دیدگاه کلی
رادیوتراپی سرطان سینه به صورت استفاده از اشعه ایکس با انرژی بالا، پروتون ها و ذرات دیگر برای از بین بردن سرطان سینه تعریف می شود. در حقیقت سلول هایی با سرعت رشد زیاد مانند سلول های سرطانی بیش تر مستعد از بین رفتن توسط رادیوتراپی هستند.
اشعه ایکس و ذراتی که در رادیوتراپی استفاده می شوند؛ بدون درد و نامرئی هستند. هم چنین شما پس از رادیوتراپی، رادیواکتیو نیستید بنابراین قرار گرفتن در کنار مردم و کودکان مشکلی ایجاد نمی کند.
انواع رادیوتراپی سرطان سینه
- رادیوتراپی خارجی: دستگاه رادیوتراپی، در خارج از بدن قرار دارد و اشعه را به سمت سینه می فرستد. این روش، رایج ترین روش انجام رادیوتراپی سرطان سینه است.
- رادیوتراپی داخلی(براکی تراپی): در این روش پزشکان معمولا پس از انجام جراحی برای برداشتن تومور، به طور موقت دستگاهی را در محل تومور و نزدیک سینه قرار می دهند.
رادیوتراپی یکی از روش های درمانی برای سرطان سینه در هر مرحله ای است. هم چنین برای جلوگیری از بازگشت سرطان پس از جراحی برداشتن تومور، همان طور که در بالا اشاره شد، استفاده می شود. هدفی که معمولا علت انجام رادیوتراپی سرطان سینه است؛ کاهش علائم سرطان که ناشی از متاستاز ( گسترش آن به نقاط دیگر بدن ) می باشد، است.
رادیوتراپی سرطان سینه برای چه انجام می شود؟
رادیوتراپی با کشتن سلول های سرطانی، از بازگشت سرطان پس از جراحی جلوگیری می کند. هم چنین می تواند باعث کاهش درد و علائم حاصل از سرطان سینه در مراحل پیشرفته شود.
در ادامه انواع روش های موجود در رادیوتراپی سرطان سینه را بررسی خواهیم کرد. اگر قرار است تحت این روش درمانی قرار بگیرید؛ در مورد ویژگی های هر یک از روش های زیر با پزشک خود یا متخصص رادیوتراپی سرطان (انکولوژیست اشعه) صحبت کنید.
پرتودرمانی پس از لامپکتومی
به طور معمول پس از انجام لامپکتومی برای سرطان سینه از رادیوتراپی استفاده می شود. در ابتدا باید گفت، لامپکتومی روشی است که در آن جراح، تومور و قسمت کوچکی از بافت سینه اطراف را جدا می کند. استفاده از رادیوتراپی پس از این عمل، خطر بازگشت مجدد سرطان سینه را کاهش می دهد. این بازگشت می تواند در طی چندین ماه یا حتی چندین سال پس از جراحی آشکار شود که حاصل از سلول های سرطانی باقی مانده هستند. در واقع عمل اصلی رادیوتراپی در این روش از بین بردن این سلول هاست.
امروزه از پرتودرمانی همراه با لامپکتومی به عنوان یکی از روش های حفاظتی نام برده می شود. در مطالعات بالینی که نتایج لامپکتومی همراه و بدون رادیوتراپی مقایسه شده اند؛ مشخص شده است پرتودرمانی پس از لامپکتومی به طور قابل توجهی از بازگشت دوباره سرطان جلوگیری کرده است. چنین مطالعاتی تاثیر زیاد رادیوتراپی را در از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده، ثابت می کنند.
انواع رادیوتراپی پس از لامپکتومی
- رادیوتراپی خارجی در تمام سینه: یکی از رایج ترین روش های پرتودرمانی پس از لامپکتومی، رادیوتراپی خارجی در تمام سینه است. کل دوره این روش به صورت درمان های روزانه تقسیم می شود. سالهاست پرتودرمانی کل سینه به صروت یک پرتودرمانی در روز انجام می شود و به مدت ۵ تا ۶ هفته، پنج بار در هفته تکرار می شود .امروزه پرتودرمانی ها با سرعت بیش تری انجام می شود. برای مثال در درمانی به نام پرتودرمانی hypofractionated، داروهایی با دوز بالا تر در مدت کوتاه تری استفاده می شوند. این روش باعث کاهش دو هفته ای در درمان شده و زمان آن را به سه تا چهار هفته می رساند. قابل توجه است، بررسی های بالینی نشان داده اند؛ کاهش زمان دوره درمان نه تنها باعث کاهش کارآیی این روش نشده بلکه عوارض جانبی را نیز کاهش داده است.
