سلامت زنان باردار همواره اهمیت بسیاری داشته است و در درمان عوارض و بیماری‌های مربوط به بارداری پزشک، سرعت عمل بیشتری خواهد داشت. چسبندگی جفت یکی از عوارض جدی بارداری است که در آن جفت به طور عمیق‌تری به دیواره رحم می‌چسبد. در حالت طبیعی، جفت بعد از زایمان از دیواره رحم جدا می‌شود. در چسبندگی جفت تمام یا بخشی از جفت جدا نشده و متصل باقی می‌ماند. این جفت چسبیده می‌تواند باعث خونریزی شدید پس از زایمان شود. اگر جفت اکرتا در دوران بارداری تشخیص داده شود، به احتمال زیاد مادر به سزارین زودهنگام و به دنبال آن برداشتن جراحی رحم (هیسترکتومی) نیاز خواهد داشت. در این مقاله به بررسی بیشتر چسبندگی جفت و روش درمان آن خواهیم پرداخت.
انواع مختلف چسبندگی جفت
جفت چسبیده یا پلاسنتا اکرتا سه نوع مختلف دارد که براساس میزان عمق چسبندگی دسته بندی می‌شود:
- پلاسنتا اکرتا که جفت، محکم به دیواره رحم متصل می‌شود اما از دیواره رحم عبور نمی‌کند و تماسی با عضلات رحم ندارد. این حالت شایع‌ترین نوع چسبندگی است.
- پلاسنتا اینکرتا که جفت در سطح عمیق‌تری در دیواره رحم جای می‌گیرد. در پلاسنتا اینکرتا جفت از دیواره رحم عبور نمی‌کند اما به عضله رحم متصل می‌شود.
- پلاسنتا پرکرتا که شدیدترین نوع چسبندگی است. در پلاسنتا پرکرتا جفت از دیواره رحم عبور می‌کند. ممکن است جفت از طریق رحم رشد کرده و بر سایر اعضای بدن مانند مثانه یا روده نیز فشار وارد کند.
علائم جفت چسبیده
چسبندگی جفت، اغلب در دوران بارداری علامت یا نشانه‌ی خاصی را ایجاد نمی‌کند. اما ممکن است که در سه ماهه سوم خونریزی واژینال مشاهده شود. چسبندگی جفت گاهی اوقات، در طی سونوگرافی عادی تشخیص داده می شود.
علت چسبندگی جفت جنین
فرض بر این است که وجود ناهنجاری‌هایی در سطح رحم مثل جای زخم در رحم بعد از سزارین یا سایر جراحی‌ها، علت ایجاد پلاسنتا اکرتا است. با این حال، گاهی اوقات، این عارضه بدون سابقه جراحی نیز رخ می‌دهد.
عوامل خطر
عوامل بسیاری می‌توانند خطر ابتلا به جفت اکرتا را افزایش دهند، از جمله:
- جراحی قبلی رحم: احتمال خطر جفت اکرتا، با افزایش دفعات سزارین و سایر جراحی‌های مربوط به رحم افزایش می یابد.
- موقعیت جفت: اگر جفت، دهانه رحم را به طور جزئی یا کامل بپوشاند و یا در قسمت تحتانی رحم قرار گیرد (جفت سرراهی)، خطر چسبندگی جفت بیشتر می‌شود.
- سن مادر: جفت اکرتا در زنان بالای ۳۵ سال شایع‌تر است.
- زایمان: با افزایش دفعات حاملگی، خطر ابتلا به چسبندگی جفت افزایش می‌یابد.
- سابقه برداشتن فیبروئید: اگر خانمی سابقه ابتلا به فیبروئید (رشد سلول‌های غیر سرطانی یا تومور عضله رحم) را داشته باشد که طی جراحی برداشته شود، اسکار حاصل از آن می‌تواند باعث جفت اکرتا شود.
