آیا تاکنون نام سندرم ورنیکه کورساکوف یا نام سندرم کورساکوف را شنیده‌اید؟ سندرم ورنیکه کورساکوف با بروز مشکلات مختلف در پردازش فرآیند‌های ذهنی و تغییراتی در سیستم عصبی توصیف می‌شود و بدون درمان زودرس، می‌تواند منجر به آسیب دائمی مغز و حتی مرگ شود. این سندرم در نتیجه کمبود تیامین ایجاد می‌شود. در این مقاله به دنبال پاسخ پرسش‌هایی از قبیل سندرم ورنیکه کورساکوف چیست و علائم و درمان آن خواهیم پرداخت.
سندرم ورنیکه کورساکوف چیست
سندروم ورنیکه کورساکوف (Wernicke-Korsakoff) نوعی اختلال عصبی است. این اختلال، نتیجه‌ی کمبود ویتامین ب ۱ یا تیامین می‌باشد. یکی از دلایل عمده‌ی بروز این سندروم (WKS)، مصرف سنگین و مداوم الکل و اختلال مصرف الکل ناشی از آن، در طولانی مدت است. جراحی معده، مشکلات شدید روده، سرطان و سوء تغذیه نیز باعث بروز آن می‌شود.
محققان درباره‌ی سندروم ورنیکه کورساکوف، که آیا دو اختلال جداگانه اما مرتبط به یکدیگر هستند و یا علائم آن طیفی از یک اختلال مفرد است، اختلاف نظر دارند. برخی معتقدند که ورنیکه، فاز شروعی بوده و سندرم کورساکوف نوعی وضعیت مزمن و طولانی مدت است. حتی بعد از درمان انسفالوپاتی ورنیکه نیز ممکن است فرد مبتلا به کورساکوف شود.
علائم سندرم ورنیکه کورساکوف چیست
اغلب افراد مبتلا، در ابتدا دچار انسفالوپاتی ورنیکه می‌شوند و در ادامه با پیشرفت بیماری، علائم سندرم ورنیکه نیز بروز می‌یابد.
علائم انسفالوپاتی ورنیکه
انسفالوپاتی ورنیکه نوعی آسیب مغزی است که معمولاً باعث سه مشکل اصلی می‌شود.
- مشکلات بینایی
- گیجی
- مشکل راه رفتن
کمبود ویتامین تیامین باعث انسفالوپاتی ورنیکه می‌شود. تمامی سلول‌های بدن به تیامین نیاز دارند که انسان قادر به تولید آن نیست؛ بنابراین منابع این ویتامین، باید در رژیم موادغذایی باشد. اندام هایی به ویژه قلب، مغز، کبد و کلیه به میزان بالایی تیامین نیاز دارند. اگر به اندازه کافی تیامین در دسترس نباشد؛ بدن نمی تواند عملکرد ها ی اصلی و ضروری خود را انجام دهد که باعث مشکلات بهداشتی می شود و سندروم ورنیکه انسفاپاتی را ایجاد می کند. سلول ها ی مغزی به طور ویژه به سطح پایین تیامین حساس هستند به همین دلیل بیشتر نشانه ها ی ورنیکه انسفالوپاتی، عصبی شناخته می شود.
فرد دارای ورنیکه انسفالوپاتی موارد زیر را تجربه می کند:
●گیجی
●وضعیت ذهنی تغییریافته
●حرکت نامنظم و غیرارادی چشم
●افتادگی پلک فوقانی
●عدم تعادل و مشکل راه رفتن
اکثرا افراد مبتلا به ورنیکه انسفالوپاتی، دچار سوء تغذیه و کمبود وزن می شوند. همچنین ممکن است؛ فشارخون پایین، مشکلات قلبی و دمای پایین بدن را تجربه کنند. علائم WE می تواند در افراد متفاوت باشد که تشخیص آن را دشوار می سازد. مشکلات مربوط به هماهنگی و اثرات فیزیکی WE می تواند با مسمومیت الکلی به اشتباه گرفته شود.
درصورت عدم درمان ممکن است؛ فرد به کما برود و در بعضی افراد نیز می تواند کشنده باشد.
سندروم کورساکوف
از ویژگی های سندروم کورساکوف (KS)، از دست دادن حافظه و مشکلات مدیریت امور روزمره است. افراد مبتلا به(KS)، اغلب در یادگیری اطلاعات جدید مشکل دارند؛ همچنین ممکن است فرد اطلاعاتی را خلق کند که شکاف های موجود در حافظه ی خود را پر کند. برخی افراد، این خیال بافی ها را به عنوان خاطرات دروغین می دانند؛ اما این حالت غیرعمدی بوده و مغز فرد، به دنبال پرکردن حافظه ی ناخودآگاهش است. مشکلات مربوط به حافظه کوتاه مدت، می تواند منجر به اخلال در ایجاد خاطرات جدید و یادآوری وقایع اخیر شود. فرد مبتلا به کورساکوف ممکن است؛ دچار تغییر شخصیت شود و نشانه هایی چون: بی تفاوتی، عدم نگرانی و رفتار وگفتار تکراری را نشان دهد. علائم کورساکوف، ممکن است با گذشت زمان بهبود یابد؛ اما طبق گزارشات ۲۵ درصد این موارد حالت دائمی پیداکرده اند.
انسفالوپاتی ورنیکه و سندروم کورساکوف به روش های زیر با یکدیگر ارتباط دارند:
●ورنیکه انسفالوپاتی قبل از سندروم کورساکوف اتفاق می افتد.
●با افزایش سندروم کورساکوف علائم ورنیکه انسفالوپاتی کاهش می یابد.
