کم خونی نوزاد اختلالی است که در آن تعداد گلبول‌های قرمز خون نوزاد پایین‌تر از حد معمول است. این اختلال می‌تواند به دلایل مختلف اتفاق بیفتد از جمله نارس بودن نوزاد، تجزیه سریع گلبول‌های قرمز نوزاد، عدم تولید کافی گلبول‌های قرمز و یا از دست دادن مقدار زیادی خون. بسیاری از نوزادان نیازی به درمان کم خونی ندارند. در این مقاله به بررسی بیشتر اختلال کم خونی در نوازادان، علت، علائم و درمان آن می‌پردازیم.
کم خونی نوزاد چیست
نوزادانی که کم خونی دارند تعداد گلبول‌های قرمز خونشان پایین‌تر از حد طبیعی است. گلبول‌های قرمز خون، اکسیژن را در سراسر بدن حمل می‌کنند.
علت کم خونی نوزادان
کم خونی نوزادان دلایل مختلف می‌تواند داشته باشد. از جمله دلایل اصلی این عارضه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بدن نوزاد به اندازه کافی گلبول قرمز تولید نمی‌کند. بیشتر نوزادان در چند ماه اول زندگی دچار کم خونی هستند. این مورد به کم خونی فیزیولوژیکی معروف است. دلیل بروز این نوع کم خونی این است که بدن کودک به سرعت در حال رشد است و زمان لازم برای تولید گلبول‌های قرمز بیشتر است؛ به همین دلیل علائم کم خونی نوزاد در اوایل تولد طبیعی است.
- بدن نوزاد خیلی سریع گلبول‌های قرمز خون را تجزیه می‌کند. این مشکل معمولاً در مواردی است که گروه خون مادر و نوزاد با یکدیگر مطابقت ندارند. به این اختلال ناسازگاری Rh / ABO گفته می‌شود. از علائم ناسازگای خونی مادر و جنین می‌توان به زردی (هایپربیلی روبینمی) اشاره کرد که باعث زرد رنگ شدن پوست نوزاد نیز می‌شود. همچنین کم خونی نوزاد می‌تواند در اثر عفونت یا اختلالات ژنتیکی (ارثی) ایجاد شود.
- نوزاد خون زیادی از دست دهد. از دست دادن خون در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) معمولاً به این دلیل رخ می‌دهد که به طور مکرر نیاز به انجام آزمایش خون نوزاد است. این آزمایشات برای کمک به تیم پزشکی جهت مدیریت وضعیت نوزاد لازم است. خونی که گرفته می‌شود نیز به سرعت ساخته و جایگزین نمی‌شود و این باعث کم خونی در نوزاد می‌شود.
- نوزاد نارس به دنیا می‌آید. نوزادان زودرس، تعداد گلبول‌های قرمز کم‌تری دارند. این گلبول‌های قرمز نیز در مقایسه با گلبول‌های قرمز نوزادان کامل طول عمر کم‌تری دارند. به این اختلال کم خونی در نوزاد نارس گفته می‌شود.
- از دلایل دیگر کم خونی در نوزاد می‌توان به خونریزی داخلی و انتقال خون بین نوزاد و مادر، زمانی که کودک هنوز در رحم مادر است، اشاره کرد.
علائم کم خونی نوزادان
بسیاری از نوزادان مبتلا به کم خونی علائم خاصی را نشان نمی‌دهند. اما در صورت بروز، علائم زیر محتمل است:
- پوست رنگ پریده.
- احساس بی‌حالی (داشتن انرژی کم).
- تغذیه ضعیف یا خسته شدن هنگام غذا خوردن.
- ضربان قلب سریع و تنفس سریع هنگام استراحت.
آزمایش کم خونی نوزاد
کم خونی با انجام آزمایش خون نوزاد توسط ارائه دهندگان خدمات درمانی تشخیص داده می‌شود. آزمایشاتی که برای کمک به تشخیص کم خونی در نوزاد انجام می‌شوند، شامل اندازه گیری موارد زیر است:
- هموگلوبین: پروتئین موجود در گلبول‌های قرمز که حامل اکسیژن است. هموگلوبین پایین در نوزادان می‌تواند از علائم کم خونی باشد.
- هماتوکریت: درصدی از خون که شامل گلبول‌های قرمز است.
- رتیکولوسیت: درصد گلبول‌های قرمز نابالغ در خون. این اندازه گیری تعداد سلول‌های جدید در حال ساخت را نشان می‌دهد.
زمان آزمایش کم خونی نوزاد
آزمایش کم خونی نوزاد معمولاً باید در ۲۴ الی ۴۸ ساعت اولیه زندگی نوزاد انجام شود. این زمان بندی اهمیت ویژه‌ای دارد زیرا در صورت نمونه گیری قبل از ۲۴ ساعت اول، ممکن است بیماری احتمالی نوزاد تشخیص داده نشود.
آیا آزمایش کم خونی نوزادان باید ناشتا باشد؟ در صورتی که تنها برای بررسی کم خونی، آزمایش خون نوزاد انجام می‌شود، نیازی به ناشتا بودن نیست. اما اگر همراه با آزمایش کم خونی، فاکتورهای دیگر نیز آزمایش شوند، در مورد ناشتا بودن یا نبودن باید با پزشک مشورت شود.
درمان کم خونی نوزادان
پزشک با بررسی شرایط، بهترین روش درمانی مناسب کودک را انتخاب خواهد کرد. کم خونی نوزاد در بسیاری از موارد، نیازی به درمان ندارد. با این حال، نوزادان خیلی زودرس یا نوزادانی که بسیار بیمار هستند ممکن است برای افزایش تعداد گلبول‌های قرمز بدن نیاز به انتقال خون داشته باشند.
برای درمان کم خونی نوزادان می‌توان از داروهایی استفاده کرد که به بدن در ساخت بیشتر گلبول‌های قرمز کمک می‌کنند. همچنین تمام نوزادان مبتلا به کم خونی باید از نظر تغذیه بررسی شوند، زیرا رژیم غذایی مناسب در تولید بییشتر گلبول‌های قرمز و درمان کم خونی در کودکان زیر یکسال اهمیت زیادی دارد.
