اختلال احتکار یک حس نیاز همیشگی به اندوختن یا تفکیک دارایی‌ها است که علت آن ناشی از تصور نیاز به حفظ و ذخیره آنهاست. فردی که به اختلال احتکار دچار است، فکر دور انداختن چیزها او را پریشان می‌کند. لذا انباشت مازاد چیزها علی رغم نیاز واقعی به آنها صورت می‌گیرد.
احتکار، اغلب چنان وضعیت دشواری برای زندگی پدید می‌آورد که ممکن است خانه‌ها با نهایت ظرفیت خود پر شوند به گونه‌ای که تنها راه‌باریکه‌هایی پیچ در پیچ برای عبور از میان توده‌ای از خرت و پرت پیدا شود. آشپرخانه‌ها، دستشویی، گرمخانه، میزها، راه‌پله‌ها و تقریبا تمام سطوح دیگر با اجناس و وسایل انباشته میشود. و زمانیکه دیگر اتاقی در داخل خانه باقی نمانده است، بی‌نظمی ممکن است تا گاراژ، وسیکه نقلیه و دیگر محل‌های نگهداری گسترش پیدا کند.
محدوده شدت این احتکار از متعادل یا شدید تغییر می‌کند. در برخی موارد، احتکار ممکن است تاثیری روی زندگی شما نداشته باشد، درحالیکه در موارد دیگر، این مسئله به طور جدی روی عملکرد شما در زندگی روزانه اثرگذار است.
افراد مبتلا به اختلال احتکار ممکن است آن را یک مشکل قلمداد نکنند، که در این حالت درمان با چالش‌هایی مواجه میشود. اما درمان متمرکز و پرقوت، می‌تواند به افرادی که دچار اختلال احتکار هستند، بفهماند که چگونه باورها و رفتارهایشان برای اینکه زندگی ایمن‌تر و لذت‌بخش‌تری داشته باشند، قابل تغییر است.
علائم اختلال احتکار چیست
فراهم کردن و انباشت مقادیر اضافی از اقلام، تجمع تدریجی اشیا در فضاهای زندگی و سختی دور انداختن وسایل معمولا اولین علائم و نشانه‌های اختلال احتکار هستند که در دوره نوجوانی تا سال‌های اولیه بزرگسالی ظاهر می‌شوند.
همزمان با بالاتر رفتن سن شخص، او معمولا شروع به اندوختن چیزهایی می‌کند که نیاز فوری یا حتی فضای کافی برای آنها وجود ندارد. تا میانسالی، نشانه‌ها اغلب شدید هستند و ممکن است درمان مشکل باشد.
مشکلات مرتبط با احتکار به مرور زمان گسترده‌تر میشود و به صورت یک رفتار اختصاصی در می‌آید. غالبا، تا زمانیکه توجه دیگران را به خود جلب کند، درهم ریختگی و شلوغی قابل توجهی تولید شده است.
علائم و نشانه‌ها ممکن شامل موارد زیر باشند:
- انباشت اضافی چیزهایی که مورد نیاز نیستند یا برای آنها فضایی موجود نیست
- دشواری مداوم در بیرون انداختن یا تفکیک اشیا بدون توجه به ارزش واقعی آنها
- احساس یک نیاز برای ذخیره این وسایل و ناراحتی ناشی از فکر اینکه بخواهد آنها را کنار بگذارد
- جمع کردن توده وسایل تا جاییکه اتاق‌ها قابل استفاده نباشند
- گرایش به تردید و عدم توان تصمیم گیری، کمال گرایی، انزوا طلبی، به تعویق انداختن کارها و مشکلاتی در زمینه برنامه ریزی و سازمان دهی کارها
انباشتن اضافی و رضایت ندادن به دور ریختن آنها منجر میشود به:
- تجمع بی سازمان توده اشیا مثل روزنامه‌ها، لباس‌ها، نوشته جات، کتاب‌ها و وسایل تزیینی
- توده اشیا و ازدحام وسایلی که فضاهای زندگی و رفت و آمد شما را اشغال می‌کند و آن فضا را برای مقاصد و اهداف دیگر مثل آشپزی در آشپزخانه یا فضای حمام برای حمام کردن، غیر قابل استفاده می‌کند.
