الاستوگرافی آشنایی با انواع، روش انجام و عوارض آن

الاستوگرافی چیست؟

الاستوگرافی یک روش تصویر برداری پزشکی غیر تهاجمی است که هنگام سونوگرافی یا MRIبرای اندازه گیری سفتی یا کشش اندام های داخل بدن استفاده می شود. این روش بویژه برای تشخیص وجود و شدت بیماری های کبدی نیز کاربرد دارد. الاستوگرافی ارتعاشاتی با فرکانس پایین و بدون درد را به کبد هدایت می کند و سونوگرافی یا MRI  سرعت حرکت این ارتعاشات را در اندام اندازه گیری می کنند. بررسی های کامپیوتری نیز پس از انجام تصویر برداری، میزان سفتی بافت کبد را با نقشه های دیداری نشان می دهد.

سفتی بافت کبد معمولاً نشانه ای از بیماری است. به این علت که در اغلب موارد بیماری کبدی ممکن است باعث تجمع بافت اسکار (فیبروز) در این اندام شود. افراد مبتلا به فیبروز کبدی معمولا علائمی ندارند به همین دلیل، درمان نشدن فیبروز کبدی می تواند منجر به یک بیماری جدی تر، به نام سیروز کبدی شود.  سیروز می تواند عملکرد کبد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد و کشنده باشد.

از الاستوگرافی می توان به عنوان جایگزین نمونه برداری برای ارزیابی بیماری های کبدی استفاده کرد. در نمونه برداری (بیوپسی کبد) بوسیله سوزن تکه کوچکی از بافت کبد برای بررسی زیر میکروسکوپ برداشته می شود.

برخی ازکاربرد های معمول الاستوگرافی چیست؟

از الاستوگرافی برای جست و جوی بیماری در کبد استفاده می شود. این روش می تواند:

• شدت بیماری کبد را شناسایی و ارزیابی کند.
• تصمیمات در خصوص روش های درمانی را هدایت کند.
• بر پاسخ بیماری به درمان نظارت کند.
• جایگزینی برای بیوپسی کبد باشد.
• به پیش بینی خطر عوارض بیماری های کبدی، مانند تجمع مایعات در شکم (آسیت) کمک می کند.
• از الاستوگرافی برای تشخیص بیماری در اعضای دیگر بدن مانند پستان، تیروئید و پروستات نیز استفاده می شود. هم چنین در ارزیابی وضعیت عضلات و تاندون ها نیز نقش دارد.

چگونگی آماده شدن برای الاستوگرافی

1. لباس های راحتی و گشاد بپوشید. هم چنین ممکن است نیاز باشد تمام جواهرات و لباس های منطقه مورد تصویربرداری را درآورید. موادی مانند:کارت های اعتباری، سمعک، سنجاق، زیپ های فلزی، خودکار، عینک، پیرسینگ، تلفن همراه و وسایل الکتریکی را از خود دور کنید. در اکثر موارد ، معاینه MRI برای بیمارانی که ایمپلنت فلزی دارند، به جز چند نوع، بی خطر است. افرادی که دارای ایمپلنت های زیر هستند ممکن است اسکن نشوند و نباید بدون بررسی اولیه از نظر ایمنی وارد منطقه اسکن MRI شوند:
2. افرادی که کاشت حلزون گوش داشته اند.
3. برخی از انواع کلیپ هایی که برای آنوریسم  در مغز استفاده می شوند.
4. برخی از انواع سیم پیچ های فلزی که در رگ قرار می گیرند.
5. برخی از دفیبریلاتور های قلبی قدیمی

اشیاء فلزی که  در جراحی های ارتوپدی استفاده می شوند در اغلب اوقات خطری برای MRI ایجاد نمی کنند. با این حال ممکن است به علت وجود مفصل های فلزی نیاز باشد روش تصویر برداری را تغییر کند. به ندرت احتمال دارد رنگ های حاوی آهن که در خال کوبی استفاده می شوند، در طی اسکن MRI گرم شود. پر کردگی های دندان، براکت های ارتودنسی، سایه چشم و سایر مواد آرایشی معمولاً تحت تأثیر میدان مغناطیسی قرار نمی گیرند. با این حال، می توانند تصاویر ناحیه صورت یا مغز را تحریف کنند.