- رادیوتراپی در بخشی از سینه: این روش بیش تر برای زنانی کاربرد دارد که در مراحل ابتدایی سرطان پستان به سر می برند. در این شیوه، پرتودرمانی فقط در منطقه ای که تومور قبلا بوده است انجام می شود. برای این نوع رادیوتراپی می توان از پرتودرمانی های داخلی بوسیله براکی تراپی یا خارجی با اشعه ایکس (پروتون ها) بهره برد. به دلیل منطقه کوچکی که تحت درمان قرار می گیرد، مدت زمان دوره کوتاه تر است، به صورتی که کل آن روزانه یک یا دو بار به مدت ۳ تا ۵ روز است.
پرتودرمانی پس از ماستکتومی
عمل ماستکتومی یا برداشتن سینه هیچ گاه احتمال بازگشت سرطان سینه را به صفر نمی رساند. این در حالی است که امکان باقی ماندن سلول های سرطانی در بافت های قفسه سینه و غده های لنفاوی وجود دارد. در بسیاری از مواقع، احتمال بازگشت دوباره سرطان سینه به قدری زیاد است که پزشک، پرتودرمانی پس از عمل را توصیه می کند. این نوع از رادیوتراپی پرتودرمانی پس از ماستکتومی[۱] نام دارد و دوره آن پنج روز در هفته و به مدت ۵ تا ۶ هفته است.
موارد پایین نشانه هایی هستند که نشان می دهند احتمال بازگشت سرطان سینه پس از ماستکتومی به اندازه ای بالاست که نیاز به پرتودرمانی است:
- عقده های لنفاوی با علائم سرطان: وجود سلول های سرطانی در غدد زیر بغل نشان دهنده این است که تومور سرطانی در پستان به مناطق دیگر نیز گسترش پیدا کرده اند.
- بزرگ بودن اندازه تومور سرطانی: تومور هایی با اندازه بیش از ۵ سانتی متر( ۲ اینچ ) نسبت به تومور هایی با اندازه کوچک تر، می تواند نشانه ای بر بازگشت سرطان در آینده باشند.
- دیده شدن علائم سرطان در بافت های اطراف: پس از ماستکتومی بافت های اطراف برای بررسی وجود سلول های سرطانی آزمایش می شوند. به طور کلی، بافت های اطراف سینه در خطر بازگشت مجدد سرطان هستند.
رادیوتراپی موضعی برای سرطان سینه پیشرفته
از رادیوتراپی می توان برای درمان در موارد زیر نیز استفاده کرد:
- تومور های سینه که امکان حذف آن ها به کمک جراحی وجود ندارد.
- سرطان التهابی پستان، نوعی از سرطان تهاجمی است که در مجاری لنفاوی پوست سینه گسترش می یابد. افرادی که به این نوع سرطان مبتلا هستند، معمولاً قبل از ماستکتومی و به دنبال آن پرتودرمانی، شیمی درمانی نیز دریافت می کنند تا احتمال بازگشت سرطان را کاهش دهند.
رادیوتراپی برای مدیریت گسترش سرطان سینه
در صورت گسترش (متاستاز) سرطان پستان به قسمت های دیگر بدن و ایجاد درد و علائمی در ناحیه تومور، می توان از پرتودرمانی برای کوچک کردن تومور و کم شدن علائم آن استفاده کرد.