- ازدحام غذا و زباله‌ها در حد غیرمعمول و به شکل غیربهداشتی
- پریشانی اساسی یا مختل شدن اعمال روزانه و مشکل حفظ ایمنی خود و دیگران در داخل خانه
- درگیری با دیگر افرادی که سعی در کاهش یا تخلیه کامل این وسایل از خانه شما دارند.
- دشواری در سازماندهی اشیا که گاهی منجر به گم کردن وسایل مهم در بین سایر اشیا میشود.
افرادی که اختلال احتکار دارند، معمولا اشیا را به دلایل زیر نگه داری می‌کنند:
- آنها باور دارند که این اشیا منحصر به فرد بوده و یا زمانی در آینده به کارشان خواهد آمد.
- این اشیا اهمیت ویژه‌ای از لحاظ عاطفی برایشان دارند – که به عنوان یادآور یک زمان خاطره‌انگیز یا یادگاری از دوستان نزدیک یا معرف یک حیوان خانگی عمل می‌کنند.
- آنها احساس امنیت بیشتری می‌کنند، زمانیکه با چیزهایی که نگه می‌دارند، احاطه شوند.
- آنها نمی‌خواهند چیزی را از دست بدهند.
اختلال احتکار با جمع آوری اشیا متفاوت است. افرادی که کلکسیونی از تمبرها یا ماشین‌های لوکس دارند، به طور خاص اشیای ویژه‌ای را دنبال می‌کنند و آنها را دسته بندی می‌کنند و به دقت در معرض نمایش قرار می‌دهند. هرچند که این کلکسیون‌ها می‌تواند بزرگ باشد، معمولا توده اشیای معمولی نیستند و عامل بوجود آورنده استرس و لطمه که بخشی از اختلال احتکار است، نیستند.
احتکار حیوانات
افرادی که به احتکار حیوانات دست می‌زنند، ممکن است مجموعه‌ای از ده‌ها یا حتی صدها حیوان برای خود جمع کنند. این حیوانات ممکن است محدود به داخل خانه باشند و یا نباشند. به خاطر تعداد بسیار زیاد، معمولا از این حیوانات مراقبت خوبی نمی‌شود. سلامت و امنیت فرد و حیوانات به علت وجود شرایط غیر بهداشتی در مخاطره قرار می‌گیرد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر شما یا از نزدیکانتان کسی دارای نشانه‌های اختلال احتکار باشد، در کمترین زمان ممکن، با پزشک یا متخصص سلامت روان دیدار کنید. برخی از کشورها دارای مراکزی برای کمک به این افراد هستند. در مورد این مراکز و محل آنها می‌توانید با مسئولین مرتبط دولتی صحبت کنید.
هرچند ممکن است برایتان سخت باشد، اما در صورتی که اختلال احتکار نزدیکان شما سلامتی یا امنیت شما را به مخاطره بیندازد، ممکن است به تماس با مسئولان اموری مثل پلیس، آتش نشانی، سلامت عمومی، خدمات مراقبت کودکان یا بزرگسالان یا سازمان بهزیستی نیاز پیدا کنید.
علت اختلال احتکار چیست
اینکه چه دلایلی باعث ایجاد اختلال احتکار میشود، واضح نیست. ژنتیک، عملکرد مغزی و زندگی پراسترس دلایل احتمالی هستند که مطالعه روی آنها صورت می‌گیرد.
عوامل خطرزا
احتکار معمولا در حوالی سنین ۱۱ تا ۱۵ سالگی آغاز میشود و با افزایش سن شدیدتر میشود. اختلال احتکار در میان افراد مسن بیشتر از جوانان شایع است.
عوامل خطرزا به قرار زیر هستند:
- شخصیت. بسیاری از افرادی که اختلال احتکار دارند، خلق و خویی دارند که نامعلومی و تردید جزئی از آن است.
- سابقه خانوادگی. ارتباط قوی بین داشتن عضوی از خانواده که اختلال احتکار را دارد با داشتن این اختلال برای اعضای دیگر این خانواده وجود دارد.
