دکتر روانشناس خوب کسی است که با مشاهده، تفسیر و ثبت رابطه‌ی افراد با یکدیگر و محیط به مطالعه‌ی فرآیندهای ذهنی و رفتارهای انسانی می‌پردازد. برخی از روانشناسان به صورت مستقل کار تحقیقاتی انجام داده یا تنها با بیماران و مراجعین سر و کار دارند. مابقی به عنوان عضوی از تیم درمان با پزشکان و مددکاران اجتماعی همکاری کرده و به درمان بیماری‌ها و ارتقای سلامت کلی می‌پردازند.
کار روانشناس چیست؟
یک روانشناس معمولاً کارهای زیر را انجام می‌دهد:
- انجام مطالعات علمی برای پژوهش درباره‌ی رفتار و عملکرد مغز (نوروسایکولوژیست)
- گردآوری اطلاعات از طریق مشاهده، مصاحبه، پیمایش، آزمون و روش‌های دیگر
- یافتن الگوهایی برای کمک به درک و پیش‌بینی رفتار
- استفاده از این دانش برای بالا بردن درک افراد و گروه‌ها
- توسعه‌ی برنامه‌هایی برای ارتقای مدارس و محیط‌های کار با رسیدگی به مسائل روان‌شناختی
- کار با افراد، زوج‌ها و خانواده‌ها برای کمک به ایجاد تغییرات رفتاری دلخواه
- شناسایی و تشخیص اختلالات ذهنی، رفتاری یا عاطفی
- ایجاد و اجرای برنامه‌های درمانی
- همکاری با پزشکان یا مددکاران اجتماعی برای کمک به درمان بیماران
روانشناس‌ها به دنبال درک و توضیح افکار، عواطف، احساسات و رفتارها هستند. روانشناسان بسته به موضوع مورد مطالعه از فنونی مثل مشاهده، ارزیابی و آزمایش برای ارائه‌ی نظریاتی درباره‌ی باورها و احساسات مؤثر بر اعمال یک فرد استفاده می‌کنند.
روانشناسان غالباً از طریق آزمایش‌های لابراتواری، روانکاوی یا روان‌درمانی به گردآوری اطلاعات و ارزیابی رفتار می‌پردازند. همچنین ممکن است از آزمون‌های شخصیت، عملکرد، صلاحیت یا هوش نیز استفاده کنند. آن‌ها در جستجوی الگوهای رفتاری یا روابط علت و معمولی بین وقایع هستند و در هنگام آزمون نظریات در تحقیقات یا درمان بیماران از این اطلاعات استفاده می‌نمایند.
محل کار روانشناس چه شکلی است؟
بعضی از روانشناسان تنها کار می‌کنند که می‌تواند در بر گیرنده تحقیقات مستقل یا مشاوره خصوصی به بیماران باشد. بقیه به عنوان عضوی از تیم درمان در همکاری با پزشکان، مددکاران اجتماعی و سایرین برای درمان بیماری‌ها و ارتقای سلامت کلی آن‌ها به کار مشغول هستند. اکثر روانشناسان بالینی و مشاور در بخش خصوصی مطب خودشان را دارند و برنامه‌ی شخصی خودشان را تنظیم می‌نمایند. محل کارهای دیگر روانشناسان شامل درمانگاه‌ها، بیمارستان‌ها، مراکز توانبخشی و مراکز سلامت روان و جامعه می‌شود. اکثر روانشناسان پژوهشی هم در کالج‌ها و دانشگاه‌ها، آژانس‌های دولتی یا سازمان‌های پژوهشی خصوصی فعالیت دارند.
اکثر روانشناسان مدرسه در مدارس عمومی مشغول به کار هستند و از کودکستان‌ها گرفته تا کالج‌ها حضور دارند. آن‌ها همچنین در مدارس خصوصی، دانشگاه‌ها و درمانگاه‌ها، مراکز درمانی جامعه محور و در بخش خصوصی نقش خود را ایفا می‌کنند.
روانشناسانی که برای خودشان کار می‌کنند اغلب ساعات کاری‌شان در دست خودشان است و بسیاری از آن‌ها نیز بخشی از وقت خود را صرف مشاوره‌های مستقل می‌نمایند. اگرچه اغلب ساعات کاری عصر یا روزهای تعطیل خود را با حضور مراجعین اشباع می‌کنند. آن‌هایی که در بیمارستان‌ها، آسایشگاه‌ها یا سایر مراکز سلامتی کار می‌کنند نیز می‌توانند شیفت‌های عصر و آخر هفته داشته باشند. اکثر روانشناسان مشغول به کار در مراکز درمانگاهی، دولتی، صنعتی یا مدارس برنامه‌هایشان پر است.
سؤالات متداول
مشاور و روانشناس چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
مشاور یک سمت کلی برای وکیل، آموزگار، هماهنگ‌کننده‌ی امور مراقبتی یا مشورت دهنده است. مشاور در کسوت یک رابط با خانواده ارتباط برقرار کرده و در مسائل مالی، پذیرش، ترخیص، خانه‌داری، ملاقات‌های پیگیری در خدمات بیرونی کمک کرده و گاهی اقوات رابط بین دادگاه و مسائل حقوقی با خانواده می‌شود.
