گالاکتوره یا ریزش شیر به معنای ترشح مادهای شیری مانند از پستان است. این ترشح به تولید معمول شیر برای تغذیه نوزادان ارتباطی ندارد. گالاکتوره به تنهایی یک بیماری نیست؛ اما میتواند نشانه یک مشکل نهفته باشد. گالاکتوره معمولا در خانمها رخ میدهد (حتی آنهایی که تاکنون بچهدار نشده یا در دوران یائسگی هستند). گالاکتوره حتی در آقایان و نوزادان هم ممکن است اتفاق بیفتد.
تحریک بیش از حد سینه، عوارض جانبی داروها و یا اختلالات غده هیپوفیز ممکن است موجب گالاکتوره شوند. ریزش شیر اغلب ناشی از افزایش هورمون محرک تولید شیر یا همان پرولاکتین است.
گاهی اوقات علت گالاکتوره قابل تشخیص نیست. شیرریزش ممکن است خود به خود برطرف شود.
گالاکتوره چه علائمی دارد؟
نشانهها و علائم گالاکتوره میتواند شامل موارد زیر باشد:
- ترشح شیری نوک پستان به صورت دائم یا دورهای
- ترشح از تعدادی از مجاری شیری پستان
- ترشح از پستان به صورت خود به خودی یا پس از دستکاری کردن آن
- ترشح از یک یا هر دو سینه
- منظم نبودن یا اتفاق نیفتادن دورههای پریود
- سردرد و اختلالات بینایی
شاید مطالعه این مطلب نیز برای شما مفید باشد: سرطان سینه در زنان: هر آنچه که لازم است بدانید
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
اگر به صورت دائم و خود به خود از یک یا هر دو سینهی خود ترشح دارید و در دوران حاملگی و شیردهی نیستید، به پزشک مراجعه کنید.
ممکن است تحریک سینه (برای مثال در هنگام فعالیت جنسی) باعث ترشح از مجاری شیری شود. این ترشح احتمالا خود به خود برطرف شده و نشانه غیرعادی نیست. در این مواقع جای نگرانی وجود ندارد. اما اگر این ترشحات ادامهدار شد، به پزشک مراجعه کنید.
برخی ترشحات غیر شیری نیز وجود دارند. مثل ترشحات خونی، زرد رنگ یا ترشح خود به خودی از یک مجرا که همراه برجستگی است. در صورت مشاهده این ترشحات سریعاً به پزشک مراجعه کنید. زیرا ممکن است نشانهای از سرطان سینه باشند.
چه عواملی باعث ایجاد گالاکتوره میشوند؟
ترشح شیر بدون بارداری اغلب ناشی از مقدار زیاد پرولاکتین است. پرولاکتین مسئول تولید شیر در دوران شیردهی بوده و توسط غده هیپوفیز ساخته میشود. غده هیپوفیز یک غده کوچک لوبیایی شکل در زیر مغز است که هورمونهای بسیاری را ترشح و تنظیم میکند.
از دلایل احتمالی گالاکتوره میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- داروها مانند برخی آرامبخشها، ضدافسردگیها و داروهای ضدفشار خون
- مصرف اپیوئیدها
- مکملهای گیاهی مثل دانههای رازیانه، انیسون و شنبلیله
- داروهای ضدبارداری
- تومور خوش خیم غده هیپوفیز (پرولاکتینوما) یا سایر اختلالات غده هیپوفیز
- کمکاری تیروئید (هایپوتیروئیدیسم)
- بیماری مزمن کلیوی
- تحریک بیش از حد سینه که ممکن است ناشی از فعالیت جنسی، معاینات مداوم سینه با دستکاری پستان یا اصطکاک طولانی مدت لباس باشد.
