دیابت بی مزه یا دیابت اینسیپیدوس اختلال ناشایعی است که موجب برهم‌خوردن تعادل مایعات در بدن می‌شود. این برهم‌خوردن تعادل مایعات باعث می‌شود که احساس تشنگی زیادی در شما بوجود بیاید، حتی در صورتی که نوشیدنی مصرف کرده‌باشید. بعلاوه این اختلال منجر به تولید مقدار زیادی ادرار می‌گردد.
گرچه دیابت بی مزه و دیابت شیرین مشابه به نظر می‌رسند، با این‌حال ربطی به هم ندارند. دیابت شیرین – که به دو شکل نوع اول و نوع دوم وجود دارد – شکل رایج‌تر دیابت است.
آیا دیابت بی مزه درمان قطعی دارد
دیابت بی مزه درمان قطعی ندارد اما می‌توان با معالجه، تشنگی ناشی از آن را برطرف کرد و به کاهش تشکیل ادرار کمک نمود.
علائم دیابت بی مزه چیست
نشانه‌ها و علائم و دیابت بی مزه به صورت زیر است:
- تشنگی شدید
- تشکیل فراوان ادرار رقیق
- نیاز مکرر به بیدار‌شدن از خواب برای دفع ادرار در طول شب
- ترجیح فرد برای مصرف نوشیدنی‌های سرد
در موارد وخیم، در صورتی که مایعات زیادی مصرف کرده باشید، تولید ادرار در شبانه‌روز می‌تواند به اندازه تقریبا ۱۹ لیتر باشد. یک فرد بزرگسال سالم به طور میانگین روزانه حدود ۱ تا ۲ لیتر ادرار تولید می‌کند.
دیابت بی مزه کودکان ممکن است علائم و نشانه‌های زیر را به همراه داشته باشد:
- پوشک یا کهنه سنگین و خیس
- خیس شدن محل خواب
- مشکل خواب
- تب
- استفراغ
- یبوست
- تاخیر در رشد
- از دست دادن وزن
چه زمانی به پزشک مراجعه کنید؟
به محض مشاهده پرادراری یا تشنگی زیاد با پزشک خود ملاقات کنید.
علت دیابت بی مزه چیست
دیابت بی مزه زمانی به‌وجود می‌آید که بدنتان تعادل سطوح مایعات خود را نمی‌تواند به طور صحیح حفظ کند. وقتی سیستم تنظیمی مایعات بدن عملکرد درستی دارد، کلیه‌هایتان به نگه‌داری این تعادل کمک می‌کند. کلیه‌ها مایعات را از جریان خون خارج می‌کنند. این خروج مایعات تا زمان ادرار به طور موقت در مثانه ذخیره می‌شود. علاوه بر این، بدن می‌تواند مایعات اضافی را از طریق تعریق، تنفس یا اسهال دفع کند.
هورمونی با نام هورمون ضدادراری (ADH) یا وازوپرسین، به کنترل اینکه ترشح مایعات بدن سریع یا آرام صورت بگیرد، کمک می‌کنند. ADH در بخشی از مغز که هیپوتالاموس نام دارد، ساخته شده و در غده هیپوفیز که غده‌ای کوچک در قاعده مغز است، ذخیره می‌شود.
اگر دیابت اینسیپیدوس دارید، بدنتان نمی‌تواند به شکل صحیح تعادل سطوح مایعات بدن را برقرار کند. علت بسته به نوع دیابت بی مزه‌ای که دارید، متغیر است:
انواع دیابت بی مزه چیست
دیابت بی مزه مرکزی
آسیب ناشی از عمل جراحی، تومور، صدمه دیدن سر یا یک بیماری که به غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس وارد می‌شود، با اثر روی تولید، ذخیره و آزادسازی مقدار معمول ADH می‌تواند موجب ایجاد دیابت بی مزه مرکزی شود. بیماری ژنتیکی ارثی نیز می‌تواند عامل این بیماری باشد.
دیابت بی مزه نفروژنیک
دیابت بی مزه نفروژنیک زمانی اتفاق می‌افتد که نقصی در توبول‌های کلیوی ( ساختارهایی در کلیه‌ها که باعث ترشح یا بازجذب آب می‌شوند) وجود داشته باشد. این نقص باعث می‌شود که کلیه‌هایتان به طور صحیح به ADH پاسخ ندهند.
