رشد کودکان از شروع دوره بارداری نیازبه اکسیژن دارد. اما کودک تا زمان تولد، هیچگونه تنفسی از طریق دهان و بینی ندارد. بدین معنی که در رحم، جنین به آن معنا تنفس نمی‌کند. در عوض، تا زمان اولین تنفس هوایی، این طناب نافی است که وظیفه اکسیژن‌رسانی به جنین را انجام می‌دهد.
تکامل ریه‌ها از اوایل بارداری شروع میشود اما تا سه ماهه سوم کامل نمی‌شود. بین هفته‌های ۲۴ و ۳۶ بارداری، ریه‌ها شروع به گسترش خانه‌های ششی (آلوئول) – کیسه‌های بسیار کوچک ششی که با اکسیژن پر می‌شوند – می‌کنند. تا زمانی‌که این کیسه‌ها به طور کامل تکامل پیدا نکنند، ممکن است جنین بدون کمک دستگاه تنفس در خارج از رحم مشکل داشته باشد.
مادرانی که تازه نوزاد خود را به دنیا آورده‌اند، گاها در مورد نحوه تنفس او دچار نگرانی می‌شوند، مخصوصا هنگامی که کودک باید از بستر باریک کانال زایمانی عبور کند. طناب نافی به تامین اکسیژن جنین تا زمان تولد ادامه می‌دهد.
تنفس جنین در رحم چگونه است
بعد از گذشت پنج تا شش هفته از بارداری، طناب نافی برای رساندن مستقیم اکسیژن به بدن جنین در حال رشد، تکامل پیدا می‌کند. طناب نافی به جفت متصل است، که آن هم با رحم ارتباط دارد. هر دو ساختار مذکور رگ‌های خونی زیادی را در خود جای داده‌اند و در طول دوره بارداری نیز به رشد و تکامل خود ادامه می‌دهند.
طناب نافی به همراهی جفت، انتقال مواد غذایی را از مادر به جنین بر عهده دارند. همچنین آن‌ها خون غنی از اکسیژن را که برای رشد جنین ضروری است، تامین می‌کنند.
در واقع مادر عمل دم جنین را انجام می‌دهد و اکسیژن موجود در خونش به خون جنین منتقل میشود. بازدم جنین نیز برعهده مادر است، به طوری که کربن‌دی‌اکسید بدن جنین از طریق جفت به خون مادر انتقال یافته و با عمل بازدم مادر از بدن خارج میشود.
موادی که به سمت جنین در حال رشد می‌روند، مثل اکسیژن، هیچ وقت با موادی که بدن جنین را ترک می‌کنند، مثل مواد زاید تولید شده، مخلوط نمی‌شوند. آن‌ها در مسیر طناب نافی از طریق دو رگ خونی جداگانه انتقال می‌یابند.
تکامل ریه‌ها در جنین
تکامل ریه‌ها به طور معمول پس از هفته‌های ۳۵ تا ۳۶ بارداری صورت می‌گیرد. با این وجود، زمان تکامل ریه‌ها متغیر است و ممکن است محاسبه اشتباه شروع حاملگی دلیل آن باشد. به خاطر این است که حتی کودکانی که فقط کمی قبل از موعد به دنیا می‌آیند، اغلب مشکلات تنفسی را تجربه می‌کنند. استروئیدها ممکن است به تکامل ریه‌های کودک کمک کند. زمانی که مادر مجبور به تولد زودهنگام کودک خود است یا وقتی که زایمان دیرهنگام برای مادر خطرناک است، پزشکان ممکن است برای بالابردن شانس حیات کودک در خارج از رحم، تجویز داروهای استروئیدی را پیشنهاد کنند.
حتی زمانی که ریه‌های جنین کاملا تکامل یافته‌اند، تنفس برایش تا قبل از تولد امکان‌پذیر نیست. جنین در حال رشد، توسط مایع آمنیوتیک احاطه شده است و ریه‌هایش با این مایع پر شده است. تا هفته ۱۰ تا ۱۲ بارداری، جنین در حال رشد، شروع به تمرین تنفس می‌کند اما این تنفس هیچ اکسیژنی برایش تامین نمی‌کند و فقط ریه‌ها را با مایع آمنیوتیک بیشتر برای بار دیگر پر می‌کند. به این علت که به طور طبیعی ریه‌های جنین پر از مایع است، امکان فرو بردن مایع و آسیب ناشی از آن وجود ندارد.
اگر مشکلی در ارتباط با جفت یا طناب نافی وجود داشته باشد، دیگر هیچ راهی برای تنفس جنین فراهم نیست. در نتیجه، آسیب دیدن این ساختارها می‌تواند موجب نقص‌های مادرزادی، آسیب‌های مغزی یا حتی مرگ جنین شود.
