بسیاری از افراد در بازه‌هایی زمانی از زندگی خود، دچار مشکل خواب هستند. احساس بسیار بدی است که در رختخواب باشید، به سقف خیره شوید و نتوانید چشمان خود را برای خواب ببندید! بنابراین صبح روز بعد، خسته و خواب آلود هستید. در این مقاله می‌خواهیم بدانیم گیاه رازک چیست و در رفع این مشکل چه کمکی به ما می‌کند؟
گیاه رازک چیست ؟
گیاه رازک با نام علمی Humulus lupulus، گیاهی چندساله و بالارونده به ارتفاع ۶ متر است که به طور طبیعی در پرچین‌ها و دامنه‌های جنگلی اروپا و آمریکای شمالی می‌روید. این گیاه به طور گسترده کشت داده می‌شود.
قسمت مورد استفاده‌ی دارویی این گیاه، گل آذین مخروطی ماده‌ی گیاه است که به صورت خشک شده استفاده می‌شود.
ترکیبات این گیاه عبارت اند از:
- فلاونوئیدها
- کالکون‌ها
- روغن‌های فرار (اسانس) که شامل موارد زیر است:
- هومولن
- بتا کاریوفیلن
- اولئو رزین‌ها که شامل موارد زیر است:
- اسیدهای تلخ از نوع آلفا؛ مثل هومولون
- اسیدهای تلخ؛ مثل لوپولون
- فرآورده‌های حاصل از تجزیه اکسیداتیو اسیدهای تلخ؛ مثل ۲-متیل ۳-بوتانول
- تانن‌ها
- ترکیبات استروژنی
اسیدهای تلخ مثل هومولون و لوپولون، علاوه بر گل آذین مخروطی ماده رازک، در کرک‌های غده‌ای آن نیز وجود دارد.
لازم به ذکر است که ترکیبات تلخ موجود در رازک، به سرعت تجزیه می‌شوند و در عرض ۶ ماه، غلظت آن‌ها %۷۰-۵۰ کاهش می‌یابد.
مکانیزم گیاه رازک چیست ؟
مکانیزم گیاه رازک دقیقا مشخص نیست. به نظر می‌رسد فعالیت آرام بخش رازک مرتبط با ۳-متیل ۲-بوتانول آن باشد؛ ولی اطلاعات کافی برای تایید این ادعا وجود ندارد. به علاوه، رسوب‌های ایزو والریک اسید موجود در رازک نیز می‌تواند اثرات آرام بخش داشته باشد.
کاربردهای بالینی گیاه رازک چیست ؟
گیاه رازک در صنایع آبجو سازی برای تهیه‌ی آبجو به کار می‌رود. هم‌چنین در طب سنتی اروپایی به عنوان تقویت کننده، دیورتیک (ادرار آور) و عطر تلخ به کار می‌رود. ولی محققان معتقدند که می‌تواند اثرات آرامبخش خفیفی داشته باشد و برای درمان بی خوابی مناسب است.
ممکن است برای شما نیز جالب باشد که نخستین بار چگونه به اثرات خواب آور رازک پی برده شد؟
افرادی که در مزرعه رازک کار می‌کردند، به سرعت خسته و خواب آلود می‌شدند. ظاهرا رزین‌های رازک از دست‌هایشان به دهان منتقل می‌شده و این اثرات را ایجاد می‌کرده است. ولی این فرضیه که مصرف خوراکی رزین‌های رازک اثرات آرام بخش دارد، با مطالعات تجربی قابل تایید نبود.
هم‌چنین ممکن است احساس خستگی افرادی که در مزرعه رازک کار می‌کردند، به خاطر استنشاق اسانس رازک باشد؛ ولی معمولا در اثر عصاره گیری، اسانس از فرآورده نهایی حذف می‌شود.