این نقص ممکن است به علت یک اختلال ارثی ژنتیکی یا اختلال کلیوی مزمن به وجود بیاید. هم‌چنین داروهای ویژه مثل لیتیوم یا داروهای ضدویروسی مثل فوسکارنت ( فوسکاویر) ممکن است عامل به وجود آمدن دیابت بی مزه نفروژنیک باشد.
دیابت بی مزه در بارداری
دیابت بی مزه در بارداری نادر است. این بیماری زمانی به‌وجود می‌آید که یک آنزیم ساخته شده توسط جفت در زمان بارداری، ADH را در بدن مادر از بین ببرد.
پولیدیپسی اولیه
این بیماری با نام دیگر دیابت بی مزه دیپسوژنیک می‌تواند باعث تولید مقادیر زیادی از ادرار رقیق شود. علت اصلی مصرف خیلی زیاد مایعات است.
پولیدیپسی اولیه می‌تواند به واسطه آسیب به مکانیزم تنظیم تشنگی در هیپوتالاموس به‌وجود آید. هم‌چنین این حالت می‌تواند مرتبط با بیماری‌های روانی مثل اسکیزوفرنی باشد.
در برخی موارد، علت روشنی برای دیابت اینسیپیدوس وجود ندارد. با این حال، در بعضی افراد، این اختلال ممکن است در اثر یک واکنش خودایمنی که در آن سیستم ایمنی بدن باعث از بین رفتن سلول‌های سازنده وازوپرسین می‌شود، حاصل گردد.
عوامل خطر دیابت اینسیپیدوس چیست
دیابت بی مزه نفروژنیک که در بدو تولد یا اندکی پس از آن مشاهده می‌شود، معمولا دلیل ارثی دارد که به طور دائمی توانایی کلیه‌ها برای تغلیظ ادرار را تغییر می‌دهد.
دیابت بی مزه نفروژنیک معمولا مردان را درگیر می‌کند، گرچه زنان می‌توانند ژن آن را به فرزندان خود منتقل کنند.
عوارض دیابت بی مزه چیست
دهیدراسیون (کم شدن آب بدن)
دیابت بی مزه ممکن است به دهیدراسیون منجر شود. دهیدراسیون می‌تواند عامل ایجاد عوارض زیر شود:
- خشکی دهان
- تغییر قابلیت ارتجاعی پوست
- تشنگی
- خستگی
تعادل الکترولیتی
دیابت اینسیپیدوس می‌تواند باعث برهم‌خوردن تعادل الکترولیت‌ها (مواد معدنی موجود در بدن مثل سدیم و پتاسیم که تعادل مایعات را در بدن شما حفظ می‌کنند) شود. نشانه‌های برهم‌خوردن تعادل الکترولیتی شامل موارد زیر است:
- ضعف
- حالت تهوع
- استفراغ
- از دست رفتن اشتها
- گرفتگی‌های عضلانی
- گیجی
تشخیص دیابت بی مزه چیست
تعدادی از آزمایش‌هایی که پزشک برای تشخیص دیابت بی مزه به کار می‌برد، به شکل زیر است:
- تست فقدان آب. همزمان که توسط پزشک و تیم درمان پایش می‌شوید، از شما خواسته می‌شود که مصرف مایعات را برای چندین ساعت متوقف کنید. موقعی که مایعات در بدن کاهش می‌یابند، برای جلوگیری از دهیدراسیون، ADH به کلیه‌هایتان اجازه می‌دهد که مقدار مایع خارج شده از طریق ادرار را کاهش دهند.
وقتی که از مصرف مایعات منع شده‌اید، پزشکتان تغییرات وزن بدن، خروجی ادرار، و تغلیظ ادرار و خون شما را اندازه‌گیری می‌کند. هم‌چنین ممکن است پزشک شما، به اندازه‌گیری ADH در سطح خونتان بپردازد یا به شما در طول این آزمایش ADH مصنوعی بدهد. این کار تعیین می‌کند که که آیا بدنتان به اندازه کافی ADH تولید می‌کند یا کلیه‌هایتان آن‌طور که انتظار می‌رود به ADH پاسخ می‌دهد.
- تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI). یک MRI می‌تواند برای بررسی موارد غیرطبیعی در داخل یا نزدیک غده هیپوفیز به کار رود. MRI از یک میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی استفاده می‌کند تا تصاویر دقیق‌تری از بافت‌های مغزی تولید کند.
