هیپرترمی
زمانی که مکانیسم‌های تنظیم دمای بدن مختل شوند و با دمای محیط سازگاری کاهش یابد، دمای بدن به صورت غیری طبیعی بالا می‌رود که هیپرترمی نام دارد. خستگی ناشی از گرما، گرمازدگی، سکته گرمایی، سنکوب ناشی از گرما و کرامپ (گرفتگی و درد) حرارتی از مثال‌های هیپرترمی می‌باشند. خطر رخ دادن این موارد با دمای محیط، سلامت عمومی شخص و سبک زندگی شخص می‌تواند فرق کند.
خستگی ناشی از گرما (خستگی گرمایی)
خستگی ناشی از گرما یکی از سندرم‌های مربوط به گرما است. شدت علائم از کرامپ‌های حرارتی خفیف تا خستگی و گرمازدگی تهدید کننده حیات می‌تواند فرق کند. این وضعیت می‌تواند به صورت ناگهانی یا به مرور زمان شروع شود. معمولاً خستگی گرمایی بعد از کار یا بازی در محیطی گرم، عرق کردن شدید یا کمبود آب بدن ایجاد می‌شود.
علائم و نشانه‌های این وضعیت شامل موارد ذیل می‌باشد:
- پوست خنک و مرطوب و برجستگی‌های ریز (مانند برجستگی‌های ایجاد شده در اطراف ساقه‌ی موهای سیخ شده) در برخورد با گرما
- تعریق شدید
- رنگ پریدگی
- ضعف و غش
- سرگیجه
- خستگی
- نبض سریع و ضعیف
- فشار خون پایین در وضعیت سرپا
- کرامپ عضلانی
- حالت تهوع یا ناراحتی معده
- سردرد
- غش
مشکوک بودن به خستگی ناشی از گرما
خستگی گرمایی درمان نشده می‌تواند منجر به سکته گرمایی شود که یک وضعیت تهدید کننده حیات است. درصورت شک به خستگی گرمایی، اقدامات زیر را فوراً انجام دهید:
- مصدوم را از محل گرم خارج کنید و به محلی سایه دار یا با تهویه خنک منتقل کنید.
- شخص را روی زمین خوابانده و پاهای او را به آرامی بالا بیاورید.
- لباس‌های تنگ و سنگین او را شل کرده و یا از تن او خارج کنید.
- به مصدوم آب خنک یا نوشیدنی‌های غیر الکلی و فاقد کافئین بدهید تا بنوشد.
- با پاشیدن یا اسپری کرن مقداری آب روی شخص و باد زدن او، تلاش کنید تا مصدوم را خنک کنید.
- بر وضعیت مصدوم به دقت نظارت کنید.
درصورتی که علائم و نشانه‌ها تا یک ساعت بهبود نیافته و یا رفع نشودن، حتماً به پزشک اطلاع دهید. همچنین داشتن فشار خون بالا نیز خطرناک است و درصورت بالا رفتن فشار خون مصدوم، مراتب را به پزشک گزارش دهید.
درصورت بدتر شدن وضعت مصدوم یا مشاهده‌ی هریک از موارد زیر، با ۱۱۵ تماس بگیرید:
- غش
- بی‌قراری
- گیجی و منگی
- صرع و تشنج
- ناتوانی نوشیپن مایعات
- دمای مرکزی بدن بالای ۴۰ درجه سانتی‌گراد (دمای مرکزی بدن، دمای مقعدی می‌باشد)
گرمازدگی
گرمازدگی زمانی رخ می‌دهد که دمای بدن به سرعت افزایش یافته و کنترل نشود. این اتفاق ممکن است به مغز یا سایر اندام‌های بدن آسیب بزند و حتی ممکن است تهدید کننده حیات باشد. سکته گرمایی ممکن است دراثر فعالیت شدید در گرما یا بودن در یک مکان گرم برای زمان طولانی ایجاد شود.
