زعفران ادویه‌ای با رایحه‌ی قوی و رنگی خاص است. هم‌چنین این ادویه سرشار از آنتی اکسیدان‌ها است که می‌تواند فواید بسیاری داشته باشد. در این مقاله به بررسی اطلاعاتی در مورد خواص زعفران ، مضرات زعفران و نحوه‌ی استفاده از آن می‌پردازیم.
شواهد ابتدایی نشان می‌دهد که زعفران می‌تواند باعث بهبود حالات روانی، افزایش میل جنسی و مبارزه با استرس اکسیداتیو شود. به طور کلی زعفران برای مصرف بیشتر افراد، بی‌خطر است و می‌توان به راحتی آن را به رژیم غذایی اضافه کرد.
زعفران چیست؟
زعفران ادویه‌ای است که از گل Crocus sativus به دست می‌آید. این ادویه، از پرچم‌ها و کلاله‌های درون گل (به شکل نخ) به دست می‌آید.
قیمت زعفران به دلیل دشوار بودن مراحل برداشت آن، گران است. کشاورزان باید نخ‌های ظریف را با دست، از درون هر گل جدا کنند.
سپس کشاورزان این نخ‌ها را حرارت می‌دهند تا طعم زعفران خارج شود. این مرحله‌ی اضافی باعث شده است که زعفران یکی از گران‌ترین ادویه‌های دنیا باشد.
خواص زعفران
خواص زعفران عبارت‌اند از:
خواص آنتی اکسیدانی زعفران
بیشتر ادعاهایی که در مورد خواص زعفران می‌شود، مربوط به مقادیر بالای آنتی اکسیدان‌های خاص موجود در زعفران است.
بر اساس مطالعه‌ای مروری در سال ۲۰۱۵، اصلی‌ترین آنتی اکسیدان‌های فعال زعفران عبارت‌اند از:
- Crocin- کروکین
- Picrocrocin- پیکروکروکین
- Safranal- سافرانال
سایر ترکیبات زعفران شامل کمپفرول (kaempferol) و کروستین (crocetin) است.
این آنتی اکسیدان‌ها به مبارزه علیه استرس اکسیداتیو و رادیکال‌های آزاد کمک می‌کنند.
از آن جا که استرس اکسیداتیو و رادیکال‌های آزاد در ایجاد بیماری‌هایی مثل سرطان یا بیماری قلبی نقش دارند، آنتی اکسیدان‌هایی از این قبیل به حفظ سلامت فرد کمک می‌کنند.
پیشگیری از اختلالات سیستم عصبی
آنتی اکسیدان‌های موجود در زعفران، به حفظ بدن در برابر اختلالات موثر بر سیستم عصبی کمک می‌کند.
مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۵ خاطر نشان می‌کند که به نظر می‌رسد ترکیبات موجود در زعفران، از جمله کروستین، باعث کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو در مغز می‌شوند که می‌تواند اثرات سودمندی در بر داشته باشد.
مطالعه‌ای در مجله‌ی Antioxidants، خاطر نشان کرده است که به لحاظ تئوری، زعفران می‌تواند باعث بهبود علائم آلزایمر شود؛ زیرا هم دارای اثرات تقویت حافظه و هم دارای خواص آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی است.
در مطالعه‌ی مذکور، افراد مبتلا به آلزایمر خفیف تا متوسط که به مدت ۲۲ هفته زعفران مصرف می‌کردند نسبت به افرادی که داروی دونپزیل را دریافت می‌کردند، شاهد بهبود قابل توجه وضعیت شناختی بودند و هم‌چنین اثرات جانبی کمتری را تجربه کردند.
اگرچه این شواهد برای استفاده بالینی از زعفران در مراحل ابتدایی است، محققان توصیه می‌کنند که کارآزمایی‌های بالینی در آینده می‌تواند باعث پشتیبانی از این ادعا شود.
زعفران و درمان افسردگی
هم‌چنین شواهد روزافزونی وجود دارد که نشان می‌دهد زعفران باعث کمک به بهبود حالات روانی می‌شود و می‌تواند درمانی اضافی برای افسردگی باشد.
مطالعه‌ای در مجله‌ی Journal of Behavioral and Brain Science نشان می‌دهد که عصاره زعفران باعث افزایش سطح دوپامین در مغز می‌شود؛ بدون آن که سطح سایر هورمون‌های مغزی، از جمله سروتونین را تغییر دهد.
مطالعه‌ای دیگر نشان می‌دهد که مصرف روزانه ۳۰ میلی‌گرم زعفران می‌تواند اثراتی مشابه داروهای ایمی‌پرامین و فلوکستین ایجاد کند؛ این داروها برای درمان افسردگی خفیف تا متوسط به کار می‌روند.
برخی افراد مصرف زعفران را به عنوان درمانی مکمل برای بهبود حالات روانی توصیه می‌کنند؛ ولی هنوز خیلی زود است که آن را برای درمان علائم افسردگی تجویز کنیم.
تاثیر زعفران در افزایش میل جنسی
زعفران می‌تواند باعث افزایش میل و عملکرد جنسی در آقایان و خانم‌ها شود.
