با استفاده از سن یابی رادیو کربن تا مقایسه طراحی‌های دوره‌‌های مختلف، باستان شناسان سرنخ‌هایی برای محاسبه‌ی سن اشیا باستانی جمع آوری می‌کنند.
اگر از یک باستان شناس بپرسید که سایت باستانی که در حال حفاری در آن هستند چه قدمتی دارند، ممکن است پاسخی برای این سوال نداشته باشند هرچند ممکن است ظن کلی نسبت به قدمت آن داشته باشند اما تعیین دقیق سن یک سایت باستانی پس از استخراج کامل آن از زیر خاک صورت می‌گیرد. تعیین سن یک سایت باستان شناسی همیشه چندان آسان نیست، اما محققان انواع تکنیک‌های نسبی برای تعیین تاریخچه دقیق یا تقریبی یک سایت باستانی و روش‌های دقیق‌تر برای اثبات سن اشیا باستانی در اختیار دارند.
تکنیک‌های تعیین قدمت در باستان شناسی
سال یابی نسبی
روش‌های نسبی از اولین روش‌های انجام شده در تاریخ باستان شناسی هستند و نسبت به روش‌های مطلق تخمین قدمت روش‌های کمتر قابل اعتمادی محسوب می‌شوند. این تکنیک متد‌های مختلفی دارد.
در چینه شناسی باستان شناسان فرض می‌کنند که سایت‌های باستانی در طی زمان تحت طبقه بندی قرار می‌گیرند، پس لایه‌های قدیمی‌تر در زیر لایه جدیدتر قرار دارند. مانند یک کیک لایه‌ای یا تکه‌ای از لازانیا، فرض بر این است که لایه‌های پایین تر سایت مسن‌تر از لایه‌های بالایی هستند. باستان شناسان از این فرض که، قانون برهم‌چینی نامیده می‌شود، برای کمک به تعیین طبقه بندی نسبی سایت باستان شناسی استفاده می‌کنند. سپس از سرنخ‌های متنی و روش‌های سال‌یابی مطلق استفاده می کنند تا بتوانند سن عناصر موجود در هر لایه را کشف کنند.
ردیف سازی، که در آن گروه‌های مصنوعات از همان سایت به طور آماری تجزیه و تحلیل شده و به ترتیب زمانی کنار هم قرار می‌گیرند، این کار می‌تواند به تعیین قدمت سایت کمک کند. در این روش اشیاء براساس سبک یا فراوانی گروه بندی می‌شوند تا بتوان یک دنباله زمانی را تعیین کرد.
سال‌یابی نسبی دارای محدودیت‌هایی است. تکنیک‌های آن اغلب ذهنی هستند و موقعیت یک مصنوع در یک سایت یا نسبت به سایر اشخاص ممکن است سن واقعی آن را نشان ندهد، زیرا ممکن است در برخی موارد تغییرات زمانی اتفاق افتاده باشد. باستان شناسان برای تعیین قدمت دقیق‌تر از روش‌های تعیین قدمت مطلق استفاده می‌کنند.
روش‌های سال‌یابی مطلق
شاید مشهور‌ترین روش تعیین سال‌یابی مطلق، استفاده از سال یابی با رادیو کربن می‌باشد که بر علم شیمی برای تعیین قدمت اشیا متکی است در این روش با استفاده از مواد آلی میزان تخریب رادیو کربن، سن دقیق اشیا باستانی را تعیین می‌کنند. مخترع این روش، ویلارد لیبی، به خاطر این کشف موفق به دریافت جائزه‌ی نوبل گردید.
روش تاریخ گذاری ترمولومینانس در این روش تاریخ گذاری، اشیای تاریخی بر اساس حرارت دریافت شده بررسی می‌شوند. در این روش اشیا تا حدود ۵۰۰ درجه سلسیوس حرارت می‌بینند که این فرایند منجر به آزاد شدن الکترون‌هایی می‌شود که در طول تاریخ در اثر دریافت امواج مختلف، از جمله امواج گرمایی، در اشیای تاریخی به دام افتاده بودند. آزاد شدن این الکترون‌ها منجر به آزاد شدن نور می‌شود که با بررسی میزان این نور میتوان به تاریخ و قدمت این اشیا پی برد.
در روش دندرو کرونولوژی یا مطالعه حلقه های موجود در تنه درختان میتوان سن ساختار‌های چوبی را تخمین زد.
روش آرکائو مگنتیک که در مطالعه گل رس پخته شده و سفالینه ها استفاده می شود. در هنگام پخت، ذرات مغناطیسی آن در راستای قطب شمال قرار می گیرند، می توان زمان پخت آن را محاسبه کرد.
روش تاریخ گذاری مبتنی بر آمینو اسیدها: روشی است که در آن با مطالعهٔ دگرگونی‌های رخ داده در ساختار آمینو اسیدهای موجود در اشیای تاریخی آن ها را از لحظه پدید آمدن تاریخ گذاری می‌کنند.
روش پتاسیم – آرگون و آرگون – آرگون که یک روش تاریخ گذاری رادیو متریک بوده و عموما برای تعیین سن فسیل ها و بقایای انسانی مورد استفاده قرار می گیرد. این روش تاریخ گذاری اشیای تاریخی بر اساس بررسی نیمه عمر ۱٫۳ میلیارد ساله رادیو ایزوتوپ پتاسیم-۴۰ و فرایند تبدیل شدن آن به رادیو ایزوتوپ آرگون-۴۰ انجام می‌شود. در این روش نشان داده می‌شود که شی چه زمان برای آخرین بار دارای حرارت بوده بنابراین قدمت تقریبی شی تاریخی به دست می‌آید.
انواع دیگر تکنیک‌های مبتنی بر شیمی نیز می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. در بعضی موارد، باستان شناسان همچنین تاریخ هایی را که بر روی اشیاء نوشته شده‌اند و یا در پرونده‌های تاریخی ثبت شده‌اند، به عنوان تاریخ‌های مطلق گزارش می‌کنند.
تعین قدمت به روش سال یابی مطلق نیز دارای اشکالاتی است: این تکنیک‌ها بسیار گران قیمت هستند و وضوح کمی نیز دارند. به عنوان مثال، استفاده از روش سال‌یابی با رادیوکربن تنها در اشیای جوانتر از ۶۲،۰۰۰ ساله انجام می‌شود، و تنها می‌تواند محدوده‌های تاریخی را تعیین کند و زمانی که جسم با اشیا با مواد آلی جوانتر در تماس باشد، غیر کاربردی است. با این وجود، تکنیک‌های سال یابی جدید، توانایی‌های باستان شناسان را در سنین و تاریخچه سایت افزایش داده است.
قرار دادن این ابزار در کنار هم
تکنیک‌های سال‌یابی نسبی و مطلق اغلب ترکیب می‌شوند، به عنوان مثال میتوان از سبک یا توالی تاریخی کشف یک کوزه‌ی سفالی به طور دقیق‌تر سن آن را که تکنیک‌های شیمیایی ۵۰۰ سال تعیین کرده بودند به دست آورد. از آنجایی که در روش‌های سال یابی مطلق میتوان از نمونه‌های استخراج شده در طی حفاری برای تخمین قدمت استفاده نمود، اغلب باستان شناسان ممکن است حدسی درمورد قدمت سایت باستان شناسی داشته باشند. این فرایند که بر اطلاعات متنی متکی است و به عنوان سال یابی نقطه‌ای شناخته می‌شود.این اطلاعات می‌تواند در فرایند سال یابی مطلق اثر گذار باشد.