- آسیب به اعصاب دیواره سینه ناشی از جراحی سینه، سوختگی یا سایر جراحات سینه
- جراحی، آسیب یا تومورهای ستون فقرات و نخاع
- استرس
گالاکتوره ایدیوپاتیک (علت ناشناخته):
گاهی اوقات دکترها نمیتوانند علت ریزش شیر را پیدا کنند. به این حالت گالاکتوره ایدیوپاتیک میگویند. این حالت ممکن است ناشی از حساس شدن بافت سینه به پرولاکتین موجود در خون باشد. اگر حساسیت به پرولاکتین افزایش پیدا کند، حتی مقادیر نرمال آن هم ممکن است باعث گالاکتوره شود.
گالاکتوره در مردان:
گالاکتوره در مردان ممکن است ناشی از کمبود تستوستورون باشد (هایپوگنادیسم مردانه). این اتفاق اغلب همراه با بزرگ شدن سینه (ژنیکوماستی) و یا حساس شدن آن همراه است. کاهش تستوستورون میتواند با اختلالات نعوظ و کاهش میل جنسی هم همراه باشد.
گالاکتوره در نوزادان:
ریزش شیر گاهی اوقات در نوزادان اتفاق میفتد. مقادیر بالای استروژن در خون مادر از جفت عبور کرده و وارد خون جنین میشود. استروژن سبب بزرگ شدن سینه نوزاد میشود و ممکن است با ترشحات شیری همراه باشد. این ترشحات موقت بوده و خود به خود برطرف میشود. اگر گالاکتوره در نوزاد ادامه پیدا کرد، حتما به پزشک مراجعه کنید.
گالاکتوره چگونه تشخیص داده میشود؟
پیدا کردن علت پشت این اتفاق میتواند کار پیچیدهای باشد. زیرا احتمالات بسیاری برای علت گالاکتوره وجود دارند.
تستها و آزمایشات گالاکتوره ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- معاینه فیزیکی: دکتر به آرامی ناحیه اطراف پستان را معاینه میکند. همچنین ممکن است به دنبال برآمدگیها یا سایر نواحی مشکوک که بافت ضخیمی دارند، بگردد.
- بررسی ترشحات: آنالیز ترشحات برای تشخیص اینکه آیا قطرات چربی در آن موجود است یا خیر. این کار به تایید تشخیص گالاکتوره کمک میکند.
- آزمایش خون: این کار برای تعیین سطح پرولاکتین به کار میرود. اگر مقدار آن بالا باشد، پزشک ممکن است سطح هورمون محرک تیروئید (TSH) را هم اندازه بگیرد.
- تست حاملگی: برای تشخیص اینکه شاید حاملگی دلیل خروج ترشحات از سینه شما باشد.
- ماموگرافی، سونوگرافی سینه یا هردو: برای مشاهده بافت سینه و تشخیص توده یا سایر تغییرات احتمالی در آن.
- MRI مغزی: برای تشخیص تومور یا سایر تغییرات در غده هیپوفیز (در صورتی که سطح پرولاکتین خون شما بالا باشد).
اگر در حال مصرف داروی خاصی هستید، پزشک ممکن است برای علت گالاکتوره به آن مشکوک شود. همچنین ممکن است به شما بگوید مصرف آن را برای مدتی قطع کنید تا بتواند علت قطعی گالاکتوره را تشخیص دهد.
درمان گالاکتوره چگونه است؟
در درمان گالاکتوره به برطرف کردن علت پنهانی آن توجه میشود. برخی اوقت دکترها نمیتوانند علت مشخصی برای ریزش شیر پیدا کنند. اما به هر حال اگر اذیت بوده یا به طور مداوم ترشح داشته باشید، دکتر شما ممکن است درمانی پیشنهاد دهد. در چنین مواقعی دارویی برای از بین بردن اثرات پرولاکتین یا کاهش سطح آن میتواند به کاهش گالاکتوره کمک کند.