- غربالگری ژنتیکی. اگر دیگر اعضای خانواده شما مشکلاتی در زمینه تولید بیش از حد ادرار داشته باشند، پزشک شما ممکن است غربالگری ژنتیکی را پیشنهاد کند.
درمان دیابت بی مزه چیست
گزینه‌های درمانی برای اغلب انواع دیابت بی مزه شامل موارد زیر است:
- دیابت بی مزه مرکزی. اگر دیابت بی مزه ملایم داشته باشید، ممکن است تنها به افزایش مصرف مایعات نیاز داشته باشید. اگر این اختلال به علت وجود ناهنجاری در غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس (مثل یک تومور) به وجود آمده باشد، پزشک ابتدا به درمان آن ناهنجاری اقدام خواهد کرد.
معمولا این نوع دیابت به کمک هورمون ساختگی که دسموپرسین (DDAVP، مینیرین و اسامی دیگر) نامیده می‌شود، تحت درمان قرار می‌گیرد. این دارو جایگزین هورمون ضد ادراری (ADH) از بین رفته شده و تشکیل ادرار را کاهش می‌دهد. شما می‌توانید دسموپرسین را به شکل اسپری بینی، قرص خوراکی یا به صورت تزریقی دریافت کنید.
بسیاری از افراد به ترشح مقداری ADH ادامه می‌دهند، هرچند که این مقدار می‌تواند روز به روز متفاوت باشد. بنابراین، مقدار دسموپرسین مورد نیاز شما نیز ممکن است متفاوت باشد. دریافت دسموپرسین بیشتر از میزان مورد نیاز می‌تواند به نگه‌داشتن آب و کاهش خطرناک سطوح سدیم خون منجر شود.
داروهای دیگری نیز ممکن است تجویز شود، مثل ایندومنتاسین (ایندوسین، تیوربکس) و کلرپروپامید. این داروها می‌تواند موجب دسترسی بیشتر بدن به ADH گردد.
- دیابت بی مزه نفروژنیک. به این علت که کلیه‌ها به طرز صحیح به ADH پاسخ نمی‌دهند، دسموپرسین کارساز نخواهد بود. در عوض، پزشک شما ممکن است یک رژیم کم‌چرب برای کمک به کاهش میزان ادراری که در کلیه‌ها ساخته می‌شود، تجویز کند. هم‌چنین شما نیاز به مصرف آب کافی برای جلوگیری از دهیدراسیون نیاز خواهید داشت.
درمان با داروی هیدروکلروتیازید (میکروزید) ممکن است به بهبودی نشانه‌ها بیانجامد. به‌علاوه، هیدروکلروتیازید از انواع داروهایی است که معمولا خروجی ادرار را افزایش می‌دهد (دیورتیک). در بعضی افراد، می‌تواند خروجی ادرار را برای آنهایی که دیابت بی مزه نفروژنیک دارند، کاهش دهد.
اگر نشانه‌ها به خاطر داروهای مصرفی شما باشد، قطع مصرف آنها ممکن است کمک کننده باشد. با این وجود، قبل از مشورت با پزشک مصرف هیچ دارویی را متوقف نکنید.
- دیابت بی مزه در بارداری. درمان برای اغلب افرادی که دیابت بی مزه در بارداری دارند، با هورمون ساختگی دسموپرسین صورت می‌گیرد.
- پولیدیپسی اولیه. هیچ درمان بخصوصی برای این نوع دیابت بی مزه موجود نیست، غیر از کاهش مصرف مایعات. اگر این وضعیت مرتبط با بیماری روانی باشد، درمان بیماری روانی ممکن است علائم دیابت بی مزه را کاهش دهد.
سبک زندگی و درمان خانگی دیابت بی مزه
اگر دچار دیابت اینسیپیدوس هستید:
- از دهیدراسیون جلوگیری کنید. تا زمانی که داروی خود را مصرف می‌کنید و یا هنگام از بین رفتن اثرات دارو به آب دسترسی دارید، از مشکلات جدی در امان خواهید بود. برای همراه داشتن آب در محیط بیرون و دارو در محیط کار یا مدرسه و دانشگاه برنامه ریزی کنید.
- یک دستبند طبی هشداردهنده بپوشید یا یک کارت پزشکی هشداردهنده در کیف پولتان قرار دهید. اگر مورد اضطراری برایتان به وجود بیاید، متخصص درمانی شما سریعا متوجه نیاز شما به یک معالجه ویژه خواهد شد.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
بهتر است ابتدا به پزشک عمومی مراجعه کنید. با این حال، در بعضی موارد ممکن است به پزشک متخصص غدد ارجاع داده شوید.