کمیسیون E آلمان، رازک را برای درمان بی خوابی و اختلالات خواب تایید کرده است. با این حال، هیچ گونه مطالعات بالینی برای استفاده از رازک (به تنهایی و نه به صورت ترکیب با سایر گیاهان) برای درمان علائم بیماری‌هایی از جمله بی خوابی وجود ندارد.
همان طور که بالاتر اشاره کردیم، به نظر می‌رسد ماده موثره رازک، ۳-متیل ۲-بوتانول است. به دلیل فرار بودن این ماده و پایین بودن غلظت آن در عصاره‌ها، در طب سنتی از بالشت‌های حاوی رازک برای خوابی راحت استفاده می‌شود.
چگونه بالشت حاوی رازک تهیه کنیم؟
برای این کار تنها کافی است مقداری گل آذین مخروطی خشک شده گیاه رازک را درون یک ساشه بریزید و آن را در داخل بالشت یا کنار آن قرار دهید.
برای اثربخشی بیشتر، می‌توانید گل‌های خشک شده‌ی اسطوخودوس را نیز به ساشه اضافه کنید. اسطوخودوس گیاهی موثر برای کاهش استرس و کمک به خوابی راحت است.
بیشتر بخوانیم: آیا اسطوخودوس به درمان بی خوابی کمک می‌کند؟
هم‌چنین بابونه نیز باعث کاهش تنش در بدن، آرامش اعصاب و رفع بی خوابی می‌شود. ترکیب پودر خشک شده‌ی گل آذین سه گیاه رازک، اسطوخودوس و بابونه می‌تواند برای درمان بی خوابی معجزه آسا باشد.
بیشتر بخوانیم: آیا بابونه به کاهش استرس و بی خوابی کمک می‌کند؟
عوارض جانبی و موارد منع مصرف گیاه رازک چیست ؟
عوارض جانبی رازک ممکن است حساسیت یا اختلال در چرخه قاعدگی باشد.
گفته می‌شود که رازک در افراد مبتلا به افسردگی منع مصرف دارد؛ زیرا اثر آرام بخش آن، باعث بدتر شدن علائم افسردگی می‌شود. هم‌چنین رازک در دوران بارداری منع مصرف دارد؛ زیرا دارای خواص ضد اسپاسم است.
اگرچه در حال حاضر هیچ نمونه‌ی مستند شده‌ای وجود ندارد، مصرف رازک در کنار سایر داروهای آرام بخش و خواب آور یا الکل، باید با احتیاط صورت گیرد؛ زیرا رازک می‌تواند اثر این مواد را تقویت کند.
دوز و نحوه مصرف گیاه رازک چیست ؟
همان طور که بالاتر اشاره شده، یکی از راه‌های استفاده از رازک، قرار دادن آن در داخل یا کنار بالشت است. ولی سایر راه‌های مصرف آن عبارت اند از:
- دم کرده‌ی ۲-۱ گرم گل آذین خشک شده‌ی گیاه
- عصاره‌ی مایع حاصل از ۱-۰.۵ گرم گل آذین خشک شده‌ی گیاه، به نسبت ۱:۱ با اتانول %۴۵، به میزان ۱-۰.۵ میلی‌لیتر، ۳ بار در روز یا قبل از خواب
- تنتور رازک، به نسبت ۱:۵ با اتانول %۶۰، به میزان ۲-۱ میلی‌لیتر، ۳ بار در روز یا قبل از خواب
نتیجه گیری
برای درمان بی خوابی می‌توان از گل آذین خشک شده گیاه رازک استفاده کرد. به گونه‌ای که مقداری از آن را همراه با اسطوخودوس و بابونه درون بالشت خود یا کنار آن قرار دهید. هم‌چنین می‌توان از دم کرده‌ی رازک یا عصاره‌ی آن استفاده کرد.
گیاه رازک ممکن است منجر به حساسیت و اختلال در چرخه قاعدگی شود. هم‌چنین در افراد مبتلا به افسردگی و در دوران بارداری منع مصرف دارد.
همانند هر گونه داروی گیاهی یا مکمل دیگر، قبل از مصرف رازک، با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.