- وقایع پراسترس زندگی. برخی افراد پس از آنکه واقعه پراسترسی را در زندگی تجربه می‌کنند و نمی‌توانند با آن کنار بیایند، نشانه‌هایی از این اختلال را در خود آشکار می‌کنند. این وقایع شامل مرگ عزیزان، طلاق، اخراج شدن از کار و از دست دادن دارایی‌ها در یک آتش‌سوزی است.
عوارض اختلال احتکار چیست
این اختلال می‌تواند به عوارض زیادی منجر شود،مثل:
- بالا رفتن خطر سقوط
- صدمه یا گیر کردن در هنگام جابجایی یا افتادن اشیا
- تعارضات خانودادگی
- تنهایی و انزوای اجتماعی
- شرایط غیربهداشتی که می‌تواند سلامت فرد را تهدید کند
- خطر آتش سوزی
- عملکرد کاری ضعیف
- مشکلات قانونی مثل اخراج از کار
اختلالات دیگر مربوط به سلامت روان
بسیاری از افراد که اختلال احتکار دارند، هم‌چنین به سایر اختلالات روانی نیز دچار می‌شوند، مثل:
- افسردگی
- اختلالات اضطرابی
- اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)
- اختلال بیش فعالی و کمبود توجه(ADHD)
پیشگیری از وسواس احتکار
با توجه به اینکه دانسته‌ها در مورد علت‌های بروز اختلال احتکار اندک است، هیچ راهی برای پیشگیری از آن شناخته نشده است. با این حال، به مانند بسیاری از اختلالات روانی دیگر، شروع درمان به محض محرز شدن اولین علامت این اختلال در فرد، می‌تواند از شدت یافتن آن جلوگیری کند.
راه تشخیص اختلال احتکار چیست
افراد معمولا به دنبال درمان برای اختلال احتکار نیستند، بلکه می‌خواهند مشکلات دیگر پدید آمده مثل افسردگی و اضطراب را درمان کنند. برای کمک به تشخیص اختلال احتکار، یک متخصص سلامت روان، ارزیابی روانشناختی برای فرد ترتیب می‌دهد. در کنار سوالاتی راجع به سلامت و آسایش روان، ممکن است در مورد عادت به تصاحب و نگهداری اشیا که منجر به بحث اختلال احتکار خواهد شد، از شما پرسیده شود.
متخصص سلامت روان شما ممکن است با کسب اجازه از شما، تمایل به گفت و گو با خانواده یا دوستان شما را داشته باشد. عکس‌ها و فیلم‌های محل زندگی و جاهای نگهداری توده وسایل، می‌تواند کمک کننده باشد. هم‌چنین ممکن است سوالاتی برای پی‌بردن به سایر اختلالات روانی شما پرسیده شود.
متخصص سلامت روان شما، برای تشخیص، ممکن است از معیار اختلال احتکار که در نظام نامه آماری و تشخیصی اختلالات روانی (DSM-5)، منتشر شده توسط انجمن روانپزشکی آمریکا استفاده کند.
درمان اختلال احتکار چیست
درمان اختلال احتکار می‌تواند چالش برانگیز باشد، چراکه بسیاری از افراد اثر سوئی که این اختلال روی زندگی آنها دارد را درک نمی‌کنند یا اینکه نیازی به درمان حس نمی‌کنند. مخصوصا که این دارایی‌ها یا حیوانات باعث نوعی آسودگی خاطر در آنها باشند. اگر این دارایی‌ها یا حیوانات از آنها گرفته شود، معمولا این افراد با حالتی آمیخته با ناامیدی و خشم، سریعا واکنش نشان می‌دهند و در صدد جمع‌آوری وسایل بیشتری برای ارضای نیازهای عاطفی خود برمی‌آیند.
درمان اصلی برای اختلال احتکار، رفتار درمانی شناختی است. ممکن است چندین دارو به این درمان اضافه شود، مخصوصا اگر همراه با اضطراب یا افسردگی باشد.
