ویروس یک عامل عفونی میکروسکوپی است که فقط در داخل سلول‌های زنده دیگر موجودات تکثیر می‌شود. ویروس‌ها می‌توانند تمام اشکال حیات، از حیوانات و گیاهان تا حتی میکروارگانیسم‌هایی مانند باکتری‌ها را آلوده سازند.
از زمانی که دیمیتری ایوانوفسکی از پاتوژن غیرباکتریایی آلوده‌کننده‌ی گیاهان تنباکو سخن به میان آورد تا کنون حدود ۵۰۰۰ گونه ویروس کشف و با جزئیات تشریح شده‌اند؛ اگرچه میلیون‌ها نوع ویروس وجود دارد. ویروس‌ها تقریباً در هر اکوسیستمی یافت می‌شوند و در بین موجودات بیولوژیکی بیشترین تنوع را دارند. ویروس‌ها در علم ویروس‌شناسی که یکی از شاخه‌های تخصصی میکروبیولوژی است، مطالعه می‌شوند.
منشأ ویروس‌ها در تاریخ تکاملی حیات نامشخص است. برخی ممکن است از پلاسمید‌ها ( قطعاتی از DNA که بین سلول‌ها جابه‌جا می‌شود) تکامل یافته باشند، در حالی که برخی دیگر منشأ باکتریایی داشته باشند. در پروسه‌ی تکامل، ویروس‌ها ابزار مهمی برای انتقال افقی ژن هستند که تنوع ژنتیکی را افزایش می‌دهد. برخی دانشمندان ویروس‌ها به عنوان یکی از اشکال حیات در نظر می‌گیرند زیرا دارای مواد ژنتیکی، تکثیر و تکامل طی انتخاب طبیعی هستند اما فاقد ویژگی‌های کلیدی مانند ساختار سلولی که عموماً به عنوان معنای زندگی در نظر گرفته می‌شود، هستند. بنابراین ویروس‌ها را به عنوان مرز میان موجودات زنده و غیر زنده در نظر می‌گیرند.
تاریخچه‌ی کشف ویروس
لوئیس پاستور قادر به یافتن عامل ایجادکننده‌ی بیماری هاری نبود. بنابراین به وجود پاتوژن بسیار کوچکی که توسط میکروسکوپ قابل شناسایی نبود شک کرد. در سال ۱۸۸۴میکروبیولوژیست فرانسوی Charles Chamberland، فیلتری اختراع کرد که منافذی کوچک‌تر از باکتری داشت که در صورت عبور محلول حاوی باکتری از آن، محلول مورد نظر کاملاً عاری از باکتری می‌گشت.
در سال ۱۸۹۲ دیمیتری ایوانوفسکی، زیست‌شناس روسی، از این فیلتر برای مطالعه‌ی آنچه که اکنون تحت عنوان ویروس موزاییک تنباکو شناخته می‌شود استفاده کرد. آزمایش‌های او نشان داد که عصاره‌ی برگ‌های خرد شده از گیاهان تنباکوی آلوده، حتی بعد از تصفیه با فیلتر هم قادر به ایجاد بیماری است. ایوانوفسکی پیشنهاد کرد که شاید بیماری به علت سم تولیده شده توسط باکتری باشد اما این ایده را دنبال نکرد. در آن زمان تصور می‌شد که تمام عوامل عفونی توسط فیلتر‌ها به دام افتاده و بر روی محیط تغذیه‌ای رشد می‌یابند.
در سال ۱۸۹۸ میکروبیولوژیست هلندی Martinus Beijerinck آزمایش را تکرار و پیشنهاد کرد که محلول تصفیه‌شده دارای فرم جدیدی از ماده‌ی عفونی است. او مشاهده کرد که این عامل تنها در سلول‌هایی که تقسیم می‌شوند، افزایش یافته است ولی از آنجایی که نتوانست ماهیت ذره‌ای این عامل را اثبات کند آن را contagium vivum fluidum یا ماده‌ی محلول زنده نامید و کلمه‌ی ویروس را دوباره معرفی کرد. Beijerinck معتقد بود که ویروس‌ها در طبیعت به صورت مایع هستند، نظریه‌ای که بعدها توسط وندل استنلی رد شد. در همان سال، Friedrich Loeffler و Paul Frosch نخستین ویروس حیوانی (آفتو ویروس‌ها؛ foot and mouth disease) را از فیلتر مشابهی عبور دادند.
