فیبرونکتین جنینی ماده‌ای پروتئینی است که باعث اتصال کیسه آمنیونی به مخاط رحم می‌شود. کیسه آمنیونی غشایی پر شده از مایع است که جنین شما را در داخل رحم در بر می‌گیرد. اگر این اتصال از بین برود، فیبرونکتین جنینی به ترشحات سرویکس آزاد می‌شود. اتصال بین کیسه آمنیونی و رحم به علت عفونت، التهاب، جدا شدن پلاسنتا (جفت) از دیواره رحم، انقباضات رحمی و کوتاه شدن سرویکس از بین می‌رود.
هنگامی که پزشک شما نگران زایمان زودرس (لیبر پره ترم) باشد، آزمایش فیبرونکتین جنینی درخواست خواهد کرد. این آزمایش به بررسی حضور فیبرونکتین جنینی در ترشحات سرویکس می‌پردازد و بین هفته‌های ۲۲ الی ۳۴ بارداری انجام می‌شود. اگر جواب آزمایش فیبرونکتین جنینی مثبت باشد، حاکی از این است که اتصال رحمی از بین رفته است و کودک شما در خطر تولد زودرس (تا هفت روز آینده) قرار دارد.
با این حال به یاد داشته باشید تحقیقات نشان می‌دهند که انجام این آزمایش بلافاصله قبل یا بعد از زایمان نتایج مطلوبی در پی نخواهد داشت.
علت انجام آزمایش فیبرونکتین جنینی
اگر پزشک مشکوک شود که خانمی باردار ممکن است زایمان زودرس داشته باشد، آزمایش فیبرونکتین جنینی را پیشنهاد می‌کند. نشانه‌های یک زایمان زودرس عبارتند از:
- درد شکم
- کرامپ و درد کمر
- تغییر ترشحات واژینال
- اتساع (باز شدن) سرویکس و گردن رحم
- فشار لگن
- انقباض و درد رحمی
اگر اولین تست فیبرونکتین جنینی (fFN) منفی باشد اما علائم لیبر (که در بالا به آنها اشاره شد) همچنان تا ۷ الی ۱۴ روز ادامه داشته باشد، آزمایش fFN مجدد تکرار می‌شود. اگر شرایط ادامه داشته باشد و علائم از بین نروند، آزمایش به فاصله ۷ الی ۱۴ روز دومرتبه انجام می‌گیرد.
گاها تست فیبرونکتین جنینی برای خانم‌های بارداری تجویز می‌شود که در ریسک بالای زایمان قرار دارند. ممکن است هیچکدام از این افراد علائم گفته شده برای زایمان زودرس را هم نداشته باشند. فاکتورهایی که باعث افزایش خطر تولد زودرس نوزاد می‌شود عبارتند از:
- داشتن سابقه زایمان زودرس یا عمل جراحی خاص روی سرویکس و رحم
- سبک زندگی ، مانند مصرف سیگار در دوران بارداری و یا وزن کم قبل از بارداری
- کوتاهی سرویکس
- فاصله کم بین بارداری‌های متوالی
- خونریزی واژینال در دوران بارداری
در مواردی مانند قطع ناگهانی جفت ( جدا شدن ناگهانی و زودرس) ، پاره شدن زودرس غشا آمنیونی ، پلاسنتا پرویا ( اتصال جفت در نواحی پایین‌تر رحم یا جفت سر راهی) و خونریزی متوسط به بالای واژینال ، تست فیبرونکتین جنینی انجام نمی‌شود.
چرا پس از ۳۵ هفتگی دیگر تست fFN صورت نمی‌گیرد؟
زیرا با نزدیک شدن به زایمان ترم (به موقع) سطح فیبرونکتین جنینی به طور طبیعی بالا می‌رود. همچنین نوزادی که تا ۳۵ هفتگی دوام آورده است ، به نظر نمی‌رسد دیگر عوارض زایمان زودرس را نشان دهد و انجام آزمایش fFN در اواخر دوران بارداری معمولا توصیه نمی‌شود.
خطرات آزمایش
آزمایش فیبرونکتین جنینی پروسه‌ای ساده می‌باشد. البته احتمال بروز خطا در آزمایش و جواب مثبت کاذب وجود دارد.
