‌ضرر است و با خوردن و نوشیدن برخی غذاها و نوشیدنی‌ها ایجاد میشود. استفاده از دخانیات یکی دیگر از دلایل بروز رنگ قهوه‌ای در زبان است. استعمال دخانیات عادت ناسالمی است که به طور بالقوه می‌تواند منجر به بروز علائم سرطان دهان در زبان، از جمله ظاهر شدن زخم‌ها در زبان شود.
۸. زبان سیاه رنگ
رنگ قهوه‌ای تیره متمایل به سیاه را معمولاً به باکتری‌هایی که در اثر عادت‌های بهداشتی ضعیف دهان و دندان بروز می‌یابند، نسبت می‌دهند. دیابت یکی دیگر از دلایل احتمالی سیاه رنگ شدن زبان سیاه است. بعضی اوقات پاپیلای زبان فرد می‌تواند به طور گسترده تکثیر یافته و مودار به نظر برسد، که مشخصه یک بیماری خوش‌خیم به نام «زبان سیاه مودار» است.
رنگ زبان طب سنتی چینی
تشخیص سلامت کلی بدن با بررسی زبان، از مدت‌ها قبل توسط پزشکان طب سنتی چینی (TCM) انجام می‌گرفت. طبق اصول TCM، زبان نمایانگر سلامتی كلی بدن فرد است.
چهار مورد اصلی که در طب TCM بررسی می‌شوند عبارتند از:
۱. رنگ‌زبان
رنگ مهم‌ترین علامت در در طب سنتی چینی به حساب می‌آید. تغییر غیر‌طبیعی رنگ در طولانی مدت می‌تواند نشان دهنده‌ی وجود مشکلاتی در ارگان‌های اصلی بدن مانند قلب، کبد و کلیه‌ها می‌باشد.
۲. رویه زبان
زبان سالم باید یک پوشش سفید نازک داشته باشد. طب سنتی چینی معتقد است که پوشش ضخیم‌تر می‌تواند مشخصه‌ی عارضه‌ای حاد در مثانه، معده یا روده فرد باشد.
۳. رطوبت زبان
رطوبت زبان نیز در TCM بررسی شده است. رطوبت بیش از حد نشان دهنده‌ی پرآبی و رطوبت در بدن فرد است، در حالی که زبان خشک نشان دهنده‌ی کم آبی بدن است.
۴. شکل زبان
طب سنتی چینی همچنین شکل زبان شما را جزو شاخص‌های مهم سلامتی فرد می‌داند. به عنوان مثال، نازک شدن زبان ممکن است نشانگر از دست دادن مایعات باشد.
اصول TCM درباره زبان، خصوصاً در مورد رنگ آن در مطالعات بالینی مورد استفاده قرار‌می‌گیرد. یک مطالعه نشان میدهد که دقت تشخیصی رنگ زبان، درتشخیص بیماری نزدیک به ۹۲ درصد است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه شود؟
۱. تغییرات طولانی مدت در رنگ زبان
زبان فرد ممکن است از روزی به روز دیگر، کمی تیره‌تر یا روشن‌تر به نظر برسد. با این وجود، هرگونه تغییر رنگ زبان در طولانی مدت که در بالا به آن اشاره شد، نیاز به مراجعه به پزشک را نشان میدهد.
۲. تغییر در اندازه یا شکل
در صورت مشاهده تغییراتی در شکل زبان مانند تورم، وجود برآمدگی‌های غیرمعمول یا نازک شدن لازم است به پزشک مراجعه شود.
۳. تغییر در رطوبت یا پوشش زبان
هرگونه تغییر در رطوبت و پوشش نیز باید مورد بررسی قرار بگیرد، به خصوص در صورت مشاهده فیلم ضخیم و سفید رنگ یا زرد رنگ بر روی زبان. این نوع پوشش می تواند در مناطق دیگر دهان گسترش یابد، که نشانه‌ی عفونت است.
تغییرات چشمگیر در زبان شما باید توسط پزشک یا دندانپزشک مورد بررسی قرار گیرد.
تغییرات زبان شما ممکن است، توسط پزشک حین معاینات سالانه رویت شود. البته اگر بین جلسات مراجعه‌ی سالانه خود تغییراتی در زبان مشاهده کردید، با پزشک مشورت کنید. دندان پزشک شما نیز در هنگام معاینه زبان می‌تواند متوجه علائم عفونت یا سرطان دهان شود.
خلاصه
با این که فرد به طور مکرر زبان خود را مشاهده نمی‌کند اما ممکن است این بخش از بدن می‌تواند تغییرات زیادی را در مورد سلامتی کلی بدن نشان دهد.
تمیز کردن روزانه زبان از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا در این صوررت فرد هر گونه تغییر احتمالی را به سرعت متوجه خواهد شد. این کار را می‌توان با استفاده از مسواک یا لیسه انجام داد.
در صورت وجود هر گونه تغییر در زبان که بیش از دو هفته به طول انجامد، باید به پزشک مراجعه نمود.