محققان اثرات زعفران را بر مشکلات ناباروری مردان مورد بررسی قرار دادند و خاطر نشان کردند که زعفران اثرات مثبتی روی اختلال نعوظ و میل جنسی آقایان دارد؛ ولی پایداری زیستی مایع منی را تغییر نمی‌دهد.
مطالعه‌ای قدیمی‌تر در سال ۲۰۱۲ اثرات زعفران را بر روی خانم‌هایی مورد بررسی قرار داد که بر اثر مصرف داروی ضدافسردگی فلوکستین، دچار اختلالات جنسی شده بودند.
خانم‌هایی که به مدت ۴ هفته روزانه ۳۰ میلی‌گرم زعفران مصرف کرده بودند نسبت به آن‌هایی که دارونما دریافت کرده بودند، شاهد افزایش میل جنسی و کاهش اصطکاک واژن بودند.
کاهش علائم سندروم پیش از قاعدگی (PMS)
زعفران می‌تواند باعث کاهش علائم سندروم پیش از قاعدگی (PMS) شود.
نویسندگان مطالعه‌ای مروری در سال ۲۰۱۵، اثرات زعفران را بر روی علائم PMS مورد بررسی قرار دادند. در این مطالعه خانم‌های ۲۰ تا ۴۵ ساله‌ای که روزانه ۳۰ میلی‌گرم زعفران مصرف کرده بودند در مقایسه با خانم‌هایی که دارونما دریافت کرده بودند، علائم کمتری را نشان دادند.
به علاوه، خانم‌هایی که بوی زعفران را به مدت ۲۰ دقیقه استنشاق کرده بودند، دارای مقدار کمتری از هورمون استرس کورتیزول در بدن خود بودند؛ این فرآیند نیز می‌تواند منجر به کاهش علائم PMS شود.
زعفران و کاهش وزن
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد زعفران می‌تواند باعث کمک به کاهش وزن و سرکوب اشتها شود.
مطالعه‌ای در مجله‌ی Journal of Cardiovascular and Thoracic Research نشان داد مصرف عصاره زعفران به افراد مبتلا به بیماری شریان کرونری کمک می‌کند تا شاخص توده بدنی (BMI)، توده چربی و سایز دور کمر خود را کاهش دهند.
هم‌چنین افرادی که از این مکمل استفاده کرده بودند، اشتهای کمتری نسبت به گروه مصرف‌کننده‌ی دارونما داشتند.
مضرات زعفران
به طور کلی، مصرف زعفران خطرات کمی به دنبال دارد. آشپزی کردن با زعفران، راهی عالی برای افزودن آن به رژیم غذایی است که خطر مصرف بیش از حد این ادویه را نیز در بر ندارد.
مصرف حداکثر ۱.۵ گرم زعفران در روز، معمولا بی‌خطر است؛ ولی مصرف بیش از حد آن می‌تواند سمی باشد. محققان دوز ۵ گرم در روز را سمی در نظر می‌گیرند.
دوزهای خیلی بالا برای گروه‌های خاصی از افراد خطرناک‌تر است. برای مثال، نویسندگان مطالعه‌ای خاطر نشان می‌کنند که خانم‌های حامله نباید روزانه بیش از ۵ گرم زعفران مصرف کنند؛ زیرا می‌تواند اثرات تحریک کننده روی رحم داشته باشد.
واکنش‌های حساسیتی نیز ممکن است رخ دهد. هر فردی که پس از مصرف زعفران دچار علائم واکنش حساسیتی شود، باید به پزشک مراجعه کند.
چگونه از زعفران استفاده کنیم؟
راهی ساده برای افزودن زعفران به وعده غذایی این است که چند رشته از آن را به یک فنجان آب گرم اضافه کنیم. این کار باعث می‌شود بیشترین طعم زعفران از آن خارج شود. سپس می‌توان در انتهای آشپزی، هم آب و هم زعفران را به وعده‌ی غذایی لذیذ اضافه کرد.
زعفران به صورت مکمل نیز در دسترس است؛ به گونه‌ای که پرچم‌های پودر شده‌ی آن درون کپسولی قرار دارد. شایان ذکر است که قبل از مصرف هر گونه مکمل، دستورالعمل‌های مکمل را بخوانیم و با پزشک مشورت کنیم.
نتیجه گیری
زعفران گیاهی قدیمی و گران قیمت است. این گیاه حاوی ترکیبات آنتی اکسیدان است که باعث کمک به کاهش خطر بیماری‌های مزمنی می‌شود که مرتبط با استرس اکسیداتیو هستند.
شواهد کمی وجود دارد که نشان دهد این آنتی اکسیدان‌ها، بیشتر از ترکیباتی که فرد با خوردن مقادیر کافی میوه و سبزیجات به دست می‌آورد، برای بدن مفید است.
مطالعات بیشتری باید در مورد خواص زعفران انجام شود؛ با این حال زعفران می‌تواند باعث بهبود حالات روانی، تقویت عملکرد جنسی و کاهش علائم PMS در برخی افراد شود.