عوارض چسبندگی جفت
پلاسنتا اکرتا می‌تواند باعث عوارض زیر شود:
- خونریزی شدید واژن: چسبندگی جفت جنین بعد از زایمان باعث خونریزی شدید واژن می‌شود. این خونریزی می‌تواند منجر به عارضه‌های خطرناکی شود؛ مانند جلوگیری از لخته شدن عادی خون (انعقاد منتشر داخل عروقی)، نارسایی ریه (سندرم دیسترس تنفسی حاد بزرگسالان) و نارسایی کلیه. تحت شرایطی، انتقال خون ضروری خواهد بود.
- تولد زودرس: جفت چسبیده باعث زایمان زودرس می‌شود. اگر این بیماری باعث خونریزی در دوران بارداری شود، ممکن است مادر مجبور شود تا نوزاد خود را پیش از موعد زایمان به دنیا بیاورد.
تشخیص چسبندگی جفت
اگر در طول دوران بارداری، خطر ابتلا به چسبندگی جفت وجود داشته باشد (مثلا اگر جفت دهانه رحم را به طور کامل یا جزئی بپوشاند یا مادر قبلاً جراحی رحم داشته باشد) کارشناسان مربوطه، لانه گزینی جنین و جفت را در طول دوران بارداری بررسی خواهند کرد.
متخصصان می‌توانند با سونوگرافی چسبندگی جفت یا MRI، میزان لانه گزینی جفت را در دیواره رحم ارزیابی کنند.
درمان چسبندگی جفت
اگر ارائه دهنده خدمات بهداشتی مشکوک به پلاسنتا اکرتا بود، به مادر در تهیه یک برنامه درمانی مناسب برای زایمان و سلات جنین، کمک خواهد کرد.
در برخی بیماران دچار چسبندگی جفت جنین ممکن است پس از عمل سزارین، جراحی برداشتن رحم (هیسترکتومی) لازم باشد. به این فرآیند سزارین هیسترکتومی نیز گفته می‌شود. با این کار از خونریزی‌های شدید هنگام جدا سازی جفت جلوگیری می‌شود.
اگر خانم حامله در سه ماهه سوم خونریزی واژینال را تجربه کند، ممکن است به استراحت در چسبندگی جفتی یا بستری بیمارستانی نیاز داشته باشد.
قبل از عمل
کادر درمان بیمار، شامل ماما، پزشک متخصص زنان و زایمان، تیم بیهوشی و تیم مراقبت از نوزاد خواهد بود. ارائه دهنده خدمات بهداشتی در مورد خطرات و عوارض مرتبط با چسبندگی جفت جنین با فرد گفت وگو خواهد کرد. همچنین در مورد احتمالات زیر بحث خواهد شد:
- دریافت خون در حین زایمان یا بعد از آن
- در صورت خونریزی بسیار شدید و حیاتی، لازوم بستری در بخش مراقبت‌های ویژه بعد از زایمان
هنگام عمل
در طول سزارین، تیم جراحی از طریق برش اولیه در شکم و برش دوم در رحم، نوزاد را به دنیا می‌آورد. بعد از زایمان، یکی از اعضای تیم، رحم را همراه با جفت چسبیده خارج می‌کند تا از خونریزی شدید جلوگیری شود.
بعد از هیسترکتومی، فرد دیگر توانایی بارداری را نخواهد داشت. پس اگر در آینده قصد بارداری مجدد را دارید، در مورد گزینه‌های پیش رو با پزشک خود صحبت کنید.
به ندرت ممکن است رحم و جفت در همان وضعیت باقی بماند و اجازه داده شود تا به مرور زمان خود جدا شود. با این حال، این روش می‌تواند عوارض خطرناکی را در پی داشته باشد، از جمله:
- خونریزی شدید واژن
- عفونت
- نیاز به هیسترکتومی در آینده
علاوه بر این، تحقیقات نشان می‌دهد، زنانی که در پروسه درمان چسبندگی جفت با عمل هیسترکتومی مخالفت می‌کنند، در بارداری‌های بعدی در معرض عوارخطراتی مانند بروز مجدد جفت اکرتا هستند.
