سندرم هورنر ترکیبی از نشانه‌ها و علائمی است که به وسیله قطع مسیر عصبی بین مغز و صورت ایجاد می‌شود. این مسیر عصبی از مغز تا صورت و چشم در یک طرف بدن ادامه دارد.
سندرم هورنر معمولا کاهش اندازه مردمک و افتادگی پلک را به دنبال دارد. همچنین باعث کاهش عرق ریختن در طرفی از صورت که متاثر از بیماری است، می‌شود.
سندرم هورنر ناشی از یک مشکل پزشکی دیگر است؛ مثل سکته، تومور یا آسیب نخاعی. اما در برخی موارد هیچ علت زمینه‌ای پیدا نمی‌شود. هیچ راه خاصی برای درمان سندرم هورنر وجود ندارد. اما با درمان مشکل زمینه‌ای ممکن است عملکرد عصبی نرمال بازگردد.
سندرم هورنر به نام‌های سندرم هورنر-برنارد و فلج چشم سمپاتیک (oculosympathetic palsy) هم شناخته می‌شود.
علائم سندرم هورنر چیست؟
این سندرم معمولا بر یک طرف صورت تاثیر می‌گذارد. نشانه‌های رایج و علائم سندرم هورنر شامل موارد زیر است:
- مردمک چشم کوچک به طور دائم (میوزیس)
- تفاوت قابل مشاهده بین اندازه مردمک‌های دو چشم (آنیزوکوریا)
- گشاد شدن کم یا با تاخیر مردمک چشم متاثر در نور کم
- افتادگی پلک بالایی (پتوزیس)
- بالا رفتن کم پلک پایینی (گاهی اوقات به آن پتوزیس وارونه می‌گویند)
- ظاهر غرق در آب برای چشم
- عرق نکردن (انهیدروزیس) یا کم عرق کردن در کل یک طرف صورت یا قسمتی از آن
نشانه‌ها و علائم سندرم هورنر (به ویژه پتوزیس و انهیدروزیس) ممکن است نامحسوس بوده و به سختی تشخیص داده شوند.
علائم سندرم هورنر در کودکان:
برخی علائم اضافه‌تر در کودکان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کمرنگ‌‌تر بودن رنگ عنبیه در چشم متاثر در کودکان کوچک‌تر از ۱ سال
- کاهش قرمز شدن یک طرف صورت که به طور معمول در مواجهه با گرما، فعالیت‌های فیزیکی و واکنش‌های احساسی قرمز شده و گر می‌گیرد.
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
عوامل متعددی می‌توانند باعث ایجاد سندرم هورنر شوند؛ اما برخی از آن‌ها از بقیه مهم‌تر هستند. پس مهم است که عامل بیماری درست و دقیق تشخیص داده شود.
سریعاً به دنبال کمک اورژانسی باشید اگر علائم و نشانه‌های این بیماری:
- به طور ناگهانی ایجاد شدند
- پس از یک تروما یا حادثه ایجاد شدند
- همراه با نشانه‌های دیگری مثل موارد زیر بودند:
- اختلال بینایی
- سرگیجه
- ضعف عضلانی یا کاهش کنترل عضلات
- سردرد یا گردن درد شدید و ناگهانی
چه عواملی باعث ایجاد سندرم هورنر می‌شوند؟
علت سندرم هورنر آسیب به یک مسیر عصبی خاص در سیستم عصبی سمپاتیک است. سیستم عصبی سمپاتیک تنظیم ضربان قلب، اندازه مردمک، تعریق و فشارخون را برعهده دارد. به طور کلی این سیستم فعالیت‌هایی را که به شما امکان پاسخ سریع به تغییرات محیطی می‌دهد، تنظیم می‌کند.
مسیر عصبی که دراین بیماری تحت تاثیر قرار می‌گیرد به ۳ دسته سلول عصبی (نورون) تقسیم می‌شود.
نورون‌های دسته اول:
این مسیر از هیپوتالاموس در قاعده مغز آغاز شده و از ساقه مغز عبور می‌کند. سپس در قسمت بالایی نخاع گسترش پیدا می‌کند. اختلال در این ناحیه می‌تواند باعث قطع عملکرد عصبی مرتبط با سندرم هورنر شود. مثل:
- سکته
- تومور
- بیماری‌هایی که باعث از بین رفتن لایه محافظ نورون‌ها (میلین) شوند.