روان درمانی اختلال احتکار
روان درمانی، با نام دیگر گفتار درمانی، درمان اساسی اولیه محسوب میشود. رفتار درمانی شناختی، رایج‌ترین شکل روان درمانی است که برای درمان اختلال احتکار به کار می‌رود. سعی کنید درمانگر یا یک متخصص سلامت روان دیگری را که تجربه درمان اختلال احتکار داشته باشد، پیدا کنید.
به عنوان بخشی از رفتار درمانی شناختی، ممکن است شما:
- یاد بگیرید که افکار و باورهایی که مرتبط با تصاحب و نگه داری اشیا است، را بشناسید و با آنها مقابله کنید.
- یاد بگیرید که در مقابل خواسته اندوختن وسایل، مقاومت کنید.
- یاد بگیرید که دارایی‌های خود را سازمان دهی و دسته بندی کنید تا بتوانید درمورد چیزهایی که لازم ندارید، تصمیم گیری کنید.
- مهارت‌های تصمیم گیری و سازگاری خود را بهبود دهید.
- به همراهی درمانگر یا سازمان گر حرفه‌ای، خانه خود را از وسایل اضافی خالی کنید.
- یاد بگیرید که با انجام فعالیت‌های معنی دار بیشتر، خود را از انزوا خارج کنید و بیشتر در اجتماع درگیر شوید.
- راه‌هایی برای انگیزه پیدا کردن در جهت تغییر خود یاد بگیرید.
- در جلسه‌های درمانی خانوادگی یا گروه درمانی شرکت کنید.
- ملاقات‌های دوره‌ای یا درمان پیوسته برای کمک به ساختن عادات سالم داشته باشید.
درمان‌ها اغلب شامل یاری گرفتن از خانواده، دوستان و نمایندگی‌های مرتبط برای کمک به دور ریختن این اشیا است. این کمک‌ها به ویژه برای حفظ انگیزه و تداوم تلاش سالمندان یا آنهایی که درگیر بیماری‌های دیگری هستند، مفید است.
کودکان مبتلا به وسواس احتکار
برای کودکانی که مبتلا به اختلال احتکار هستند، داشتن والدینی که در درمان آنها شریک باشند، حائز اهمیت است. این درگیری والدین، گاها سازگاری خانوادگی نامیده میشود. در طی سال‌ها، بعضی از والدین ممکن است فکر کنند که نگه داری بیشمار اشیا توسط فرزندشان، به کاهش اضطراب آنها کمک می‌کند. واقعیت این است که این کار ممکن است برعکس این تصور باشد، یعنی به بیشتر شدن اضطراب منجر شود.
پس در کنار درمان کودکان، والدین باید راهنمای حرفه ای جهت واکنش مناسب و مدیریت رفتار مرتبط با احتکار کودک را یاد بگیرند.
درمان دارویی اختلال احتکار
در حال حاضر برای درمان اختلال احتکار، هیچ دارویی که توسط سازمان غذا و دارو (FDA) تایید شده باشد، وجود ندارد. معمولا داروها برای درمان سایر اختلالات مثل اضطراب و افسردگی که اغلب همراه با اختلال احتکار رخ می‌دهند، تجویز می‌شوند. داروهایی که اغلب به کار میروند، نوعی از داروهای ضد افسردگی به نام مهار کننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs) هستند. تحقیقات روی موثرترین راهکارها جهت استفاده از داروها برای درمان اختلال احتکار ادامه دارد.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
علاوه بر درمان پزشکی، چندین گام برای اینکه بتوانید به مراقبت خودتان بپردازید به شرح زیر است:
- به برنامه درمانی خود پایبند باشید. کار دشوار است و طبیعی است که چندین مرتبه در اجرای آن شکست بخورید. با این حال درمان می‌تواند به شما کمک کند که درباره خودتان حس بهتری داشته باشید، انگیزه خود را بالا ببرید و آثار این اختلال را کاهش دهید.
- پذیرای کمک باشید. منابع محلی، سازمان‌گرهای حرفه‌ای و عزیزان شما می‌توانند در تصمیم‌گیری در خصوص بهترین راهکار جهت مدیریت و مرتب کردن خانه و حفظ امنیت و سلامتی به شما کمک کنند. ممکن است بازگرداندن خانه به محیط امن قبلی زمانبر باشد و یاری دیگران غالبا برای نگه داری نظم و سامان در خانه، نیاز است.
