پارگی مثانه (سوراخ شدن مثانه) چیست؟
مثانه اغلب دچار آسیب نمی‌شود. استخوان‌های ناحیه لگن مثانه را از آسیب بیشتر نیروهای خارجی محافظت می‌کنند. اما مثانه ممکن است با ترکیدن یا سوراخ شدن به وسیله ابزار سوراخ کننده آسیب ببیند. اغلب این آسیب‌ها ناشی از شکستگی استخوان لگن هستند. ارزیابی و تشخیص به موقع و مدیریت صحیح در درمان پارگی مثانه، برای دستیابی به بهترین نتایج بسیار اهمیت دارد.
در شرایط عادی چه اتفاقی می‌افتد؟
مثانه اندامی مشابه بادکنک است که ادرار را در خود ذخیره می‌کند. مثانه در پایین شکم شما به وسیله ماهیچه‌های لگن در جای خود قرار می‌گیرد. وقتی مثانه پر نیست، ماهیچه‌های آن در حال استراحت هستند. این ماهیچه‌ها که در دیواره مثانه قرار دارند، زمانی که مثانه پر شد به آن اجازه گشاد شدن می‌دهند. سیگنال‌های عصبی در مغز شما، به شما خبر می‌دهند مثانه چه زمانی پر شده است. سپس شما احساس نیاز به دفع ادرار می‌کنید. در هنگام دفع، مغز به ماهیچه‌های مثانه دستور می‌دهد تا منقبض شوند. این امر به ادرار نیرو وارد می‌کند تا از میزراه (مجرای خروج ادرار) خارج شود.
علائم پارگی مثانه چیست؟
دو آسیب اصلی که ممکن است در اثر تروما به مثانه وارد شود شامل پارگی مثانه و کوفتگی مثانه است.
کوفتگی مثانه آسیبی است که در اثر ضربه به مثانه ایجاد می‌شود. پارگی مثانه آسیبی است که در اثر وارد شدن جسمی به مثانه و سوراخ کردن آن ایجاد می‌شود.
تقریبا هرکس دچار کوفتگی و ضرب‌دیدگی مثانه باشد، در ادرار خود خون مشاهده می‌کند. افرادی که دچار پارگی مثانه می‌شوند ممکن است خون‌ریزی نداشته باشند. در این افراد ممکن است درد در زیر ناف وجود داشته باشد. اما در اکثر مواقع درد آسیب‌های دیگر، تشخیص درد مثانه را مشکل می‌کند. اگر یک سوراخ بزرگ در مثانه وجود داشته باشد و تمام ادرار به درون حفره شکم نشت پیدا کند، دفع ادرار غیرممکن است.
علائم دیگر شامل:
- سختی در شروع دفع ادرار
- جریان ادرار ضعیف
- دفع ادرار دردناک
- تب
- درد شدید پشت بدن
پارگی مثانه در زنان:
اگر آسیب خیلی شدید باشد، پارگی مثانه در زنان می‌تواند باعث پارگی واژن آن‌ها هم شود. در چنین حالتی ادرار ممکن است از مثانه وارد واژن شود. همچنین ممکن است خون‌ریزی از واژن مشاهده شود.
چه عواملی ممکن است باعث پارگی مثانه شوند؟
وقتی مثانه خالی است، استخوان‌های ناحیه لگن مثانه را از ضربه‌هایی که به پایین شکم وارد می‌شود، حفظ می‌کنند. اما وقتی مثانه پر می‌شود، بالای مثانه به حفره شکم وارد شده و کمتر محافظت می‌شود. استخوان‌های ناحیه لگن در کودکان به خوبی شکل نگرفته و نسبت به استخوان‌های بزرگسالان آسیب‌پذیرتر هستند. اگر این استخوان‌ها با نیرویی که به اندازه کافی قوی باشد و بتواند استخوان را بشکند مواجه شوند، مثانه (حتی اگر خالی باشد) ممکن است آسیب ببیند.
رایج‌ترین راه‌هایی که ممکن است باعث آسیب مثانه شوند شامل:
- تصادفات اتومبیل
- افتادن از ارتفاعات بلند
- افتادن یک شئ سنگین بر روی ناحیه پایین شکم
شما می‌توانید از پارگی مثانه در تصادف با بستن صحیح کمربند جلوگیری کنید. کمربند باید به صورت ایمن و مورب بسته شده باشد و به شکم فشار وارد نکند. اگر در حین تصادف، کمربند به شکم مسافر با مثانه پر فشار وارد کند، ممکن است همه‌ی نیروی تصادف به مثانه پر وارد شود.