• در حین این عمل، ممکن است از شما خواسته شود که روپوش(گان) بپوشید.
• به طور کلی، نباید قبل از الاستوگرافی نوشیدنی های شیرین یا غذا مصرف کنید. مشخص شده است، مصرف این مواد بر اندازه گیری سفتی کبد تاثیر می گذارد.
• در صورت وجود احتمال بارداری به پزشک خود اطلاع دهید. هم چنین زنان باردار در سه ماهه اول، نباید الاستوگرافی انجام دهند. استفاده از ماده حاجب نیز در آنها ممنوع می باشد.
• اگر مبتلا به کلاستروفوبیا(ترس از فضاهای بسته) یا اضطراب هستید، پیش از معاینه از پزشک بخواهید در صورت نیاز به شما داروی آرام بخش تزریق کند.

الاستوگرافی چگونه انجام می شود؟

 در این روش یک پروب امواج فراصوت (UR) یا فرستنده امواج مغناطیسی(MR) بر روی سطح پوست قرار می گیرد. این وسیله ارتعاشاتی با فرکانس پایین و بدون درد از طریق بدن به اندام مورد نظر می رساند. تصویربرداری UR و MR سرعت حرکت ارتعاشات را در اندام بررسی می کنند. در انتها نیز توسط نقشه ای که توسط تحلیل های کامپوتری انجام شده است، سختی یا کشش اندام بررسی می شود.

الاستوگرافی فرا صوت (UR)

تصویربرداری با سونوگرافی بر اساس همان اصولی است که توسط خفاش ها، کشتی ها و ماهیگیران استفاده می شود. در حقیقت وقتی موج صوتی به جسمی برخورد می کند، به عقب برمی گردد و پژواک می گیرد. با اندازه گیری این امواج برگشتی می توان فاصله، اندازه، شکل و تراکم اجسام را تعیین کرد.

در پزشکی، از سونوگرافی برای تشخیص تغییرات در اندام ها، بافت ها، عروق و تشخیص توده های غیرطبیعی مانند تومورها استفاده می شود. در سونوگرافی، وسیله ای که امواج را می فرستد، پژواک ها را نیز ثبت می کند. زمانی که فرستنده به پوست فشار می آورد، پالس های کوچکی از امواج صوتی با فرکانس بالا را به داخل بدن فرستاده می شود. هم زمان با عبور امواج صوتی از اندام های داخلی، مایعات و بافت ها، گیرنده حساس در مبدل تغییرات جزئی در حرکت و جهت صدا را ثبت می کند. این امواج بلافاصله توسط کامپیوتر اندازه گیری و نمایش داده می شوند. به این صورت که یک یا چند فریم از تصاویر متحرک معمولاً به عنوان عکس ثابت، ثبت می شوند.

الاستوگرافی MR

در این روش برخلاف سی تی اسکن و اشعه ایکس، به جای استفاده از اشعه، از امواج رادیویی استفاده می شود. این امواج هیچگونه تغییر شیمیایی در بافت های بدن ایجاد نمی کند. در بیشتر دستگاه های MRI ، میدان مغناطیسی با عبور از جریان الکتریکی از سیم پیچ ها تولید می شود. تعدادی سیم پیچ دیگر نیز در دستگاه، در اطراف محدوده تصویربرداری قرار دارند. این سیم پیچ ها امواج رادیویی را ارسال و دریافت می کنند و سیگنال هایی تولید می کنند که توسط دستگاه شناسایی می شوند.

رایانه با پردازش این سیگنال ها، مجموعه ای از تصاویر را ایجاد می کند که هر یک از آنها برشی نازک از بدن را نشان می دهد. این تصاویر از زوایای مختلف توسط رادیولوژیست قابل بررسی است. لازم به ذکر است، MRI می تواند تفاوت بین بافت بیمار و طبیعی را بهتر از اشعه ایکس، سی تی اسکن و سونوگرافی تشخیص دهد.