گرمازدگی ممکن است بدون وجود هیچگونه سابقه‌ی وضعیت‌های وابسته به گرما مانند خستگی گرمایی ایجاد شود. علائم و نشانه‌های این وضعیت عبارتند از:
- تب ۴۰ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر
- تغییرات در وضعیت ذهنی یا رفتاری مانند گیجی، بی‌قراری و حرف زدن نامفهوم
- پوست گرم و خشک یا تعریق شدید
- کاهش تعریق (درصورتی بدن شخص آب کافی داشته باشد ابتدا تعریق شدید دیده می‌شود اما با کاهش آب بدن، کاهش تعریق رخ خواهد داد)
- تهوع و استفراغ
- ناراحتی معده
- پوست سرخ (تعریق ندارد)
- تنفس سریع
- نبض سریع و قوی
- سردرد ضربان دار
- گیجی و منگی
- تشنج
- غش (در افراد مسن‌تر ممکن است اولین علامت باشد)
اقدامات فوری
درصورت شک به گرمازدگی، مراتب را به ۱۱۵ اطلاع دهید. سپس فوراً مصدوم را از گرما دور کنید، لباس‌های اضافی او را خارج کنید و تا زمان رسیدن پرسنل اورژانس، با استفاده از هر وسیله‌ی در دسترسی، شخص را خنک کنید، مانند:
- داخل یک آب خنک (نه سرد) قرار دهید و یا با آب خنک حمام کنید
- با استفاده از شلنگ باغ، روی مصدوم آب بپاشید
- اسفنجی را به آب سرد آغشته کرده و روی بدن شخص قرار دهید
- حین مرطوب کردن بدن مصدوم با آب خنک، مصدوم را باد بزنید
- روی گردن، در زیر بغل‌ها و روی ران مصدوم حوله‌های خنک مرطوب و یا بسته‌های یخ قرار دهید
- مصدوم را با استفاده از ملافه‌های مرطوب خنک بپوشانید
- مصدوم را جلوی باد خنک و یا حتی کولر قرار دهید (درصورت مشاهده‌ی تعرق شدید در مصدوم، از قرار دادن وی جلوی باد مستقیم کولر خودداری کنید)
اگر مصدوم به قدری هوشیار است که می‌تواند بخورد و بیاشامد، به او آب خنک بدهید که بخورد تا آب بدنش تامین شود. هرگز به کسی که دچار سکته‌ی گرمایی شده است، نوشیدنی‌های گرم، شیرین، کافئین‌دار و یا الکلی ندهید. همچنین از دادن نوشیدنی‌های بسیار سرد نیز پرهیز کنید چرا که ممکن است کرامپ شکمی ایجاد کنند.
درصورت هوشیار نبودن مصدوم و یا داشتن حالت تهوع و استفراغ، از دادن نوشیدنی به وی خودداری کنید چرا که احتمال ورود مواد به راه هوایی و خفگی مصدوم وجود دارد.
درصورتی که مصدوم از هوش رفت و علائم و نشانه‌های گردش خون، تنفس، سرفه و حرکت را نشان نداد، شروع به احیای قلبی-ریوی کنید.
توجه: طبق گایدلاین‌های CDC، دادن مایعات به شخص در اولویت نیست.
درصورت مشاهده‌ی تشنج، اطراف مصدوم را ایمن کنید تا صدمه نبیند.
اگر مصدوم استفراغ می‌کند، او را به پهلو بخوابانید تا استفراغ وارد راه هوایی او نشود.
با رسیدن مصدوم به بیمارستان، دادن آب و تزریق سرم داخل وریدی برای تنظیم الکترولیت‌های بدن در بسیاری از موارد برای درمان کافی خواهد بود.
کارهای ذکر شده را تا زمان رسیدن پرسنل اورژانس و یا پایین آمدن دمای بدن مصدوم به زیر ۳۸.۹ درجه سانتی‌گراد (۱۰۲ درجه فارنهایت ادامه دهید.)
بیشتر بخوانید: کمک های اولیه؛ تب
هشدار
درصورتی که دمای بدنتان بالا رفت، در خانه باقی بمانید و به مکان‌های گرم نروید. درصورتی که مجبور به ترک خانه شدید، لباس مناسب پوشیده و هر چند دقیقه یک بار استراحت کنید و خود را خسته نکنید.