آمادگی برای آزمایش
برای جلوگیری از اشتباه در نتیجه تست، آزمایش fFN قبل از معاینات لگنی و سونوگرافی ترانس واژینال انجام می‌شود چرا که این معاینات باعث آزاد شدن مقدار اندکی فیبرونکتین جنینی و خطا در آزمایش می‌شوند. داشتن مقاربت جنسی و خونریزی واژینال نیز می‌تواند در تغییر نتیجه تست نقش داشته باشد، لزا اگر خونریزی واژینال دارید و یا در ۲۴ ساعت اخیر با همسر خود نزدیکی داشته‌اید احتمالا تست فیبرونکتین جنینی انجام نخواهد گرفت.
همچنین سعی کنید قبل از انجام تست از مصرف دوش‌های واژینال ، روان‌کننده و داروها و پمادهای واژینال اجتناب کنید.
پروسه آزمایش فیبرونکتین جنینی
در حین آزمایش، شما به روی تخت به پشت دراز خواهید کشید. سپس پزشک به کمک یک اسپکولوم ، با استفاده از سواب پنبه مقداری از ترشحات نزدیک سرویکس رحم را به منظور انجام آزمایش برمی‌دارد. نمونه دریافت شده جهت انجام تست مورد نظر به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
در برخی مواقع پس از انجام آزمایش، تست سونوگرافی ترانس واژینال انجام می‌شود تا طول واژن اندازه‌گیری شود. به منظور انجام سونوگرافی، شما به پشت دراز خواهید کشید و پزشک دستگاهی باریک و گرزمانندی را وارد واژن خواهد کرد. این دستگاه با استفاده از امواج صوتی، تصویری از واژن شما روی مونیتور ارائه می‌دهد.
نتیجه آزمایش
نتایج بدست آمده از آزمایش فیبرونکتین جنینی به دو صورت «مثبت» و «منفی» هستند که هرکدام از آنها تفاسیر جداگانه‌ای دارند:
- مثبت. اگر جواب آزمایش انجام شده در هفته‌های ۲۲ الی ۳۴ بارداری مثبت باشد به این معنی است که فیبرونکتین جنینی در ترشحات سرویکس شما حضور داشته است. در این صورت خطر زایمان زودرس در ۷ روز اخیر برای شما بالاست.
قدم بعدی آماده کردن شما و جنینتان برای زایمان زودرس است. بدین منظور پزشک اقدام به تجویز استروئید برای تسریع تکامل ریه‌های جنین می‌کند. و یا ممکن است داروهایی را دریافت کنید که احتمال بروز عوارض نورولوژیکی مانند فلج نخاعی و … را در نوزاد کاهش دهد. اگر انقباضات رحمی شما زیاد باشد، جهت کاهش این انقباضات داروهایی از طرف پزشک توصیه خواهد شد.
- منفی. منفی بودن جواب آزمایش به معنی عدم حضور فیبرونکتین جنینی در ترشحات سرویکس است، یعنی زایمان شما تا دو هفته آینده اتفاق نخواهد افتاد. در واقع منفی بودن جواب تست خبر خوبی برای شما و پزشک است زیرا دیگر نگرانی در مورد تولد زودرس فرزند شما وجود ندارد (حداقل تا چند هفته).
هرگاه احساس کردید ممکن است زایمان زودرس داشته باشید، آن را با پزشک خود در میان بگذارید. اشکالی ندارد حتی اگر اشتباه کرده باشید، در صورت مشاهده هرکدام از علائم و نشانه‌هایی که باعث نگرانی شما می‌شوند به پزشک اطلاع دهید. این نشانه‌ها عبارتند از:
- داشتن احساس مداوم و مکرر انقباض و سفتی شکم
- درد خام و مداوم در ناحیه کمر
- احساس فشار در لگن و قسمت تحتانی شکم
- کرامپ‌های ملایم شکمی
- داشتن لکه و خونریزی واژینال
- پارگی زودهنگام غشا آمنیونی ، که تظاهرات آن به شکل ریزش آب و یا قطره‌های مایع آمنیونی از واژن پس از پارگی است
- تغییر در نوع ترشحات واژن (ترشحات آبکی، موکوزی یا خون آلود)
منابع
mayoclinic و labtestsonline وmy.clevelandclinic