تنفس در حین تولد و بعد از آن
بعضی از کودکان با طناب نافی که دور گردنشان پیچیده شده است، به دنیا می‌آیند. این ناهنجاری نسبتا شایع که با نام nuchal cord (بند ناف دور گردنی) شناخته میشود، در ۱۲ تا ۳۷ درصد تولدها اتفاق می‌افتد. بند ناف دور گردنی در بسیاری از موارد هیچ مشکلی بوجود نمی‌آورد. علت این است که طناب نافی همچنان قابلیت تامین اکسیژن برای کودک را داراست.
با این وجود، اگر این طناب به سفتی دور گردن کودک پیچیده شود، تامین اکسیژن در طناب ممکن است محدود شود. در هنگام تولد، پزشک بند ناف دور گردنی را بررسی می‌کند و در صورت امکان این طناب را از دور گردن کودک باز می‌کند. به محض تولد کودک، محیط جدید – که شامل تغییرات دمایی، عدم وجود مایع آمنیوتیک و تماس با هوا است – آغازگر اولین تنفس هوایی کودک خواهد شد.
بعضی از نوزادان، در هنگام تولد و قبل از خروج از رحم، اولین حرکات روده‌ای خود را انجام می‌دهند. در حین تمرین تنفس در هنگام تولد یا اندکی قبل از آن، ممکن است کودک بلع مکونیوم (ماده سبزرنگی که نخستین مدفوع نوزاد را تشکیل می‌دهد) داشته باشد. بلع مکونیوم می‌تواند خطرناک باشد و به توانایی کودک برای تنفس در خارج از رحم لطمه وارد کند. پس کودکانی که مکونیوم خود را می‌بلعند، ممکن است به ساکشن و اکسیژن‌رسانی بعد از تولد نیاز داشته باشند.
تولد در آب چگونه روی تنفس نوزاد تاثیر می‌گذارد؟
بسیاری از بیمارستان‌ها تولد در آب (water birth) را توصیه می‌کنند، چراکه بعضی از زنان، روش‌های سنتی تولد را ترجیح می‌دهند. زنانی که در خانه یا در مراکز تولد، کودک خود را به دنیا می‌آورند نیز ممکن است روش تولد در آب را انتخاب کنند. تولد در آب می‌تواند آرام‌بخش باشد، به تسکین درد کمک کند و محیط رحم را برای کودک شبیه‌سازی کند. این روش عموما بی‌خطر است و به قابلیت کودک برای تنفس آسیبی نمی‌زند.
علت این است که کودک تا زمانی که از تشت تولد خارج نشده است، به دریافت اکسیژن از طناب نافی ادامه خواهد داد. بچه‌ای که در تشت تولد به مدت طولانی رها شود، از نظر تئوری می‌تواند غرق شود. گزارش‌های جداگانه نشان می‌دهند که آسیب کودک هنگام زایمان در آب امکان‌پذیر است. هرچند، یک بررسی Cochrane در سال ۲۰۰۹ که ۱۲ مطالعه قبلی روی زایمان در آب را مورد بررسی قرار داده است، هیچ یافته‌ای مبنی بر افزایش احتمال آسیب به کودک به دست نیاورده است. به محض زایمان، کودک از آب بیرون آورده میشود و سپس اولین تنفس هوایی خود را انجام می‌دهد.
قابل توجه است که کالج آمریکایی متخصصان زایمان و بیماری‌های زنان (American College of Obstetricians and Gynecologists) و همچنین آکادمی آمریکایی کودکان (American Academy of Pediatrics)، زایمان در آب را توصیه نمی‌کنند.
نرسیدن اکسیژن به نوزاد به عنوان یک آسیب زایمانی
وقتی یک نوزاد در حین زایمان و اندکی پس از آن اکسیژن کافی دریافت نمی‌کند، این مشکل با نام هیپوکسی شناخته میشود. هیپوکسی مغز و بدن نوزاد را از اکسیژن مورد نیازشان محروم می‌کند. این مسئله می‌تواند عامل طیفی از آسیب‌ها باشد، شامل فلج مغزی و مرگ. علت‌های متداول هیپوکسی به قرار زیر است:
- مشکلات طناب نافی، مثل طناب آسیب دیده یا یک طناب با رگ‌های خونی آسیب دیده.
- زایمان غیر طبیعی. بعضی از نوزادان که به فرم بریچ (از باسن) متولد می‌شوند، از محرومیت اکسیژن در حین زایمان رنج می‌برند.
- دیستوشی شانه، که زمانی اتفاق می‌افتد که شانه‌ها به هم فشرده شده باشند و زایمان را پس از خروج سر با مشکل مواجه کنند.
- خونریزی بیش از حد در بارداری یا زایمان
مراقبت قبل از تولد و مواظبت درمانگر در حین زایمان به طرز قابل توجهی خطر هیپوکسی را کم می‌کند. کودکی که هیپوکسی را تجربه می‌کند، ممکن است نیاز به مراقبت‌های حمایتی مثل اکسیژن درمانی یا دستگاه ونتیلاتور داشته باشد.
