اضطراب و بی خوابی از جمله بیماریهای عصبی هستند که میتوانند سبک زندگی را به شدت تحت تاثیر قرار دهند. یکی از راههای درمان این بیماریها استفاده از رویکرد گیاه درمانی است. گیاه کاوا از جمله گیاهان دارویی است که میتواند اضطراب و بی خوابی را تسکین دهد. در این مقاله ابتدا مروری بر هر یک از بیماریهای اضطراب و بی خوابی خواهیم داشت. سپس به پاسخ پرسشهایی از جمله گیاه کاوا چیست و چه کاربردی دارد، میپردازیم.
اضطراب چیست؟
اضطراب یک اختلال شایع است که شامل علائم روانی مثل بی خوابی، دلهره، تنش یا بی قراری است. این اختلال معمولا با علائم فیزیکی از جمله سردرد، تعریق، تپش قلب، ناراحتی معده و احساس تنگی نفس همراه است.
اضطراب ممکن است نتیجهی یک اتفاق ناگوار در زندگی باشد؛ مثل داغ از دست دادن فردی، طلاق، شکست تحصیلی، شکست شغلی یا ضرر اقتصادی. همچنین ممکن است هیچ علت ظاهری برای آن وجود نداشته باشد.
با این حال، احساس اضطراب ممکن است با محرکهای ناگهانی یا محرکهای ناشناخته بدتر شود و علائم آن، زندگی عادی بیمار را مختل کند. در این صورت، اضطراب حالتی پاتولوژیک (بیماری زا) به خود میگیرد و باید بر اساس نوع و شدت آن، درمان مناسبی صوت گیرد.
مهمترین ناقلهای عصبی دخیل در آسیب شناسی اضطراب، GABA و سروتونین هستند. به ویژه که GABA عمدهترین ناقل عصبی مهاری در سیستم عصبی مرکزی است. این ناقل عصبی روی گیرندههای GABA A و GABA B اثر میکند. بنزودیازپینها، از طریق تقویت عملکرد GABA روی گیرندهی GABA A اثرات ضد اضطرابی خود را اعمال میکنند.
بی خوابی چیست؟
بی خوابی یک اختلال غیر اختصاصی خواب است که معمولا بین ۵۰-۴۰ درصد افراد وجود دارد.
بی خوابی میتواند دلایل مختلفی داشته باشد؛ از جمله:
- مشکلات روانشناختی
- بیماریهای روانپزشکی
- مصرف مواد مخدر یا الکل
- اختلال حرکت دورهای اندامها
- آپنه خواب (خر و پف)
- سایر بیماریها
بی خوابی میتواند ناشی از دلایل فیزیکی (مثل درد یا سرفه) یا عوامل محیطی مثل سر و صدا باشد.
درمان بی خوابی به علت زمینهای آن بستگی دارد. در بیشتر موارد، کاهش مصرف کافئین، تغییر عادات غذایی، تغییر عادات خواب و تسکین درد میتواند گزینهی بهتری نسبت به مصرف داروی آرام بخش باشد.
بیدار شدن از خواب در صبح خیلی زود، یکی از ویژگیهای بیولوژیکی افسردگی است. در این حالت ممکن است مصرف یک داروی ضد افسردگی گزینهی مناسبتری باشد.
اگر دلیل پاتولوژیک خاصی برای بی خوابی وجود نداشته باشد، میتوان آن را با مصرف یکی از انواع بنزودیازپینها درمان کرد.
تا کنون کمی با مفاهیم اضطراب و بی خوابی آشنا شدیم. در ادامه به معرفی و بحث پیرامون گیاه کاوا برای درمان این اختلالات میپردازیم.
گیاه کاوا چیست ؟
گیاه کاوا با نام علمی Piper methysticum، درختچهای به ارتفاع ۳-۲ متر است که زادگاه و منشا آن دقیقا مشخص نیست؛ ولی احتمالا نخستین بار در کشور “وانواتو” روییده است. امروزه کاوا به صورت تجاری کشت میشود و دیگر در طبیعت رشد نمیکند.
تاریخچهی مصرف گیاه کاوا به جایی برمیگردد که بومیان پولینزیا، ملانزیا و میکرونزیا، ریزومهای بزرگ درختچهی کاوا را درو میکردند، سپس با جویدن آن را نرم و با آب یا شیر نارگیل مخلوط میکردند. این نوشیدنی بدون آن که تاثیری بر هوشیاری داشته باشد، اثرات آرام بخشی داشت.
ریشههای گیاه کاوا حاوی نشاسته، رزین، فلاونوئیدها و لاکتونهای متعدد است. به طور کلی به لاکتونهای کاوا، کاواپیرون یا کاوالاکتون میگویند.
عصارهی کاوا چگونه تهیه میشود؟
ابتدا ریزومهای خشک شدهی گیاه، جویده یا آسیاب و سپس در آب سرد خیسانده میشوند. خیساندهی گیاه صاف میشود و به این ترتیب عصارهی نهایی به دست میآید.
عصارههای دارویی با مخلوط آب و اتانول (برای استخراج %۳۰ کاواپیرون) یا مخلوط آب و استون (برای استخراج %۷۰ کاواپیرون) از گیاه خشک شده تهیه میشوند.
مکانیزم گیاه کاوا چیست ؟
عصارهی گیاه کاوا و اجزای آن، دارای اثرات ضد تشنج، ضد درد موضعی و شل کنندهی عضلات اسکلتی است.