روند انجام الاستوگرافی به چه صورت است؟

الاستوگرافی فراصوت (UR)

در این روش از یک ژل شفاف و بر پایه آب در ناحیه مورد مطالعه استفاده می شود. این ژل کمک می کند تا دستگاه فرستنده امواج با بدن تماس ایمن داشته و هم چنین حباب های هوایی که می تواند مانع عبور امواج صوتی به بدن شما شود را از بین ببرد. در ادامه تکنسین یا رادیولوژیست دستگاه را بر روی پوست در مکان های مختلف قرار داده و بر روی منطقه مورد نظر می کشد.

برای الاستوگرافی کبد، پروب بین دنده ها و در سمت راست دیواره پایینی قفسه سینه قرار می گیرد. مجموعه ای از امواج بدون درد از طریق سطح بدن به سمت کبد هدایت می شوند. قسمت الاستوگرافی یک آزمایش سونوگرافی معمولاً فقط پنج دقیقه طول می کشد.

الاستوگرافی MR

در این روش شما باید روی یک میز متحرک قرار بگیرید. ممکن است از بندها و تقویت کننده ها برای کمک به بی حرکت ماندن و حفظ موقعیت استفاده شود.

در الاستوگرافی کبد، یک وسیله کوچک بر روی سطح پوست، در سمت راست پایین قفسه سینه قرار می گیرد. دستگاه های دیگری حاوی تعدادی سیم پیچ نیز  با توانایی ارسال و دریافت امواج رادیویی، در اطراف یا کنار آن منطقه جایگزاری می شوند. رادیولوژیست و تکنسین در حین کار با کامپیوتر در خارج از اتاق، معاینه را انجام می دهند. سپس هنگامی که نفس خود را نگه داشته اید، دستگاه ارتعاشاتی را به سمت کبد هدایت می کند.

الاستوگرافی MR کمتر از پنج دقیقه طول می کشد، اما اغلب به عنوان بخشی از یک آزمایش معمول MRI انجام می شود. MRI کبد نیز معمولاً طی ۴۵ دقیقه تکمیل می شود.

مزایا و معایب الاستوگرافی

مزایا

• دو روش ذکر شده در بالا، روشهای تصویربرداری غیرتهاجمی هستند که در آنها از امواج یونیزه استفاده نمی شود.
• به وسیله الاستوگرافی می توان بیماری های کبد مانند فیبروز (زخم در کبد) را زودتر از سایر آزمایشات تصویربرداری تشخیص داد.
• الاستوگرافی می تواند نیاز به نمونه برداری از کبد را از بین ببرد. هم چنین در این روش قسمت بیش تری نسبت به نمونه برداری از کبد بررسی می شود.
• می تواند به پیش بینی خطر برخی عوارض کبدی، مانند تجمع مایعات در شکم (آسیت) کمک کند.

معایب

• در صورت رعایت نکات ایمنی به درستی، این روش خطری برای بیماران عادی ندارد.
• در صورت استفاده از داروهای آرام بخش، خطر دوز بالای آن ها وجود دارد. اگرچه عوامل حیاتی بیماران همواره بررسی می شود.
• وجود میدان های مغناطیسی در این روش به تنهایی مضر نیست. اما این میدان ها می تواند در عملکرد دستگاه های پزشکی کاشته شده اختلال ایجاد کنند.
• فیبروز سیستمیک کلیوی یک عارضه ناشناخته و نادر است که بر اثر تزریق کنتراست گادولینیوم (حاجب) است. این عارضه معمولا در بیماران جدی کلیوی اتفاق می افتد. البته پزشک باید پیش از تزریق ماده حاجب، عملکرد کلیه را بررسی کند.
• در صورت استفاده از ماده حاجب، احتمال بروز واکنش آلرژیک بسیار ناچیز است. چنین واکنش هایی معمولاً خفیف بوده و با دارو کنترل می شوند.
• الاستوگرافی فراصوت (UR) نیز هیچ اثر مضر شناخته شده ای بر روی انسان ندارد.