این‌جا اطلاعاتی ارائه می‌دهیم که برای آمادگی قبل از مراجعه به پزشک کمک کننده است.
چه کاری می‌توانید انجام دهید؟
- از تمام محدودیت‌های قبل ملاقات آگاه باشید. برای ملاقات با پزشک مطمئن شوید که هرآنچه را که لازم است انجام دهید، از قبل پرسیده باشید. پزشکتان ممکن است از شما بخواهد که مصرف آب را از شب قبل متوقف کنید، با این وجود تنها زمانی این کار را انجام دهید که پزشک از شما بخواهد.
- هر نشانه‌ای که تجربه کرده‌اید یادداشت کنید. حتی آنهایی که به نظر به موضوع اصلی مراجعه بی‌ربط باشند. آماده باشید که به سوال‌های خاصی که در مورد تعداد تکرار ادرار یا میزان آن در هر مرتبه پرسیده می‌شود، پاسخ دهید.
- اطلاعات شخصی مهم را بنویسید. شامل هرگونه استرس عمده یا تغییرات اخیر زندگی.
- لیستی از اطلاعات پزشکی کلیدی خود را تهیه کنید. شامل عمل‌های جراحی اخیر، نام همه داروهایی که مصرف می‌کنید یا هر مشکلی که برای آن تحت درمان قرار گرفته‌اید. هم‌چنین پزشکتان از شما خواهد خواست که در مورد هرگونه صدمه‌ای که ممکن است اخیرا به سرتان وارد شده باشد، با او صحبت کنید.
- یکی از اعضای خانواده یا یکی از دوستان خود را به همراه ببرید، اگر امکان‌پذیر باشد. بعضی مواقع یادآوری تمام اطلاعاتی که در هنگام ملاقات با پزشک از آنها صحبت می‌شود، ممکن است برایتان مشکل باشد. کسی که همراه شماست، ممکن است چیزهایی که به گوشتان نمی‌خورد یا فراموش می‌کنید، به یاد داشته باشد.
- سوالاتی را برای پرسش از پزشک بنویسید.
برخی سوالات پایه‌ای درمورد دیابت بی مزه برای پرسش از پزشک به قرار زیر است:
- دلایل اصلی نشانه‌هایم چیست؟
- چه نوع آزمایش‌هایی برای من مورد نیاز است؟
- آیا این شرایط من موقتی است یا دائما به همراه من خواهد بود؟
- چه درمان‌هایی وجود دارد و کدامیک را شما پیشنهاد می‌کنید؟
- چگونه درمان و اثردهی آن را پایش خواهید کرد؟
- آیا سبک زندگی و رژیم غذایی من نیاز به تغییر دارد؟
- آیا با وجود دریافت داروها بازهم به مصرف مایعات فراوان نیاز خواهد بود؟
- من شرایط خاص دیگری دارم. چگونه می‌توانم این دو بیماری را همزمان مدیریت کنم؟
- آیا لازم است برای رژیم غذایی خود محدودیتی قائل شوم؟
- آیا بروشور یا راهنمای چاپ شده‌ای که بتوانم به خانه ببرم، وجود دارد و یا وبسایتی پیشنهاد می‌دهید؟
انتظار دارید پزشکتان چه کارهایی انجام دهد؟
پزشک شما به احتمال زیاد از شما چندین پرسش خواهد داشت، مثل:
- چه زمانی نشانه‌های این بیماری آغاز شد؟
- چه مقدار بیشتر از میزان طبیعی ادرار دفع می‌کنید؟
- چه مقدار آب روزانه مصرف می‌کنید؟
- شب‌هنگام برای دفع ادرار یا نوشیدن آب از خواب بیدار می‌شوید؟
- آیا باردار هستید؟
- آیا مورد درمان قرار گرفته‌اید یا اخیرا برای مسائل دیگر تحت درمان بوده‌اید؟
- آیا این اواخر صدمه‌ای به سرتان وارد شده است یا جراحی مغز پشت سر گذاشته‌اید؟
- آیا هیچ عضوی از خانواده شما برایش تشخیص دیابت بی مزه گذاشته شده است؟
- آیا متوجه چیزی که باعث بهبود نشانه‌ها شود، شده‌اید؟
- آیا چیزی باعث بدتر شدن نشانه‌ها در شما می‌شود؟
