بیشتر مردم زمانی که در مورد لوسمی صحبت میکنیم به یاد سرطان خونی می‌افتند که بیشتر کودکان دا درگیر می‌کند. این بیشتر زیرمجموعه‌ی لوسمی لنفوبلاست است و مربوط به انواع مختلف سرطان در سلول‌های خونی است که عمدتا بزرگسالان بالای ۶۰ سال را درگیر خود می‌کند که تحت عنوان لوسمی حاد میلوئید شناخته میشود.
لوسمی حاد میلوئید برای ۹۰ درصد از لوسمی‌ها در بزرگسالان دیده میشود هرچند که در کودکان نیز دیده میشود و این بیماری نزدیک ۳۰۰۰ کیس پزشکی تنها در بریتانیا را مشمول میشود و درمان آن سخت تر از لوسمی لنفوبلاسیتی است. درمان لوسمی لنفوبلاستی پیشرفته در دهه‌های اخیر تا ۹۰ درصد موفقیت‌آمیز بوده و باعث نجات جان بیماران شده است این درحالی است که آمار نجات بیماران مبتلا در لوسمی حاد میلوئیدی تنها ۶۵ درصد است و اینکه افراد مسن کمتر به درمان‌های این لوسمی جواب می‌دهند و تنها ۵ درصد از مبتلایان بالای ۶۵ سال بیش از ۵ سال قادر به زندگی بودند.
و من بسیار خرسندم که این نتایج خوشحال کننده و بااهمیت را اعلام کنم. مطالعه‌ای که در آن نشان داده شده چندین ژن مختلف در این بیماری نقش مهم و قابل‌توجهی بازی می‌کنند و این میتواند ما به سمت درمان مناسب این بیماران هدایت کند.
معرفی سلول‌ها و روش درمان:
مغز استخوان شما از سلول‌های بنیادی تشکیل شده است که می‌توانند به سلول‌های مختلفی تقسیم و تمایز یابند این سلول‌ها عبارت‌اند از گلبول‌های قرمز خون، سلول‌های میلوئید، نوتروفیل‌ها و لنفوسیت‌ها.
به طور عادی این تقسیمات و تمایزها به شکل کنترل‌شده‌ای انجام می‌گیرد، تا این اطمینان حاصل شود که تمام انواع سلول‌های لازم برای حمل اکسیژن در داخل خون حضور دارندو همچنین تمام انواع گلبول‌های سفید خونی برای مبارزه علیه هر گونه عفونتی.
در لوسمی میولئید حاد، سلول‌های میلوئید نابالغ بسیاری به سرعت توسط مغز استخوان ساخته می‌شوند و سلول‌هایی وجود دارند که از لحاظ ژنتیکی به گونه‌ای تغییر پیدا کردند که بالغ نمی‌شوند، به این معنا که قدرت مبارزه با عوامل عفونی را ندارند.
به همین دلیل است که، علائم لوسمی حاد میلوئید در ابتدا مشابه علائم سرماخوردگی است که همراه با درد در مفاصل بوده و کاهش وزن سریع را به دنبال خواهد داشت. همچنان که سلول‌های غیرطبیعی در مغز استخوان یا داخل خون ساخته میشود این سلول‌ها به شدت و به صورت تهاجمی رشد می‌کنند و به سرعت تقسیم می‌شوند. اگر مبتلایان بدون درمان بمانند تنها چند هفته قادر به زندگی خواهند بود.
معمولا مبتلایان به این لوسمی تحت شیمی‌درمانی ۲مرحله‌ای قرار می‌گیرند: فاز القا که فاز ابتدائی است و باعث کاهش تعداد سلول‌های سرطانی به حدی که دیگر قابل شناسائی نباشند و فاز بعدی که فاز تثبیت است که در آن هر سلول سرطانی که در بدن وجود دارد به طور کامل شناسائی و از بین می‌رود. مبتلایان تحت درمان در ادامه نیز پیوند مغزاستخوان می‌شوندتا به آن‌ها سیستم ایمنی جدیدی داده شود.
درمان لوسمی حاد میلوئید به بیماران مسن بغرنج‌تر خواهد بود چراکه آن‌ها تحمل پایین‌تری نسبت به شیمی‌درمانی دارند. در بسیاری از موارد، آن‌ها درمان را دریافت می‌کنند اما تنها چندماه می‌توانند به زندگی خود ادامه دهند.
دانش بیشتر در مورد تغییرات ژنتیکی که منجر به لوسمی میشود درمان را هدفمندتر کرده و تلفات بعد از درمان را کمتر می‌کند و احتمال زنده‌ماندن و بهبودی بعد از دریافت درمان را نیز بیشتر می‌کند.