- آسیب به گردن
- کیست یا پوسیدگی در ستون مهره‌ها (syringomyelia)
نورون‌های دسته دوم:
این مسیر از ستون مهره در مجاورت قسمت بالایی سینه و از کنار گردن گسترش پیدا می‌کند. دلایلی که باعث آسیب به اعصاب این ناحیه می‌شوند، ممکن است شامل این موارد باشند:
- سرطان ریه
- تومور در لایه محافظ یا همان میلین (schwannoma)
- آسیب به رگ خونی اصلی خارج شده از قلب (آئورت)
- جراحی در ناحیه حفره سینه
- آسیب و تروما
نورون‌های دسته سوم:
این مسیر از مجاور گردن انتشار یافته و به سمت پوست صورت و ماهیچه‌های عنبیه و پلک هدایت می‌شود. آسیب به اعصاب این ناحیه ممکن است ناشی از این موارد باشد:
- آسیب به سرخرگ کاروتید در طول گردن
- آسیب به سیاهرگ ژوگولار در طول گردن
- تومور یا عفونت در نزدیکی قاعده و کف جمجمه
- میگرن
- سردرد خوشه‌ای (اختلالی است که منجر به ایجاد الگوهای دوره‌ای از سردردهای شدید می‌شود)
علت ایجاد سندرم هورنر در کودکان:
دلایل اصلی ایجاد سندرم هورنر در کورکان شامل موارد زیر است:
- آسیب به گردن یا شانه‌ها در هنگام زایمان
- نقص در آئورت در بدو تولد
- تومور در سیستم هورمونی و عصبی (نوروبلاستوما)
دلایل ناشناخته:
در برخی موارد علت ایجاد این بیماری قابل شناسایی نیست. این مورد به عنوان سندرم هورنر ایدیوپاتیک (ناشناخته) شناخته می‌شود.
تشخیص سندرم هورنر چگونه است؟
دکتر شما علاوه بر معاینات عمومی، تعدادی آزمایش نیز برای تشخیص علائم و شناسایی علت احتمالی انجام می‌دهد.
آزمایشاتی برای تایید سندرم هورنر:
دکتر براساس سابقه شما و ارزیابی‌هایی که از علائم انجام می‌دهد، قادر به تشخیص سندرم هورنر خواهد بود.
دکتر شما (که اغلب یک چشم پزشک است) ممکن است با ریختن یک قطره در هر دو چشم شما به تشخیص برسد. قطره مردمک چشم سالم را یا گشاد کرده و یا تنگ می‌کند. دکتر شما با مقایسه چشم سالم و چشم مشکوک، می‌تواند آسیب احتمالی به عصب را تشخیص دهد.
آزمایشاتی برای تعیین محل عصب آسیب دیده:
طبیعت و اختصاصیت یک سری علائم ممکن است به دکتر کمک کرده و دامنه جستجو را محدود کند. دکتر شما ممکن است یکسری آزمایشات دیگر یا عکس‌های مختلف برای تشخیص محل آسیب دیده و قطع شدگی مسیر عصبی درخواست کند.
دکتر شما ممکن است از یک نوع قطره چشمی استفاده کند. اگر سندرم هورنر ناشی از آسیب به دسته سوم نورون‌ها باشد (آسیب در گردن یا بالاتر)، این قطره باعث گشاد شدن مشخص چشم سالم و محدود چشم آسیب دیده شود.
دکتر شما ممکن است یک یا تعدادی از عکس‌های زیر را درخواست کند تا محل آسیب را شناسایی کند:
- MRI
- اولتراسوند از کاروتید
- عکس قفسه سینه
- CT اسکن
- عکس X-ray
درمان سندرم هورنر چگونه انجام می‌شود؟
هنوز درمان خاصی برای سندرم هورنر وجود ندارد. سندرم هورنر اغلب وقتی مشکل زمینه‌ای برطرف شود، از بین می‌رود.
چگونه برای وقت دکتر آماده شویم؟
در بیشتر موارد غیراورژانسی شما ابتدا به پزشک خانواده یا متخصص چشم پزشک (افتالمولوژیست) مراجعه می‌کنید. سپس ممکن است به متخصص اعصاب (نورولوژیست) یا اختصاصاً متخصص اعصاب چشم (نوروافتالمولوژیست) ارجاع داده شوید.
شما چه کارهایی می‌توانید انجام دهید؟
قبل از وقت دکتر خود لیستی از موارد زیر تهیه کنید:
- علائم و نشانه‌ها یا هرگونه تغییر غیر عادی که موجب نگرانی شما شده است.
- بیماری‌ها و آسیب‌های اخیر یا گذشته
- تمام داروهایی که مصرف می‌کنید و دوز آن‌ها
- هر تغییر شاخص یا استرس اخیر در زندگی شما
اگر ممکن است عکس‌هایی از خودتان مربوط به روزهای اخیر پیش از آسیب به دکتر خود نشان دهید. این عکس‌ها ممکن است به دکتر شما کمک کند شرایط کنونی چشم‌های شما را ارزیابی کند.
چه انتظاراتی باید از دکتر خود داشته باشیم؟
دکتر شما سابقه‌ای از علائم شما گرفته و شما را معاینه می‌کند. دکتر احتمالا از شما تعدادی سوال می‌پرسد؛ مثل:
- چه زمانی علائم شما شروع شد؟
- آیا علائم شما در طول زمان تغییر کرده یا بدتر شده است؟
- آیا سابقه ابتلا به سرطان دارید؟
- آیا اخیرا آسیب یا ترومایی تجربه کرده‌اید؟
- آیا دردی در سر، گردن، شانه یا دست‌های خود حس کرده‌اید؟
- آیا سابقه ابتلا به میگرن یا سردردهای خوشه‌ای دارید؟