پروتون تراپی
پروتون تراپی روشی است که در آن از دوز بالاتری به هدف درمان استفاده می شود. هم چنین در این روش بافت های سالم مجاور نسبت به پرتودرمانی بیش تر از اشعه حفظ خواهند شد. این امر به این دلیل است که پرتوهای پروتون برخلاف پرتوهای ایکس، فراتر از هدف حرکت نمی کنند. بنابراین محققان امیدوارند که پروتون درمانی خطر عوارض جدی طولانی مدت پرتودرمانی را کاهش دهد. اگرچه، پروتون درمانی به علت این که منطقه هدف شامل پوست، ماهیچه ها، اعصاب و سایر بافت های مهم است، هنوز عوارض جانبی را به همراه دارد.
هم چنین عوارض پروتون درمانی در بیماران مبتلا به سرطان پستان در مراحل اولیه و به صورت موضعی در مراحل پیشرفته در حال بررسی است.
خطرات
عوارض ناشی از پرتودرمانی با توجه به بافت و نحوه انجام آن بسیار متفاوت است. این عوارض معمولا پس از رادیوتراپی بروز می کنند و پس از چند روز تا چند هفته از بین می روند.
عوارض شایع در طی درمان شامل موارد زیر هستند:
- خستگی
- حساسیت های پوستی مانند خارش، قرمزی، پوست اندازی و تاول زدن. در واقع مانند زمانی که دچار آفتاب سوختگی می شوید.
- تورم سینه
- تغییر در احساس پوست
بر اساس اینکه پرتودرمانی در کدام منطقه انجام شود، می تواند باعث موارد زیر شود:
- تورم بازو (لنفودما)، در صورتی که غده های لنفاوی زیر بغل در حال درمان باشند.
- عوارضی که لزوم حذف ایمپلنت پس از ماستکتومی را ایجاد می کند.
- شکستگی دنده یا حساسیت دیواره قفسه سینه (به ندرت).
- التهاب بافت ریوی یا آسیب قلبی (به ندرت).
سرطان های ثانویه، مانند سرطان استخوان یا ماهیچه (سارکوما) یا سرطان ریه (بسیار نادر).
چگونگی آماده شدن برای رادیوتراپی سرطان سینه
در ابتدا شما با تیم پرتودرمانی که برای درمان شما برنامه ریزی می کنند و آن را ارائه می دهند، ملاقات خواهید کرد. اعضای این تیم معمولا شامل افراد زیر هستند:
- متخصص پرتودرمانی سرطان
- پزشک انکولوژی اشعه و دزیمتریست
- پرستار پرتودرمانی سرطان
- پرتوتراپیست ها
قبل از شروع درمان، انكولوژیست تاریخچه پزشکی شما را مرور می كند و به همراه یک معاینه فیزیکی بررسی می کند كه آیا شما از پرتودرمانی بهره مند می شوید یا خیر. هم چنین پزشک در مورد مزایای احتمالی و عوارض جانبی پرتودرمانی نیز با شما صحبت خواهد کرد.
رادیوتراپی خارجی
پیش از اولین جلسه درمان، یک جلسه برنامه ریزی و شبیه سازی برای پرتودرمانی انجام خواهد شد. در این جلسه متخصص پرتودرمانی سرطان با نقشه برداری از مناطق سینه، محل دقیق درمان را مشخص می کند.
جلسه شبیه سازی
- متخصص پرتودرمانی سرطان حالت مناسب را برای دسترسی بهتر به ناحیه هدف و کاهش آسیب به بافت های اطراف به شما آموزش می دهد. گاهی اوقات از پدها یا دستگاه های دیگر برای کمک به شما در حفظ موقعیت استفاده می شود.
- هم چنین نیاز است یک سی تی اسکن نیز داشته باشید. بوسیله این تصویر برداری پزشک شما می تواند محل دقیق درمان را مشخص کند. در زمانی که دستگاه تصویربرداری در اطراف شما حرکت می کند، سروصدایی از تجهیزات CT خواهید شنید. سعی کنید تا حد امکان آرامش خود را حفظ کنید تا به داشتن یک درمان دقیق و موثر کمک شود.
- در این زمان رادیوتراپیست ممکن است بدن شما را با جوهر های موقت و یا نقاطی مانند تتو علامت گذاری کند. این علامت ها برای یافتن محل مناسب پرتودرمانی کمک خواهد کرد. هم چنین از شما خواسته می شود از پاک کردن علامت گذاری های جلوگیری کنید.