علت احتمالی | درمانهای موجود |
برخی داروها | توقف استفاده از دارو، تعویض دوز یا نوع دارو (فقط در صورت تایید پزشک این کارها را انجام دهید) |
کمکاری تیروئید (هایپوتیروئیدیسم) | استفاده از داروهایی مثل لووتیروکسین برای مقابله با مقدار ناکافی هورمونهای تولیدشده توسط غده تیروئید |
تومور غده هیپوفیز (پرولاکتینوما) | استفاده از دارو برای کوچک کردن تومور یا جراحی برای برداشت آن |
علتهای ناشناخته | استفاده از داروهایی مثل بروموکریپتین (Bromocriptine) یا کابرگولین (Cabergoline) برای کاهش سطح پرولاکتین و توقف ترشحات از سینه (عوارض جانبی این داروها معمولا شامل تهوع، سرگیجه و سردرد است). |
سبک زندگی و درمانهای خانگی:
ترشحات شیری ناشی از گالاکتوره ایدیوپاتیک (ناشناخته) اغلب خود به خود برطرف میشوند. به ویژه اگر از تحریک سینه یا مصرف داروهای شناخته شدهای که ممکن است باعث ترشحات پستان شوند، خودداری کنید.
برای کاهش تحریک سینه سعی کنید:
- در هنگام فعالیت جنسی از لمس و تحریک بیس از حد پستانها خودداری کنید.
- از فشار دادن، نیشگون گرفتن یا دستکاری کردن پستانها خودداری کنید.
- از لباسهایی استفاده کنید که تماس و اصطکاک بین پارچه و پستانهای شما را به حداقل برساند.
چگونه برای وقت دکتر آماده شویم؟
شما ممکن است ابتدا به دکتر خانوادگی یا متخصص زنان مراجعه کنید. اما ممکن است پس از آن به متخصص سینه ارجاع داده شوید.
چه کارهایی میتوانید انجام دهید؟
برای آمادگی وقت دکتر میتوانید کارهای زیر را انجام دهید:
- علائم خود را یادداشت کنید؛ حتی علائمی که به نظر شما مربوط به ریزش شیر نیست.
- اطلاعات شخصی لازم را بنویسید؛ مثل استرسهای شدید یا تغییرات اخیر در زندگی شما.
- لیستی از تمام داروهایی که مصرف میکنید تهیه کنید؛ حتی ویتامینها و مکملها.
- سوالاتی که میخواهید بپرسید را یادداشت کنید.
سوالات احتمالی که میتوانید درباره گالاکتوره از دکتر خود بپرسید شامل:
- علت احتمالی علائم من چیست؟
- آیا علتهای دیگری نیز وجود دارد؟
- چه آزمایشاتی نیاز است انجام بدهم؟
- چه راه درمانی را پیشنهاد میکنید؟
- آیا درمانهای خانگی وجود دارد که بتوانم آنها را امتحان کنم؟
چه انتظاراتی باید از دکتر خود داشته باشیم؟
دکتر شما ممکن است سوالاتی مانند موارد زیر از شما بپرسد:
- ترشحات شما چه رنگی است؟
- ترشحات در یک سینه اتفاق میفتد یا هردوی آنها؟
- آیا علائم و نشانههای دیگری در سینه خود دارید؟ مثل برجستگی یا احساس سفت شدگی؟
- آیا در سینه خود دردی احساس میکنید؟
- چه مدت یک بار سینه خود را معاینه میکنید؟
- آیا متوجه تغییراتی در سینه خود شدهاید؟
- آیا در دوران حاملگی یا شیردهی هستید؟
- آیا پریودهای منظمی دارید؟
- آیا مشکلی در حامله شدن دارید؟
- چه داروهایی مصرف میکنید؟
- آیا سردرد یا مشکلات بینایی دارید؟
در فاصلهای که تا وقت دکتر خود دارید چه کارهایی میتوانید انجام دهید؟
در این فاصله میتوانید موارد زیر را رعایت کرده تا با ترشحات پستان خود مدارا کنید:
- از تحریک سینه خود خودداری کنید: با این کار ترشحات را متوقف یا کم میکنید. برای مثال از تحریک سینه در هنگام فعالیتهای جنسی خودداری کنید. یا لباسهایی بپوشید که تماس و اصطکاک کمتری با سینه شما دارند.
- از پدهای سینه استفاده کنید: با این کار ترشحات را جذب کرده و مانع از تراوش آنها به لباس خود میشوید.