آپراکسی یکی از اثرات بیماری‌های عصبی است که باعث می‌شود افراد نتوانند حرکات و وضعیت‌های روزمره خود را کنترل کنند.
به عنوان مثال، فرد مبتلا به آپراکسی ممکن است نتواند بند کفش یا دکمه های پیراهنش را ببندد. افراد مبتلا به آپراکسی‌گفتاری نیز در صحبت کردن و بیان منظور خود با مشکل مواجه می‌شوند. در این مقاله به بررسی علل و علائم و درمان های آپاراکسی خواهیم پرداخت.
علل
آپراکسی هنگامی اتفاق می‌افتد که نواحی مشخصی از نیمکره‌های مغزی به درستی کار نکنند. این اختلال در اثر ایجاد ضایعه در مسیرهای عصبی مغز که حافظه‌ی مربوط به حرکات آموخته شده را ذخیره می‌کنند، رخ می‌دهد و فرد مبتلا به آپراکسی دسترسی به این اطلاعات نخواهد داشت.
علت عمده‌ی آپراکسی، آسیب و ترومای سر یا بیماری‌هایی که بر مغز تأثیر می‌گذارد می‌باشد. این آسیب ها ازقبیل زیر است:
- سکته مغزی
- ضربه مغزی
- زوال عقل
- تومورها
- انحطاط گانگلیونی قشر مغز
آپراکسی در افراد مسن به دلیل شیوع بیشتر بیماری‌های عصبی مانند سکته مغزی و زوال عقل، شایع تر است. در افرادی که به دلیل تورم ناشی از سکته مغزی دچار آپراکسی می‌شوند، اغلب طی چند هفته بهبودی حاصل می‌شود. آپراکسی همچنین می‌تواند ناشی از یک اختلال ژنتیکی باشد. آپراکسی در نوزادی و بدو تولد اغلب از مشکلاتی در سیستم عصبی مرکزی ناشی می‌شود.
افراد مبتلا به آپراکسی ممکن است در کنترل یا هماهنگی حرکات آگاهانه‌ی خود مشکل داشته باشند. در این افراد همچنین آسیب مغزی می‌تواند منجر به آفازی شود که نوعی اختلال گفتاری است که توانایی درک صحیح یا استفاده از کلمات را کاهش می دهد.
انواع
انواع مختلف آپراکسی به روشهای متفاوت بدن را تحت تأثیر قرار می دهد:
آپراکسی حرکتی اندام
افراد مبتلا به آپراکسی جنبشی اندام قادر به استفاده از انگشت، بازو یا پا برای انجام حرکات دقیق و هماهنگ نیستند.
افراد مبتلا به آپراکسی حرکتی اندام با اینکه نحوه استفاده از ابزاری مانند پیچ گوشتی را می‌دانند و ممکن است در گذشته از آن استفاده کرده باشند، اما اکنون قادر به انجام همان حرکت نیستند.
آپراکسی Ideomotor
افراد مبتلا به این نوع آپراکسی قادر به پیروی از یک دستور کلامی برای کپی کردن حرکات دیگران یا دنبال کردن دستورالعمل برای حرکات نیستند.
آپراکسی مفهومی
این شکل از آپراکسی شبیه به آپراکسی ایدوموتور است. افراد مبتلا به آپراکسی مفهومی همچنین قادر به انجام کارهایی نیستند که بیش از یک مرحله را شامل می‌شوند.
آپراکسی Ideational
افراد مبتلا به این نوع از آپراکسی قادر به برنامه ریزی برای حرکت خاصی نیستند و پیروی از حرکاتی مانند لباس پوشیدن یا استحمام را کار دشواری می‌دانند.
آپراکسی بوکوفاسیال
مبتلایان به آپراکسی بوکوفاسیال یا آپراکسی صورت و دهان قادر به انجام حرکات با صورت و لب نیستند.
آپراکسی ساختاری
افراد مبتلا به آپراکسی ساختاری قادر به کپی، ترسیم و ساخت نمودارها و اشکال اصلی نیستند.
آپراکسی اکولوموتور
آپراکسی اکولوموتور چشم را تحت تأثیر قرار می دهد. مبتلایان به این نوع آپراکسی در انجام حرکات چشم مطابق با دستور مشکل دارند.
آپراکسی کلامی
افراد مبتلا به آپراکسی کلامی یا دهانی، انجام حرکات لازم برای صحبت کردن را دشوار می‌دانند. آنها در تولید صداها و درک ریتم گفتار با مشکل روبرو هستند.
آپاراکسی، آفازی و دیس پاراکسی
علائم مربوط به آپاراکسی می‌تواند به علائم مربوط به آفازی و دیس پاراکسی شباهت زیادی داشته باشد.