- بقیه اعضای تیم پرتودرمانی، از نرم افزار های رایانه ای برای برنامه ریزی رادیوتراپی شما استفاده می کنند. پس از اتمام شبیه سازی، برنامه ریزی کامل و بررسی های تضمین کیفیت چندگانه، شما می توانید درمان خود را شروع کنید.
رادیوتراپی داخلی
قبل از شروع پرتودرمانی داخلی (براکی تراپی)، دستگاه ویژه ای برای جاگذاری ماده رادیواکتیو در منطقه ای که تومور در آن حضور دارد (بستر تومور) قرار می دهند. این کار ممکن است در طی عمل جراحی سرطان شما یا به عنوان یک روش جداگانه چند روز بعد انجام شود.
چه چیزی در انتظارم است؟
در شرایطی که برنامه ریزی برای انجام شیمی درمانی انجام نشده باشد، پرتودرمانی معمولاً سه تا هشت هفته پس از عمل شروع می شود. در غیر این صورت، معمولاً پرتودرمانی سه تا چهار هفته پس از اتمام شیمی درمانی آغاز خواهد شد. هم چنین احتمالاً پرتودرمانی به شکل سرپایی در بیمارستان یا سایر مراکز درمانی پرتودرمانی انجام می شود.
یک دوره درمانی معمول شامل یک درمان با اشعه در روز، پنج روز در هفته و به مدت پنج تا شش هفته است. پخش جلسات به سلول های سالم کمک می کند، در صورتی که در طی درمان در معرض اشعه قرار گرفته اند، بهبود یابند.
تابش كامل پستان ممكن است در زمان کوتاه تری یعنی سه تا چهار هفته انجام شود. علاوه بر این، پرتودرمانی در بخشی از سینه ممکن است در پنج روز یا کمتر انجام شود. پزشک شما می تواند به تصمیم گیری در مورد دوره مناسب به شما کمک کند.
رادیوتراپی خارجی
یک جلسه پرتودرمانی خارجی به طور معمول روند زیر را دارد:
- پس از ورود به بیمارستان یا مرکز درمانی، باید به یک اتاق ویژه که تنها برای پرتودرمانی استفاده می شود، بروید.
- ممکن است نیاز باشد لباس های خود را در بیاورید و گان بیمارستان را به تن کنید.
- رادیوتراپیست به شما کمک می کند تا در وضعیتی قرار بگیرید که در جلسه شبیه سازی به شما آموزش داده شده بود.
- ممکن است نیاز باشد برای یافتن وضعیت صحیح قرار گیری، تصویر برداری انجام دهید.
- سپس رادیوتراپیست از اتاق خارج می شود و دستگاه تابش اشعه را روشن می کند.
- · اگرچه درمانگر در حین درمان در اتاق نیست، اما او شما را از اتاق دیگری روی صفحه تلویزیون نظارت می کند. معمولاً شما و درمانگر می توانید از طریق یک ارتباط داخلی صحبت کنید. در صورتی که احساس بیماری یا ناراحتی کردید، به پزشک خود بگویید تا در صورت لزوم روند را متوقف کند.
رادیوتراپی داخلی
در پرتودرمانی داخلی، منبع رادیواکتیو را یک یا دو بار در روز برای چند دقیقه در دستگاه انتقال اشعه کاشته شده، قرار می دهند. این کار معمولاً به صورت سرپایی انجام می شود.
بعد از کامل کردن دوره درمان، دستگاه انتقال اشعه برداشته می شود. تا زمان بهبودی کامل این منطقه، ممکن است درد و یا سوزش کمی را احساس کنید.
نتایج
پس از انجام پرتودرمانی، نیاز است چند جلسه ویزیت با متخصص پرتودرمانی سرطان داشته باشید. در صورتی که پس از اتمام جلسات مشکلات زیر را مشاهده کردید، پزشک خود را مطلع کنید:
- درد مداوم
- توده های جدید، کبودی، بثورات یا تورم
- کاهش وزن بی دلیل
- تب یا سرفه دائمی
- هر گونه عامل مشکل زای دیگر
[۱] post-mastectomy
ممنون، خیلی مفید بود.