تطبیق با شرایط موجود و مراقبت‌های لازم
اگر ارائه دهنده خدمات بهداشتی به چسندگی جفت مشکوک باشد، به احتمال زیاد شما نیز نگران شرایط خودتان حین زایمان، کودکتان و بارداری‌های بعدیتان خواهید بود. برای کاهش اضطراب خود راه کارهای زیر را می‌توانید دنبال کنید:
- کسب اطلاعاتی در رابطه با چسبندگی جفت: جمع آوری اطلاعاتی در مورد این عارضه می‌تواند در کاهش اضطراب فرد کمک کننده باشد. با مشاورین سلامت صحبت کنید، خودتان تحقیق کنید و با افرادی که آن‌ها نیز شرایط مشابه را پشت سر گذاشته‌اند، در ارتباط باشید.
- آمادگی برای سزارین: در مورد روند جراحی، روش کنترل درد و میزان بهبودی سوال کنید.
- آمادگی برای هیسترکتومی: بعد از هیسترکتومی، شما دیگر چرخه قاعدگی را تجربه نکرده و قادر به بارداری نخواهید بود. از ارائه دهنده خدمات بهداشتی خود در مورد آن چه که در طی دوره درمان تجربه خواهدی کرد، مدت زمان درمان و چگونگی تاثیر عمل بر روی بهبودی بعد از زایمان سوال کنید.
- مراقبت از خود: فعالیت‌های آرامش بخش مثل مطالعه یا گوش دادن به موسیقی انجام دهید. تکنیک‌های ریلکسیشن، از جمله مدیتیشن، تنفس عمیق یا خیال پردازی هدایت شده می‌تواند به کاهش استرس و احساس آرامش کمک کند.
آمادگی برای ویزیت
اگر در سه ماهه سوم خود خونریزی واژن دارید، سریعاً با پزشک تماس بگیرید. اگر خونریزی شدید است، به دنبال مراقبت‌های اورژانسی باشید.
اغلب، شک به چسبندگی جفت در سونوگرافی اوایل بارداری مشخص می‌شود. شما می‌توانید در مورد شرایط اطلاعات لازم را کسب کنید و در ویزیت‌های منظم خود با پزشک، برنامه‌ای را برای کنترل آن تهیه کنید.
شما چه کارهایی می‌توانید انجام دهید؟
قبل از ویزیت:
- در مورد اقدامات لازم قبل از ویزیت سوال کنید مانند فعالیت‌هایی که نباید انجام شود وعلائمی که به اقدام سریع نیاز دارند.
- از یکی از آشنایان یا دوستان خود بخواهید تا همراه شما باشند و به شما در یادآوری اطلاعات کمک کنند.
- سوالات خود را بنویسید.
سوالاتی که باید در مورد جفت اکرتا از پزشک خود بپرسید:
- چه چیزی باعث خونریزی می‌شود؟
- چه روش درمانی را پیشنهاد می‌کنید؟
- در دوران بارداری به چه مراقبت‌هایی نیاز خواهم داشت؟
- در صورت بروز چه علائمی با شما تماس بگیرم؟
- در صورت بروز چه علائمی باید به بیمارستان مراجعه کنم؟
- آیا زایمان واژینال ممکن است؟
- آیا این شرایط احتمال بروز عوارض در حاملگی‌های بعدی را افزایش می‌دهد؟
- آیا بعد از به دنیا آوردن نوزاد به هیسترکتومی نیاز دارم؟
از طرح سوالات دیگر در هنگام قرار ملاقات خود اجتناب نکنید.
چه انتظاراتی باید از پزشک داشته باشید:
ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی احتمالاً از شما سوالاتی زیر را خواهند پرسید
- چه زمانی متوجه خونریزی از واژن شدید؟
- آیا شما فقط یک بار خونریزی کرده‌اید یا خونریزی چندین بار رخ داده است؟
- شدت خونریزی چگونه است؟
- آیا خونریزی با درد یا انقباض همراه است؟
- آیا سابقه بارداری قبلی داشته‌اید؟
- آیا پیش از این جراحی رحم داشته‌اید؟
- چه مدت طول می‌کشد که در شرایط اورژانسی مثل زمان مراقبت از جنین و زایمان به بیمارستان برسید؟
منابع
mayoclinic و my.clevelandclinic
