کمبود فولیک اسید یا کمبود فولات همانند کمبود بسیاری از مواد ضروری بدن می‌تواند عوارضی را دربر داشته باشد. لذا باید جدی گرفته شود و به راهکارهای پیشگیری از کمبود آن و درمان توجه شود. در این مقاله سعی می‌کنیم مواردی همچون کمبود اسید فولیک در بارداری، کمبود اسید فولیک در آزمایش خون، کمبود اسید فولیک و ریزش مو، کم خونی ناشی از اسید فولیک و… بپردازیم.
فولات یا اسید فولیک نوعی ویتامین B است و به بدن کمک می‌کند تا:
- DNA بسازد.
- ترمیم DNA انجام گیرد.
- گلبولهای قرمز (RBCs) تولید کند.
اگر به اندازه کافی فولات در رژیم غذایی خود ندارید، ممکن است با کمبود فولات روبرو شوید. برخی نوشیدنی‌ها و غذاها، مانند آب مرکبات و سبزیجات سبز تیره، منابع خوبی برای فولیک اسید هستند.
عدم دریافت کافی فولیک اسید فقط در چند هفته می‌تواند منجر به کمبود شود. کمبود فولیک اسید ممکن است در صورت ابتلا به بیماری یا جهش ژنتیکی نیز ایجاد شود که از جذب یا تبدیل فولات به فرم قابل استفاده آن جلوگیری می‌کند.
کمبود فولات می‌تواند باعث کم خونی شود. کم خونی بیماری‌ای است که در آن با کمبود تعداد گلبولهای قرمز خون مواجهید. کم خونی می‌تواند بافت‌های شما را از اکسیژن مورد نیاز خود محروم کند؛ زیرا RBC ها اکسیژن را حمل می‌کنند. لذا این کمبود عملکرد آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
فولات در زنان در سن باروری بسیار مهم است. کمبود فولیک اسید در دوران بارداری می‌تواند منجر به نقص هنگام تولد شود.
بیشتر افراد به مقدار کافی فولات از مواد غذایی دریافت می‌کنند. برای جلوگیری از کمبود، اکنون بسیاری از غذاها دارای فولات اضافی به شکل اسیدفولیک، یک نسخه صنعتی فولات هستند. با این وجود، مصرف مکمل های فولات برای زنانی که ممکن است باردار شوند توصیه می‌شود.
علائم کمبود فولات چیست؟
علائم کمبود فولات اغلب نهفته و نامحسوس است. ازجمله شامل موارد زیر هستند:
- خستگی
- سفیدی مو
- زخم های دهان
- تورم زبان
- مشکلات رشد
علائم کم خونی ناشی از کمبود فولیک اسید عبارتند از:
- خستگی مداوم
- ضعف
- بی حالی
- پوست رنگ پریده
- تنگی نفس
- تحریک پذیری
چه عواملی باعث کمبود فولات می‌شوند؟
فولات یک ویتامین محلول در آب است. در آب حل می‌شود و در سلول‌های چربی ذخیره نمی‌شود. این بدان معنی است که شما باید مرتب فولات مصرف کنید، زیرا بدن نمی‌تواند ذخیره کند.
افراد، مقادیر زیادی ویتامین‌های محلول در آب را در ادرار خود دفع می‌کنند.
علل کمبود فولات شامل موارد زیر است:
رژیم غذایی
رژیم غذایی حاوی مقادیر کم میوه، سبزیجات و غلات غنی شده دلیل اصلی کمبود فولات است. بعلاوه ، چربی بیش از حد غذا هم گاهی می‌تواند ویتامین‌ها را از بین ببرد. اگر غذای غنی از فولات را به اندازه کافی نخورید، در طی چند هفته سطح فولات پایین می‌آید.
