هر کدام از ارگان‌ها و اندام‌های ما با توجه به کاری که انجام میدهند اهمیت خاص خود را دارند؛ دستگاه گوارش مواد مورد نیاز بدن را جذب می‌کند و مواد به درد نخور را دور می‌ریزد، دستگاه تنفسی اکسیژن لازم برای بافت‌ها را تامین کرده و کربن دی‌اکسید را دفع می‌کند، عضلات حرکت را امکان پذیر می‌کنند و … .
اما وظیفه‌ای که به عهده سیستم ایمنی گذاشته شده‌است بسیار حیاتی‌تر و پیچیده‌تر از این حرف هاست. به بیان ساده می‌توان گفت دستگاه ایمنی از بدن در مقابل تهدیدهای خارجی دفاع می‌کند و سلامت بدن تضمین می‌کند، البته به شرطی که «زیاده روی» نکند! چیزی که برای سیستم ایمنی دشوار است.
پاسخ بیش از حد سیستم ایمنی
در برخی از عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی، سیستم ایمنی به قصد حفاظت از بدن در برابر این میکروارگانیسم‌ها به محل عفونت حمله می‌کند، به مبارزه می‌پردازد و گاها به خود فرد نیز آسیب می‌زند. این شرایطیست که تحت عنوان « طوفان سیتوکین » شناخته می‌شود.
سیتوکین ها نوعی سیگنال‌های مولکولی هستند که توسط بدن تولید می‌شوند. کار سیتوکین ها تنظیم راه‌های ایمنی و التهابی در بدن است. این پروتئین‌ها در خون گردش می‌کنند و با توجه به شرایط، به سیستم ایمنی دستور میدهند که پاسخ ایمنی را کاهش دهد یا شدیدتر کند.
زمانی که قرار باشد در برابر یک عفونت، مبارزه‌ای در بدن صورت گیرد، این سیتوکین ها هستند که سیستم ایمنی را خبر می‌کنند و آن‌ها را برمی‌انگیزانند. و در نهایت هنگامی که پاسخ کافی داده شد و نیازی به دفاع بیشتر نیست، سیتوکین ها سیستم ایمنی را خاموش می‌کنند، یا شاید هم این کار را نکنند! اینجاست که مشکل اصلی شروع می‌شود.
در اغلب مواقع در پی پاسخی که به حضور یک عفونت در بدن داده می‌شود، پاسخ ایمنی خود به خود غیر فعال شده و فروکش می‌کند. سندرم طوفان سیتوکین زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بیش از حد پاسخ داده و بدون توقف به مبارزه ادامه می‌دهد تا جایی که به خود فرد بیمار آسیب بزند.
دکتر رندی کرون
COVID-19 و طوفان سیتوکین
پزشکان به دنبال ردپای طوفان سیتوکین در موارد وخیم کرونا ویروس هستند. در آزمایشات انجام شده در بیماران بدحال ویروس کرونا ، خصوصا در افراد جوان و سالم، سطح بالاتری از سیتوکین در بدن این افراد دیده می‌شود.
گاها در بیمارانی که با توجه به سن و وضعیت سلامتیشان انتظار می‌رود به راحتی بر بیماری کرونا غلبه کرده و آن را پشت سر بگذارند، به شکل خطرناکی شرایط سلامت فرد در مدت زمان اندکی وخیم‌تر شده و بیماری فرد عود می‌کند.
طوفان سیتوکین ممکن است در همه سنین، از کودکی تا بزرگسالی، اتفاق بیفتد. در مورد ویروس کرونا می‌توان گفت کودکان مبتلا به این ویروس نسبت به بزرگسالان در خطر کمتری قرار دارند.
به گفته دکتر کرون، در خطوط مبارزه با بیماری‌ها سعی می‌شود سلامت فرد در برابر «پاسخ بیش از حد سیستم ایمنی» خود فرد نیز حفظ شود. اما باید توجه داشت که مباحث مربوط به طوفان سیتوکین و مبارزه با آن حوزه جدیدی از تحقیقات علم پزشکی است، حال آنکه دستاورد‌های نوین مربوط به آن به درستی در اختیار پزشکانی که به درمان مبتلایان به ویروس کرونا می‌پردازند، قرار نمی‌گیرد.
به تخمین دکتر کرون، حدود ۱۵٪ از بیمارانی که با عفونت‌های جدی دست و پنجه نرم می‌کنند، به سندرم طوفان سیتوکین دچار می‌شود.
طوفان سیتوکینی ممکن است در بیمارانی از سنین مختلف اتفاق بیفتد. پزشکان گمان می‌کنند طوفان سیتوکین می‌تواند توضیحی برای شمار زیاد تلفات رخ داده در پاندمی ۱۹۱۸ باشد، پاندمی که بیشتر از بین افراد ۲۰ الی ۴۰ ساله قربانی گرفت.
محققان همچنین معتقدند می‌توان اثری از طوفان سیتوکین را در پاندمی‌های اخیر مانند سارس، مرس و H1N1 دید. سؤال اینجاست که چرا بیماری‌ها و ناخوشی‌های رایج مانند سرماخوردگی و … باعث به پا خواستن طوفان سیتوکین در بدن نمی‌شوند؟
تنها ویروس‌های خاصی، مانند ویروس کرونا، این توانایی را دارند که طوفان سیتوکین ایجاد کنند. البته سویه‌ها و نژاد‌های خطرناکی از آنفلوآنزا وجود دارند که می‌توانند طوفان سیتوکین به پا کنند. ویروس‌های تب خونریزی‌دهنده‌ای مانند ابولا و تب دنگی نیز این توانایی را دارند.
چه کاری از دستمان برمی‌آید؟
با این که اطلاعات ما در مورد طوفان سیتوکین هنوز کامل نبوده و در حال بروزرسانی است، ولی می‌توان مشاهده کرد که این پدیده با ویژگی‌های متفاوت‌تری در بیماران ویروس کرونا ظاهر می‌شود. به طور مثال، انواع خاصی از سیتوکین‌ها که اغلب در بیماران مبتلا به عفونت‌های ویروسی ، مانند سارس و H1N1 ، به اوج خود می‌رسند، در مورد ویروس کرونا در سطح پایین‌تری قرار دارند. در عوض در بیماران مبتلا به COVID-19 بروز طوفان سیتوکین با سرعت بیشتر به وقوع می‌پیوندد و احتمال لخته‌شدن خون در آن بالاتر است.
کرون و همکاران او معتقدند علت اینکه طوفان سیتوکین در بیماران مختلف متفاوت است، می‌تواند ریشه در ژنتیک آن‌ها داشته باشد. با اطلاعاتی که فعلا در دست داریم، تلاش‌های ما برای مراقبت از این بیماران بسیار محدود است.
این نوع خاص از طوفان سیتوکین که در ویروس کرونا رخ می‌دهد، در وحله اول ریه‌ها را هدف قرار می‌دهد. آسیب طوفان سیتوکین ممکن است از یک سرفه و تب ساده فراتر رود و بیماری را تا جایی پیش ببرد که تنفس برای فرد با دشوار شود.
تحقیقات در حوزه طوفان سیتوکین و بیماری‌های ویروسی، خصوصا ویروس کرونا، ادامه دارد و آزمایشات درمانیو کلینیکی که تاکنون انجام شده‌اند، نتایج نویدبخشی داشته‌اند. برای مثال، داروی «توکیلی زوماب» که برای کاهش پاسخ بیش از حد سیستم ایمنی استفاده می‌شود، تاثیر بسزایی در درمان سندرم طوفان سیتوکین در بیماران COVID-19 داشته است.