آفازی اغلب ناشی از آسیب به قسمت مشخصی از مغز به‌نام قشرمخ است. قسمت‌های خاصی از قشر مخ به نام ناحیه بروکا و ناحیه ورنیکه وظیفه درک و تولید گفتار را بر عهده دارند.
افراد مبتلا به آفازی ممکن است در موارد زیر مشکل داشته باشند:
- پیدا کردن کلمات مناسب برای بیان خود
- خواندن و نوشتن جملات
- درک کلمات و دستور زبان
دیس‌پاراکسی نوع خفیف‌تری از آپراکسی است که گاها به آن اختلال هماهنگی رشدی نیز گفته می‌شود. این اختلال توانایی فرد را در انجام برخی حرکات بدنی کاهش می‌دهد و همچنین ممکن است بر گفتار نیز تأثیر بگذارد. در افراد مبتلا به دیس‌پاراکسی اغلب علائم زیر دیده می‌شود:
- مشکل در تعادل
- دست و پا چلفتی بودن
- مشکلات بینایی
- مشکلات عاطفی یا رفتاری
- مشکلات در مهارت‌های خواندن، نوشتن و صحبت کردن
- مشکلات حافظه
تشخیص و آزمایش
برای تشخیص آپراکسی، پزشک تاریخچه پزشکی فرد را بررسی می‌کند و تمام علائم را برای شناسایی علل اساسی در نظر می‌گیرد. همچنین ممکن است به دنبال رد شرایط مشابه مانند ضعف حرکتی، آفازی یا دیس‌پاراکسی باشد.
پزشک آزمایش‌های مختلفی را برای ارزیابی انجام می‌دهد که شامل:
- ارتباط کلامی و غیر کلامی
- نحوه مشارکت و عملکرد فرد در فعالیت‌های خاص هماهنگی
- توانایی شنوایی و گوش دادن
تست‌ها ممکن است شامل تستهای فیزیکی برای اندازه‌گیری مهارت‌های هماهنگی حرکتی و تستهای زبانی برای بررسی توانایی درک دستورات باشد.
درمان
اگر افراد به‌دلیل یک مشکل در سلامت خود دچار آپراکسی شوند، از نظر بیماری‌های زمینه ساز آپراکسی تحت درمان قرار می‌گیرند. درمان جسمی و شغلی ممکن است به بهبود علائم کمک کند. این روشهای درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ایجاد صداها از طریق تکرار و تمرین همراه با حرکات صداساز
- کار بر روی ریتم گفتار با استفاده از مترونوم یا کلیک انگشت
- یادگیری استفاده از قلم و کاغذ یا کامپیوتر برای بیان خود
جلسات منظم یک به یک با متخصص گفتاردرمانی می تواند به افراد در بهبود علائم آپراکسی گفتار کمک کند. تکنیک های به کاررفته در گفتاردرمانی شامل موارد زیر است:
- یادگیری نحوه حرکت عضلات دهان برای ایجاد صداهای خاص
- یادگیری زبان اشاره، برای کسانی که در گفتار مشکل دارند
- استفاده از همه حواس برای کمک به گفتار، به عنوان مثال گوش دادن به صداهای ضبط شده و استفاده از آینه برای دیدن نحوه ایجاد صدای دهان
مدیریت بیماری
کودکان یا بزرگسالان مبتلا به آپراکسی باید در طول زندگی خود با این بیماری کنار آمده و آن‌رامدیریت کنند. برنامه‌های ویژه آموزشی و تمرینی جسمانی و گفتاری و کاردرمانی می‌تواند به افراد کمک کند تا راحت تر با آپراکسی زندگی کنند.
افراد مبتلا به اشکال شدید آپراکسی احتمالا نتوانند به طور مستقل زندگی کنند و اغلب برای انجام کارهای روزمره خود به دیگران کمک می‌کنند.
چشم‌انداز
افراد مبتلا به آپراکسی بسته به شرایط فردی چشم‌انداز متفاوتی خواهند داشت. اگر فردی به دلیل سکته مغزی یا اختلال عصبی دیگری دچار آپراکسی شود، درمان این بیماری ها به کاهش یا برطرف کردن علائم آپراکسی کمک خواهدکرد.
طبق اعلام موسسه ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی، علائم آپراکسی برخی افراد با گذشت زمان به طور قابل توجهی بهبود می‌یابد، در حالی که در برخی دیگر بهبودی کمتری حاصل می‌شود. برخی از افراد طی چندین سال یا حتی چند دهه بهبود می یابند.
با حمایت درست از عزیزان و مدارس یا همکاران، افراد مبتلا به آپراکسی نیز می توانند یاد بگیرند که شرایط خود را بهتر مدیریت کنند.