بیماری
بیماری‌هایی که بر فرآیند جذب در دستگاه گوارش تأثیر می‌گذارند، می‌توانند باعث کمبود فولیک اسید شوند. چنین بیماری‌هایی شامل موارد زیر است:
- بیماری کرون
- بیماری سلیاک
- انواع خاصی از سرطان‌ها
- مشکلات شدید کلیوی که نیاز به دیالیز دارند
- ژنتیک
برخی افراد دارای جهش ژنتیکی هستند که بدن را از تبدیل درست و کارآمد فولات موود در رژیم غذایی یا مکمل به فرم قابل استفاده آن، متیل فولات باز می‌دارد.
عوارض جانبی دارویی
برخی از داروهای خاص می‌توانند باعث کمبود فولات شود. شامل:
- فنیتوئین (دیلانتین) (phenytoin)
- تریمتوپریم-سولفامتوکسازول (trimethoprim-sulfamethoxazole)
- متوترکسات (methotrexate)
- سولفاسالازین (sulfasalazine)
مصرف زیاد الکل
الکل در جذب فولات تداخل ایجاد کرده و همچنین باعث افزایش دفع فولات از طریق ادرار می‌شود.
کمبود فولیک اسید چگونه تشخیص داده می‌شود؟
کمبود فولات با آزمایش خون تشخیص داده می‌شود. پزشکان اغلب در طی معاینات قبل از تولد و حین حاملگی، میزان فولات زنان باردار را آزمایش می‌کنند.
کمبود فولیک اسید چه عوارضی دارد؟
فولات برای تولید طبیعی RBCs یا گلبولهای قرمز مورد نیاز است. عوارض کمبود فولیک اسید در بدن می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- کم خونی مگالوبلاستیک، به این معنی که گلبولهای قرمز بزرگتر از حد طبیعی هستند و کاملاً بالغ نشده‌اند.
- سطح گلبول های سفید و پلاکت ها پایین است.
- نقص جدی هنگام تولد در نخاع و مغز جنین در حال رشد، که به آن نقص لوله عصبی گفته می‌شود.
درمان کمبود فولیک اسید در بدن
درمان شامل افزایش فولات رژیم غذایی است. همچنین می‌توانید یک مکمل فولات یا اسید فولیک مصرف کنید. افرادی که دارای جهش ژنتیکی هستند که بر جذب فولات تأثیر می‌گذارد و به عنوان MTHFR شناخته می‌شوند، برای جلوگیری از کمبود اسید فولیک، لازم است فولات متیلیزه مصرف نمایند.
فولات اغلب در مکمل‌ها با سایر ویتامین‌های B ترکیب می‌شود. بعضی اوقات این مجموعه، ویتامین B کمپلکس نامیده می‌شود. زنان باردار باید به طور کامل از مصرف الکل خودداری کنند و همه افراد مبتلا به کمبود فولات باید میزان مصرف الکل خود را کاهش دهند.
پیشگیری از کمبود فولات
برای جلوگیری از کمبود فولات در بدن، یک رژیم غذایی مفید و غنی بخورید. غذاهایی که حاوی مقادیر زیادی فولات هستند عبارتند از:
- سبزیجات برگدار و سبز مانند کلم بروکلی و اسفناج
- کلم برگ
- نخود فرنگی
- مرکبات
- میوه هایی مانند موز و خربزه
- آب گوجه
- تخم مرغ
- لوبیا
- حبوبات
- قارچ
- مارچوبه
- قلوه
- جگر
- مرغ
- گوشت خوک
- صدف
- سبوس گندم
- غلات غنی شده
دوز فولات توصیه شده روزانه ۴۰۰ میکروگرم است. زنانی که ممکن است باردار شوند باید یک مکمل فولات مصرف کنند. فولات برای رشد طبیعی جنین بسیار مهم است.
اگر MTHFR دارید ، باید از مصرف غذاهایی که با اسید فولیک غنی شده‌اند، خودداری کنید. انواع خاصی از این جهش ژنتیکی مانع از تجزیه اسید فولیک به متیل فولات می‌شود.
افرادی که داروهای کاهنده فولات را مصرف می‌کنند، باید مکمل نیز مصرف نمایند، اما مهم است که ابتدا به پزشک مراجعه شود.