●اگر فردی با موفقیت دوره ی درمان ورنیکه انسفالوپاتی را طی کند؛ ممکن است به کورساکوف مبتلا نشود.
علائم ورنیکه کورساکوف چیست؟
سندروم ورنیکه کورساکوف را بیشتر در میان افرادی که اعتیاد به الکل دارند؛ دیده می شود. کمبود تیامین، از اثرات رایج مصرف سنگین الکل است. همچنین افرادی که بدن آن ها مواد مغذی را به طور موثر جذب نمی کند و سوء تغذیه دارند و یا طولانی مدت روزه می گیرند؛ دچار کمبود تیامین می شوند. نوشیدن زیاد الکل، اکثرا با تضعیف رژیم غذایی همراه است. همچنین باعث اخلال در جذب مواد مغذی از دستگاه گوارش می شود. بدن به منظور تبدیل غذا به انرژی، به تیامین نیاز دارد. مقادیر کمی از تیامین در کبد ذخیره می شود؛ که به مدت ۱۸ روز در بدن، نگه داری می شود.
خطراتی که در اثر کمبود تیامین رخ میدهد عبارت اند از:
●عمل جراحی بای پاس معده
●دیالیز
●استفراغ شدید و مداوم
●بی اشتهایی عصبی، بولیمیا(پرخوری عصبی) وسایر اختلالات خوردن
●رژیم های غذایی مفرط یا روزه گرفتن
●مرحله سوم HIV
●عفونت مزمن
●گسترش سرطان در بدن
میزان شیوع WKS چقدر است؟
علت شیوع این اختلال ناشناخته است. حدود۲/۸-۰/۴ درصد از جمعیت کشور های غربی، به خصوص در ایالت متحده ی آمریکا علایم ورنیکه کورساکوف را در کالبد شکافی ضایعات مغزی نشان داده شده است. همچنین آمارها نشان می دهند؛ که ۲-۱درصد از جمعیت عمومی و ۱۴-۱۲ درصد از افرادی که الکل مصرف می کنند؛ این اختلال در آن ها وجود دارد.
درمان سندروم ورنیکه کورساکوف چیست؟
اگر پزشک، مشکوک به ورنیکه کورساکوف شود؛ فرد مبتلا به علایم آن نیاز به تزریق IV داخل وریدی تیامین دارد. این امر نیازمند بستری شدن فرد است. تیم پزشکی، علائم و عوارض دیگر را تحت نظر قرارداده و معالجه می کنند. جایگزینی تیامین، روش مناسبی برای درمان علائم رایج مانند: مشکلات بینایی، حرکات چشم ، مشکلات هماهنگی و سردرگمی است. مشکلات مربوط به حافظه و شناخت، دیرتر بهبود می یابند و ممکن است؛ نیاز به مدیریت بیشتری داشته باشند؛ اما درمان با تیامین، می تواند جلوی پیشروی را بگیرد. تازمانی که پزشک شاهد بهبود علایم نباشد؛ تزریق داخل وریدی ادامه می یابد. اگرچه نحوه ی درمان کمبود تیامین می تواند در بیمارستان های مختلف متفاوت باشد؛ زیرا داده های کافی برای پشتیبانی از برنامه ویژه ی دوز دارو وجود ندارد.
برای جلوگیری از پیشرفت این سندروم، افراد مبتلا به آن، باید الکل مصرف نکنند و از رژیم متعادل پیروی کنند. اگر علت این سندروم، الکل نباشد؛ آن گاه درمان این مشکل اساسی پزشکی ،ضروری است.
مطالعات نشان می دهد؛ که حدود ۲۵٪ ازافراد مبتلا به کورساکوف بهبود می یابند و تقریبا نیمی از آن ها به طور جزئی بهبود می یابند و ۲۵ ٪ از آن ها به همان صورت باقی می مانند. سندروم ورنیکه کورساکوف بدون درمان کشنده است.
راه های جلوگیری از سندروم ورنیکه کورساکوف چیست؟
برای جلوگیری از سندروم ورنیکه کورساکوف، داشتن رژیم غذایی مناسب و متعادل و عدم مصرف الکل مهم است. بعد از ترخیص، بیماران نیاز به حمایت دارند؛ چراکه با رژیم غذایی نامتناسب، امکان بازگشت به شرایط ناپایدار زندگی و مصرف دوباره الکل وجود دارد. کسی که علائم مشکلات سوء جذب دارد؛ برای جلوگیری از کمبود تیامین باید مشاوره ی پزشکی بگیرد.
موادغذایی غنی از تیامین
غدا های سرشار از تیامین یا ب ـ۱ عبارت اند از:
●برنج غنی شده
●نخودفرنگی
●لوبیای سویا
●لوبیای لیما
●عصاره مخمر
●برخی از دانه ها مانند دانه ی آفتابگردان، دانه ی چیا، کدو تنبل، کدو حلوایی
●آجیل مثل ماکادمیا(فندق استرالیایی)، پسته و آجیل برزیلی
●گوشت خوک
●مرغ
●مارچوبه
●غلات کامل
●اسفناج
●پرتقال
●شیر
از دیگر آسیب های مغزی که بر اثر مصرف مزمن الکل ایجاد می شود عبارت اند از؛ دژنراسیون مخچه، آسیب های مغزی مرتبط با الکل، زوال عقلی، سکته مغزی و انسفالوپاتی کبدی. در صورت بروز سایر علائم سوءمصرف الکل لازم است؛ پزشک، احتمال سندروم ورنیکه کورساکوف را در نظر بگیرد.