نکاتی برای مبارزه با گرما
- آب کافی بنوشید (بسته به سن، جنس، فعالیت و محیط، میزان آب مورد نیاز بدن متفاوت است اما به علت مختل شدن حس تشنگی در پیری، افراد مسن بهتر است حتی درصورت تشنه نشدن نیز آب بخورند)
- مکانی خنک پیدا کنید و مدتی در آنجا بمانید (در فروشگاه‌ها و کتابخانه‌ها)
- هرگز کودکان خود را در وسیله‌ی نقلیه‌ی بسته و پارک شده تنها رها نکنید
- درصورت خروج از خانه، به یاد داشته باشد که:
- از کلاه استفاده کنید (ترجیحاً از کلاه‌هایی که روی صورت سایه بیاندازند)
- از کرم ضدآفتاب استفاده کنید (spf حدود ۱۵ و بالاتر)
- از لباس‌های نازک و شل با رنگ روشن استفاده کنید
- با خود آب به همراه داشته باشید
- زمان حضور در بیرون از خانه را محدود کنید
- افراد در خطر را بشناسید:
- نوزادان
- کودکان
- افراد مسن
- افراد دارای بیماری‌های مزمن
کرامپ حرارتی
کرامپ حرارتی یا کرامپ گرمایی وضعیتی است دردناک است که عضلات دچار گرفتگی غیر ارادی می‌شوند و معمولاً با انجام ورزش‌های سنگین در محیط‌های گرم رخ می‌دهند. انقباضات و گرفتگی‌های عضلانی می‌توانند شدید‌تر و طولانی‌تر از کرامپ‌های شبانه باشند. این وضعیت معمولاً دراثر از دست دادن مایعات و الکترولیت‌ها رخ می‌دهد.
عضلات درگیر معمولاً عضلات ساق پا، بازوها، دیواره شکم و پشت هستند. همچنین کرامپ گرمایی می‌تواند هر عضله‌ای که در حین ورزش درگیر است را درگیر کند.
شک به کرامپ حرارتی
درصورتی که در عضلات خود دچار انقباض و درد شدید و به کرامپ حرارتی شک دارید، اقدامات زیر را انجام دهید:
- کمی استراحت کرده و خود را خنک کنید
- آب یا نوشیدنی‌های ورزشی حاوی الکترولیت بنوشید
- عضلات درگیر را به آرامی کش و قوس داده و به نرمی ماساژ دهید
- از ادامه دادن ورزش شدید به مدت طولانی و یا پس از ایجاد انقباض عضلانی بپرهیزید
- درصورت رفع نشدن کرامپ تا یک ساعت، مراتب را به پزشک خود اطلاع دهید
مقایسه
| خستگی گرمایی | گرمازدگی | |
| ≤۴۰ درجه سانتی گراد | > ۴۰ تا ۴۰.۵ درجه سانتی‌گراد | دمای مرکزی بدن |
| وضعیت ذهنی طبیعی، سرگیجه یا گیجی خفیف که سریعاً ۳۰ دقیقه بعد از درمان بهبود می‌یابد. احتمال سنکوب با بهبودی سریع. | وضعیت ذهنی غیرطبیعی (مانند کما، دیلیریوم یا سرسام، توهم، تشنج، آتاکسی و حرف زدن نامفهوم) | وضعیت ذهنی |
| راه هوایی باز و تمیز احتمال وجود تاکی پنه | ممکن است به علت وضعیت ذهنی به هم ریخته، ممکن است تضعیف شده باشد. تاکی پنه (تنفس سریع) | راه هوایی و تنفس |
| تاکی کاردی با فشار خون نرمال، کم آبی خفیف تا متوسط | تاکی‌کاردی (ضربان قلب بالای ۱۰۰) با افت فشار خون، کم آبی متوسط تا شدید | گردش خون |
| تعریق | پوست خشک (در گرمازدگی معمولی) یا تعریق (در گرمازدگی فعالیتی) | یافته‌های جلدی |
| حالت تهوع و استفراغ سردرد ضعف و خستگی هیپوناترمی (کاهش غلظت سدیم خون) یا هیپرناترمی (افزایش غلظت سدیم خون) در برخی بیماران | استفراغ اسهال یافته‌های بالینی و آزمایشگاهی DIC، رابدومیولیز (لیز شدن عضلات مخطط)، نارسایی حاد کلیوی، شوک کاردیوژنیک و نارسایی کبدی | ویژگی‌های بالینی دیگر |