روانشناس با افراد، زوج‌ها و خانواده‌ها سر و کار داشته و رفتارهای روانی و اختلالات عاطفی را شناسایی کرده و تشخیص می‌دهد. در صورت لزوم طرح برنامه‌ی درمانی، همکاری با پزشکان یا مشاوران برای کمک به بیمار در راستای تغییرات مثبت هم وظیفه‌ی روانشناس است. به طور خلاصه مشاور به معضلات اجتماعی رسیدگی می‌کند. اما روانشناس به مشکلاتی می‌پردازد که به خاطر جامعه به وجود آمده‌اند.
روانشناس و روانشناس بالینی چه فرقی دارند؟
روانشناسی مطالعه‌ی ذهن آدمی – رفتارهای ذهنی و عملکردهای روان‌شناختی – است. روانشناسان به دنبال درک نحوه عملکرد ذهن، واکنش آن به چیزهای مخلتف، راه‌های بهبود و تثبیت آن هستند.
روانشناسان مفاهیم مختلفی مثل رفتار، عواطف، روابط، ادراک آدمی، شناخت، شخصیت، توجه و انگیزش را مورد مطالعه قرار می‌دهند. بسیاری از مردم سراسر جهان وقتی حرف از درک مشکلات روانی و عاطفی می‌شود به روانشناسان رجوع می‌کنند.
روانشناسان بالینی در تعامل و کمک به مراجعین خود در رابطه با امور سلامت روان یه قدم جلوتر هستند. روش مشاوره، ارزیابی، آزمون‌های روان‌شناختی و درمان‌ها در روانشناسی بالینی کمی متفاوت است.
روانشناسان بالینی با بهره‌گیری از روش‌های علمی و اصول روانشناسی بهترین درمان را برای کسانی که از مسائل و مشکلات روانی رنج می‌برند، پیشنهاد می‌دهند. هدف روانشناسی بالینی پیشنهاد یک دوره اصلاحی یا یک درمان ویژه است که سلامت روانی فرد را بهبود می‌بخشد.
در رابطه با تفاوت تحصیلی بین این دو باید گفت که در رشته روانشناسی باید یک دوره چهار ساله کارشناسی را در دانشگاه باید موفقیت پشت سر گذاشت. برای فعالیت در حرفه روانشناسی حداقل به یک دوره‌ی دو ساله‌ی دیگر تحت نظارت بالینی نیز نیاز دارید.
از طرفی دیگر در رشته روانشناسی بالینی علاوه بر چهار سال کارشناسی و دو سال کارشناسی ارشد، یک دوره‌ی دو ساله‌ی آموزش بالینی تحت نظارت نیز باید گذرانده شود. روانشناسان بالینی آموزش مداوم سالانه نیز دارند. کسانی که بتوانند در رشته‌ی روانشناسی بالینی به PhD یا دکترای روانشناسی بالینی دست پیدا کنند، اجازه‌ی به کار بردن پیشوند “دکتر” را خواهند داشت.
روانشناس بودن چگونه است؟
هر شغلی جوانب مثبت و منفی خودش را دارد و روانشناسی نیز مستثنی نیست.
برخی جوانب منفی:
- می‌تواند از نظر احساسی شما را خالی کند
- کار شما شاید مأیوس کننده باشد (خیلی از مراجعین بعد از ویزیت اول دیگر برنمی‌گردند)
- جای پا سفت کردن در بازار کار در یک جامعه به زمان نیاز دارد
- در بخش خصوصی از لحاظ حرفه‌ای منزوی کننده است
برخی جوانب مثبت:
- روانشناسی یک رشته‌ی متنوع با فرصت‌های فراوان است
- عمدتاً برنامه‌ی کاری منظم خودش را دارد؛ مثل یک کارمند
- دیدن نتایج پاداش کار شما را می‌دهد
- با سفت کردن جای پا یک شغل قابل اتکا محسوب می‌شود
فرق روانپزشک و روانشناس در چیست؟
هم روانشناس و هم روانپزشک کار روان‌درمانی و پژوهشی انجام می‌دهند، اما تفاوت بین این دو بسیار زیاد است.
تفاوت اول در تحصیلات است: روانپزشک قبل از هر چیزی یک پزشک است، در حالی که روانشناس مدرک کارشناسی ارشد یا دکترای رشته‌ی روانشناسی دارد. تفاوت دوم این است که روانپزشک اجازه‌ی تجویز دارو دارد اما روانشناس این اجازه را نمی‌تواند این کار را انجام دهد.
اگر قصد انتخاب بین این دو را دارید، باید مشخص کنید که ارزیابی، تشخیص، درمان و پیشگیری از بیماری‌های روانی و تجویز دارو را می‌خواهید (روانپزشک) یا روان‌درمانی، انجام آزمون‌های روانشناسی و پژوهش را ترجیح می‌دهید (روانشناس).