- با دیگران در تماس باشید. اختلال احتکار می‌تواند به انزوا و تنهایی شما بینجامد که نهایتا موجب شدت گرفتن این اختلال میشود. اگر دوست ندارید کسی به خانه شما بیاید، سعی کنید از خانه خارج شده و به دوستان و خانواده خود سر بزنید. گروه‌های حامی که برای کمک به افراد مبتلا به این اختلال ایجاد شده‌اند، به شما اجازه می‌دهد که بدانید تنها نیستید و کمک می‌کند درباره رفتار و منشا آن بیشتر یاد بگیرید.
- سعی کنید بهداشت شخصی و نظافت خود را رعایت کنید. اگر دارایی‌هایی دارید که در انبار یا حمام تلمبار شده‌اند، به فکر جابجایی آنها را برای رفتن بدون دردسر به حمام باشید.
- مطمئن شوید که تغذیه مناسبی دارید. اگر قادر به استفاده از اجاق گاز نیستید یا به یخچال خود دسترسی مناسبی ندارید، احتمالا به شکل مناسبی غذا نخواهید خورد. سعی کنید آن فضاها را از وسایل خالی کنید تا بتوانید غذاهای مغذی برای خودتان آماده کنید.
- از خودتان مراقبت کنید. به خودتان یادآوری کنید که ضرورت ندارد در میان بی‌نظمی و پریشانی زندگی کنید – که شما لایق زندگی بهتری هستید. روی اهداف خود و آن چیزی که با کاهش در هم ریختگی در داخل خانه به آن دست می‌یابید، تمرکز کنید.
- گام‌های کوچک بردارید. با کمک حرفه‌ای، می‌توانید در یک زمان، تنها یک ناحیه را مرتب کنید. موفقیت‌های کوچک مثل این، می‌تواند به موفقیت‌های بزرگ ختم شود.
- آن چیزی را که برای حیوانات شما بهترین است، انجام دهید. اگر شمار حیواناتی که دارید از حد توان شما برای مراقبت صحیح از آنها، فراتر است، به خودتان یادآوری کنید که آنها شایسته یک زندگی سالم‌تر و شادمانه‌تری هستند – و این هدف در صورتی که نتوانید برای آنها غذا، بهداشت و مراقبت دامپزشکی مناسب فراهم کنید، ناممکن است.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
اگر شما یا نزدیکانتان نشانه‌های اختلال احتکار داشته باشید، پزشکتان ممکن است شما را به یک متخصص سلامت روان مانند یک روانپزشک یا روانشناس که تجربه تشخیص و درمان این اختلال را داشته‌اند، ارجاع دهد.
به این دلیل که بسیاری از مردم که نشانه‌های اختلال احتکار دارند، رفتار خود را یک مشکل نمی‌دانند، شما به عنوان دوست یا عضوی از خانوده ممکن است بیشتر از او دچار پریشانی شوید.
ممکن است در ابتدا بخواهید با متخصص سلامت روان به تنهایی دیدار کنید تا روشی را برای افزایش نگرانی و مراقبت از عزیزتان اتخاذ کنید. متخصص سلامت روان می‌تواند به شما در آماده شدن برای یک مکالمه کمک کند تا بتوانید انگیزه لازم برای جستجوی کمک را در عزیزتان بوجود آورید.
برای تصور اینکه آن فرد به دنبال درمان باشد، لازم است به او اطمینان مجدد داده شود که هیچ کسی قرار نیست به داخل خانه او برود و وسایل او را تخلیه کند. اینجا چندین مطلب برای کمک به شخصی که نشانه‌های اختلال احتکار دارد، برای آماده شدن جهت ملاقات با پزشک و یادگیری آنچه از یک متخصص سلامت روان انتظار می‌رود که یاد بگیرد، آورده شده است:
چه کارهایی می‌توانید انجام دهید
قبل از قرار ملاقات، لیست زیر را تهیه کنید:
- تمام نشانه‌هایی که شما تجربه می‌کنید. و اینکه چه مدت این نشانه‌ها را دارید. این کار به متخصص سلامت روان کمک می‌کند تا بداند که شما احساس می‌کنید چه نوع از اشیایی را لازم می‌دانید که نگهداری کنید و هم‌چنین باورهای شخصی درباره بدست آوردن و بازپس گرفتن چیزها را بفهمد.