مثانه ممکن است توسط یک عامل خارجی سوراخ شده و آسیب ببیند. برخی از علت‌های پارگی مثانه شامل:
- انواع گلوله
- چاقو
- IED (improvised explosive devices)
پارگی مثانه حین سزارین یا هیسترکتومی:
رایج‌ترین آسیب در حین جراحی‌های زنان و زایمان مانند سزارین یا هیسترکتومی، آسیب به دستگاه ادراری (به ویژه مثانه) است. اگر مثانه یا مجاری ادراری در طی جراحی بریده شوند، علائم جدی در ساعاتی پس از جراحی بروز می‌کنند؛ مانند:
- وجود خون در ادرار
- باد کردن (نفخ) شکم
- درد شکمی
- آزمایش ادرار غیرنرمال (BUN و کراتینین بالا)
- عفونت (التهاب صفاق (peritinitis) و عفونت خون (sepsis))
پارگی مثانه در حین زایمان طبیعی یا دوران پس از زایمان (postpartum) بسیار نادر است.
تشخیص پارگی مثانه چگونه است؟
پزشک آسیب به مثانه را با قرار دادن یک لوله (کاتتر) در مثانه و گرفتن مجموعه‌ای از عکس‌های X-ray تشخیص می‌دهد. عکس‌های X-ray ممکن است پیش از قرار دادن کاتتر، برای بررسی آسیب مثانه گرفته شوند. پیش از عکس‌برداری، مثانه با مایع خاصی پر می‌شود تا عکس‌برداری X-ray از آن ممکن شود.
درمان سوراخ شدن مثانه چگونه انجام می‌شود؟
درمان آسیب مثانه به نوع آسیب‌دیدگی بستگی دارد.
همان‌طور که گفته شد آسیب blunt در اثر ضربه ایجاد شده و منجر به کوفتگی و ضرب‌دیدگی می‌شود. آسیب penetrating با یک جسم سوراخ کننده ایجاد شده و منجر به پارگی مثانه می‌شود.
کوفتگی:
در اکثر اوقات دیواره مثانه پاره نشده و فقط کوفته می‌شود. تنها نشانه این امر وجود خون در ادرار است. پزشک شما ممکن است یک کاتتر پهن در مثانه شما قرار دهد تا لخته‌ها بتوانند عبور کنند. زمانی که دیگر در ادرار خون مشاهده نشده و علت دیگری برای باقی ماندن کاتتر نباشد، پزشک آن را خارج می‌کند.
پارگی داخل صفاقی:
اگر پارگی در بالای مثانه باشد، سوراخ آن معمولا به قسمتی از شکم باز می‌شود که کبد، طحال و روده‌ها در آن قرار دارند. ترشح و نشت ادرار به فضای داخل شکم مسئله بسیار مهمی است. پارگی مثانه می‌تواند در طی یک جراحی دوخته و بسته شود. یک لوله ممکن است پس از عمل ترمیم مثانه، به مدت دو هفته در مثانه جاگذاری شود تا به مثانه اجازه استراحت داده شود. این لوله ممکن است از طریق میزراه یا پوست زیر ناف خارج شود.
پارگی خارج صفاقی:
اگر پارگی مثانه در پایین یا اطراف آن اثفاق بیفتد، ادرار به جای حفره شکمی به بافت اطراف مثانه نشت می‌کند. این‌گونه آسیب‌های پیچیده باید با جراحی درمان شوند. اما اغلب می‌توان به سادگی با قرار دادن یک کاتتر در داخل مثانه، آن را خالی نگه داشت. ادرار و خون از طریق کاتتر (سوند) در یک کیسه جمع‌آوری می‌شوند. معمولا حداقل ۱۰ روز طول می‌کشد تا مثانه کاملا بهبود یابد. کاتتر در مثانه باقی می‌ماند تا با عکس‌برداری X-ray بهبود کامل مثانه مشاهده شود. اگر کاتتر به خوبی ادرار را خارج نکند، به جراحی نیاز است.
آسیب penetrating:
آسیب به مثانه به وسیله گلوله یا یک شئ آسیب زننده معمولا با جراحی درمان می‌شود. در اکثر مواقع سایر ارگان‌های آن ناحیه نیز آسیب دیده‌اند و به بازسازی نیاز دارند. پس از عمل ترمیم مثانه تا زمانی که مثانه کاملا بهبود یابد، یک کاتتر در مثانه جاگذاری می‌شود تا ادرار و خون را جمع‌آوری کند.
پس از درمان چه کارهایی باید انجام شود؟
پس از این‌که کاتتر خارج شد، در طی چند هفته دفع ادرار باید به حالت عادی بازگردد. شما معمولا به مدت چند روز باید آنتی‌بیوتیک مصرف کنید تا از عفونتهای ناشی از آسیب‌دیدگی یا کاتترگذاری (سوندگذاری) جلوگیری شود. در برخی بیماران به علت عوارض پس از آسیب، مثانه ممکن است برای چند هفته یا چند ماه بیش از حد فعال شود. در صورت فعالیت بیش از حد مثانه ممکن است اغلب یا به طور ناگهانی احساس دفع ادرار کنید. برای بهبود این حالت ممکن است تعدادی دارو برای شما تجویز شود.