این اثرات به دلیل مهار کانالهای سدیمی وابسته به ولتاژ در مغز است که منجر به کاهش تحریک پذیری عصبی میشود. محققان معتقدند kavain (یکی از انواع کاواپیرونهای گیاه) به طور عمده باعث ایجاد این اثر میشود.
این که آیا گیرندههای GABA در اثربخشی اجزای عصارهی کاوا نقش دارند یا خیر، موضوعی بحث برانگیز است. با این حال، مطالعات جدید نشان میدهند که کاواپیرونها از طریق اتصال به گیرندههای GABA نیز اثرات ضد اضطراب خود را اعمال میکنند.
همچنین مطالعات برون تنی (in vitro) در مدلهای پلاکتی نشان داده است که کاواپیرونهای استخراج شده از گیاه، باعث مهار آنزیم مونوآمینواکسیداز B (MAO-B) میشوند. این عملکرد، مکانیزم مهمی برای فعالیت روانگردان این مواد محسوب میشود.
کاربردهای بالینی گیاه کاوا چیست ؟
امروزه بسیاری از محققان برای درمان انواع مختلفی از اضطراب (از جمله فوبیا، اختلالات هراس، اختلالات وسواس فکری) و اختلالات خواب، گیاه کاوا را به عنوان جایگزین بنزودیازپینها و ضدافسردگیهای سه حلقهای میدانند.
اخیرا یک مطالعهی مروری/ متاآنالیز از ۷ کارآزمایی بالینی تصادفی و دو سویه کور انجام شده است که نشان میدهد در تمامی این ۷ کارآزمایی، عصارهی کاوا نسبت به دارونما (placebo) برتری اثربخشی داشته است.
عوارض جانبی و تداخلات دارویی گیاه کاوا چیست ؟
به طور کلی انتظار میرود که در دوز توصیه شده، عصاره کاوا عوارض جانبی خاصی نداشته باشد.
دو مطالعهی نظارتی پس از فروش که هر کدام شامل بیش از ۳۰۰۰ بیمار بودند، نشان داد که در طی درمان با عصارهی کاوا، عوارض جانبی در %۲.۳ و %۱.۵ از بیماران مشاهده شده است.
عوارض جانبی که بیش از همه گزارش شدهاند، عبارت اند از:
- ناراحتیهای گوارشی
- واکنشهای حساسیتی پوست
- سردرد
- حساسیت به نور
در صورت مصرف طولانی مدت و دوزهای بالای عصارهی کاوا، ممکن است رنگ پوست به طور برگشت پذیر، زرد شود.
در برخی موارد، مصرف کاوا باعث ایجاد بثورات جلدی ichthyosiform میشود. شروع این بثورات جلدی معمولا از صورت است و سپس به سمت پاها حرکت میکند. در نهایت جای این بثورات به صورت پوسته پوسته باقی میماند.
مطالعهای نشان داده است که یک خانم ۴۷ ساله، دو هفته پس از مصرف کاوا به یک بیماری شبیه درماتومیوزیز مبتلا شده است.
گزارشهایی از اختلال در تطابق بینایی، گشاد شدن مردمک و اختلال در تعادل حرکات دو چشم در اثر مصرف کاوا نیز وجود دارد.
همچنین مطالعهای نشان داده است ۲۹ نفر از ۲۰۰ نفری که به طور مداوم عصارهی کاوا مینوشیدند، دچر ضایعات پوستی شبیه پلاگرا شدند.
در بسیاری از کشورهای اروپایی (مثل آلمان، فرانسه و ایتالیا)، فرآوردههای حاوی کاوا از بازار دارویی جمع شدهاند؛ زیرا تعدادی از موارد بالینی، نشان دهندهی آسیب کبدی شدید ناشی از مصرف این گیاه دارویی بوده است.
مطالعات موردی نشان دادهاند که گیاه کاوا ممکن است با بنزودیازپین آلپرازولام تداخل داشته باشد؛ زیرا باعث ایجاد حالت سستی میشود. همچنین ممکن است با داروی ضد پارکینسون لوودوپا تداخل داشته باشد؛ زیرا باعث کاهش اثربخشی لوودوپا میشود.
طول دوره مصرف و دوز گیاه کاوا چقدر است؟
دوز عصارهی کاوا در مطالعات بالینی، در محدودهی ۲۱۰-۶۰ میلیگرم کاواپیرون در روز بوده است.
به طور کلی، مدت زمان مصرف عصارهی کاوا نباید از ۳ ماه بیشتر شود. با توجه به موارد مسمومیت کبدی، به طور کلی توصیه میشود که طول دوره درمان باید به ۱ ماه محدود شود و تمامی محصولات حاوی کاوا فقط با نسخه در دسترس افراد قرار گیرد؛ بدین ترتیب پزشک میتواند سطح آنزیمهای کبدی بیمار را کنترل کند تا احتمال بروز واکنش سمی کبدی را کاهش دهد. البته مصرف محصولات حاوی کاوا، دیگر به طور رسمی مورد تایید نیست.
در انتها شاید جالب باشد بدانیم مزیت چشمگیر فرآوردههای حاوی کاوا نسبت به بنزودیازپینها چیست؟
مطالعات نشان دادهاند که برخلاف بنزودیازپینها، هیچ شواهدی مبنی بر ایجاد وابستگی فیزیکی یا روانی در فرآوردههای حاوی کاوا وجود ندارد.