- چالش‌هایی که شما با آنها مواجه شده اید. اینکه در گذشته برای مدیریت و سازمان دادن به وسایل با چه مسائلی روبرو بوده‌اید.
- اطلاعات شخصی کلیدی، که شامل اتفاقاتی که صدمه به بار آورده‌اند یا کسانی که در گذشته از دست داده‌اید مثل طلاق یا مرگ عزیزانتان
- اطلاعات پزشکی شما، که شامل وضعیت‌های دیگر مربوط به سلامت جسم یا روان که برای شما تشخیص داده شده‌اند.
- تمام داروها، ویتامین‌ها، مکمل‌ها یا دیگر محصولات گیاهی که مصرف می‌کنید و مقدار مصرف آنها.
- سوالاتی برای پرسش از متخصص سلامت روان
عضوی از خانواده یا دوستی که به او اعتماد دارید، در صورت امکان، برای حمایت و کمک به یادآوری جزئیاتی که در هنگام ملاقات با پزشک مطرح می‌شوند، با خود همراه کنید. آوردن عکس‌ها و فیلم‌های محل زندگی و بخش‌هایی که توسط اشیا پر شده‌اند، می‌تواند کمک کننده باشد.
سوالاتی که از متخصص سلامت روان می‌پرسید ممکن است شامل پرسش‌های زیر باشد:
- آیا فکر می‌کنید این نشانه‌های من عامل اضطراب من است؟ چرا؟
- آیا فکر می‌کنید من نیاز به درمان دارم؟
- چه درمان‌هایی بیشترین بازدهی را دارند؟
- انتظار می‌رود که با درمان چه مقدار از نشانه‌ها بهبود پیدا کند؟
- چه مدت زمانی نیاز است تا این نشانه‌ها شروع به برطرف شدن کند؟
- چند مدت یکبار نیاز به جلسه‌های درمانی دارم، و برای چه مدت؟
- آیا داروهایی وجود دارند که کمک کننده باشند؟
از مطرح کردن سایر پرسش‌هایی که به نظرتان می‌رسد، نهراسید.
انتظاراتی که از متخصص سلامت روان می‌رود
برای فهم بهتر اینکه چگونه اختلال احتکار روی زندگی شما تاثیرمی‌گذارد، متخصص سلامت روان ممکن است از شما پرسش‌های زیر را به عمل آورد:
- تمایل به اندوختن چه نوع از اشیا را دارید؟
- آیا از دور ریختن وسایل اجتناب می‌کنید؟
- آیا از تصمیم گیری در خصوص وسایل‌تان می‌گریزید؟
- چند وقت یکبار درباره نگه داری چیزهایی که برای آنها فضای کافی ندارید یا نیازی به آنها ندارید، تصمیم گیری می‌کنید؟
- از اینکه بعضی از وسایل خود را دور بیندازید، چه احساسی در شما ایجاد میشود؟
- آیا ازدحام وسایل در خانه شما مانع استفاده از اتاق‌ها برای منظورهای مورد نظر میشود؟
- آیا این وسایل انباشته، از دعوت افراد برای حضور در خانه شما، جلوگیری می‌کند؟
- چند حیوان در خانه دارید؟ آیا توان مراقبت مناسب از آنها را دارید؟
- آیا تابحال برای کاهش این توده وسایل به تنهایی یا با کمک دوست و خانواده خود تلاشی کرده‌اید؟ چه اندازه موفقیت آمیز بوده است؟
- آیا خانواده شما درباره این اشیاء انباشته ابراز نگرانی کرده است؟
- آیا در حال حاضر تحت درمان خاصی برای هر نوع اختلال روانی هستید؟