یک گام جلوتر،PTPN1
تعدادی از جهش‌های ژنتیکی در ارتباط با لوسمی حاد میلوئید گزارش شده است که اغلب اوقات این بیماری در صورت وقوع مجموعه‌ای از این جهش‌ها دیده میشود. و در حقیقت این ترکیب چندین نوع جهش ژنتیکی است که منجر به سرطان‌های پیچیده از جمله این نوع سرطان میشود.
یک گروه از این جهش‌ها، جهش‌های نوع Del20q نامیده میشود که منجر به حذف یک بخش از کروموزوم ۲۰ ، یکی از ۲۳ نوع کروموزوم انسانی در سلول‌ها میشود.
مدت‌ها گمان می‌شد که ژن‌ها در این ناحیه از کروموزوم چه باهم و چه به طور مستقل از یکدیگر می‌توانند عملکردی به منظور سرکوب سرطان داشته باشند اما اخیرا محققان بیان داشتند که به راستی خیلی دشوار است که تشخیص دهیم کدام یک از ژن‌ها عملکرد سرکوبی دارند.
یک کاندید برای این نوع از ژن‌ها،PTPN1 است یا همان ژن تولیدکننده‌ی پروتئین تیروزین فسفاتاز بدون رسپتور نوع یک. که اولین بار در سال ۱۹۸۰ شناخته‌شد و آن را مرتبط به عملکرد متابولیسمی دانستند و بیشتر از این‌ها می‌توان گفت که این پروتئین به نقش بارزش در سرطان سینه و دیابت نوع ۲ مشهور است. این ژن بر روی کروموزوم شماره‌ی ۲۰ واقع شده و برای مدت‌هاست که ذهن متخصصین را درگیر آن کرده که شاید این ژن در لوسمی حاد میلوئید دخیل باشد.
نشان داده شده است که خاموش‌کردن این ژن در موش‌ها منجر به ایجاد سرطان تکثیر سلول‌های میلوئید میشود که یک خانواده‌ی گسترده‌ای از سرطان‌های خون دا شامل میشود که لوسنی حاد میلوئید تنها یکی از آن‌هاست. در مطالعات اخیر ما یک گام فراتر برداشتیم و تلاش کردیم تا این نشان دهیم که در صورت برداشتن این ژن در موش‌های مسن‌تر، لوسمی حاد میلوئید با سرعت بیشتری رشد می‌کند که این امر نشان‌دهنده‌ی وخامت این بیماری مبتلایان مسن‌تر خواهد بود.
مطالعه‌ی قبلی نشان داد که ژن PTPN1 از کروموزوم ۲۰ در ۱۷ درصد از مبتلایان به لوسمی حاد میلوئید حذف شده است و همچنین نشان دادیم که حذف این ژن سبب فعال‌شدن یک مولکول به نام STAT3 میشود که این مولکول در تنظیم رشد سلولی و تقسیمات آن نقش مهمی ایفا می‌کند. اگر بیمار بیش از حد STAT3 داشته باشد منجر به تولید بیش از حد سلول‌های نابالغ میلوئید میشود که این نیز به نوبه‌ی خود منجر به لوسمی حاد میلوئید خواهد شد.
دو نوع جهش دیگر که در ارتباط با ژن‌های مشابه است در کنترل سرطان است می‌توان به JAK2 و یک رسپتور به نام FLT-3 اشاره کرد که هر دو این‌ها نیز منجر به فعالیت بیش از حد مولکول‌هایSTAT3 میشود.
فعال شدن STAT3 درارتباط با سه‌چهارم کل لوسمی‌های حاد میلوئید است و این کشف منجر به پرده برداشتن از مسائل مهمی میشود که ما را به سمت پیشرفت قابل توجهی در درمان این بیماری سوق می‌دهد.
آینده‌ی پیشرو
به طور خلاصه می‌توان گفت که ما به کشف ارتباط میان PTPNT1،STAT3 و لوسمی حاد میلوئید نزدیک شدیم. چندین سال بعد قادر خواهیم بود به این سوال جواب دهیم که کدام ترکیب از جهش‌ها بیش از همه بیماران مبتلا را تحت تاثیر قرار خواهد داد و مکانیسم این تاثیرها نیز برایمان آشکار خواهد شد.
در سال‌های آتی انتظار آن می‌رود که شیمی‌درمانی بیشتر برای بیمارانی به کار خواهد رفت که تحمل بیشتری به این نوع درمان دارند و همچنین از روش‌های جدید ژن درمانی مانند CRISPR نیز برای مبتلایان با قدرت تحمل کمتر استفاده میشود
درحال حاضر مطالعات زیادی انجام شده است و همچنین مطالعات بیشتر نیز نیاز است که انجام شود تا بتوانیم به بررسی حذف Del20q و تاثیر آن در ایجاد لوسمی بپردازیم. و بتوانیم پازل ایجاد شده بین این قبیل ژن‌ها و لوسمی را بهتر درک کنیم.
