آسم شغلی یکی از انواع آسم است که در اثر تنفس بخارات، گازها و یا گرد مواد شیمیایی و یا سایر مواد مورد استفاده در مشاغل مختلف، ایجاد می‌شود. آسم شغلی می‌تواند از اثر مجاورت شما با موادی که به آن‌ها حساسیت دارید ایجاد شود. این حساسیت موجب پاسخ ایمنی یا آلرژیک می‌شود. آسم شغلی همچنین در اثر مجاورت با مواد سمی و سوزاننده هم به وجود می‌آید.
آسم شغلی (مانند انواع دیگر آسم‌ها) باعث احساس فشار در قفسه سینه، خس خس کردن و تنگی نفس می‌شود. در افرادی که انواع آلرژی یا سابقه خانوادگی انواع آلرژی دارند، احتمال ایجاد آسم شغلی بیشتر است.
مهم‌ترین راه مدیریت این بیماری دوری از عامل ایجادکننده آن است. وگرنه درمان آسم شغلی به درمان انواع دیگر آسم (یعنی استفاده از داروهایی برای کاهش علائم بیماری) شبیه است. اگر شما از قبل به آسم دچار باشید، گاهی اوقات درمان‌هایی می‌تواند از بدتر شدن آن در محل کار جلوگیری کند.
اگر بیماری شما به درستی تشخیص داده نشود، یا امکان محافظت و یا دوری شما از مجاورت با مواد مضر نباشد، آسم شغلی می‌تواند به آسیب دائمی ریه، معلولیت و یا مرگ منجر شود.
علائم آسم شغلی چیست؟
علائم آسم شغلی به انواع دیگر آسم شبیه است. این علائم و نشانه‌ها شامل موارد زیر هستند:
- خس خس کردن (گاهی اوقات فقط در طول شب)
- سرفه کردن
- تنگی نفس
- احساس فشار در قفسه سینه
ممکن است علائم دیگری نیز همراه علائم اصلی ایجاد شوند:
- آبریزش بینی
- گرفتگی بینی
- سوزش چشم و ریزش اشک
علائم آسم شغلی به نوع ماده‌ای که باعث ایجاد آسم شده، مدت زمان و تعداد دفعات مجاورت با آن و فاکتورهای دیگر بستگی دارد. علائم شما ممکن است:
- زمانی که شما در محل کار خود هستید شدت یافته، در تعطیلات کاهش یابد و مجددا با بازگشت شما به محل کار شدت بگیرد.
- هم سرکار و هم در تعطیلات ایجاد شود.
- فورا پس از قرارگرفتن در معرض ماده محرک و یا پس از گذشت مدت زمانی از تماس با آن ایجاد شود.
- پس از قطع تماس با ماده محرک هم ادامه یابد. هرچه مدت زمان مجاورت شما با ماده محرک بیشتر باشد، احتمال طولانی‌تر و یا دائمی شدن علائم آسم شغلی بیشتر می‌شود.
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنیم؟
اگر علائم شما شدت پیدا کرد سریعا به دنبال درمان‌های پزشکی باشید. حمله‌های شدید آسم می‌تواند زندگی شما را به خطر بیندازد. نشانه‌ها و علائم آسم شغلی که به درمان سریع نیاز دارند شامل:
- شدت یافتن سریع تنگی نفس یا خس خس کردن
- بهبود پیدا نکردن حتی پس از استفاده از اسپری‌های تنفسی سریع‌الاثر
- تنگی نفس حتی پس از فعالیت‌های کوتاه
در صورت مشاهده مشکلات تنفسی (مثل سرفه، خس خس یا تنگی نفس) به دکتر مراجعه کنید. مشکلات تنفسی ممکن است نشانه‌ای از آسم باشند (به‌ویژه اگر علائم شما با گذر زمان شدت یافته و یا به نظر می‌رسد در شرایط خاصی بدتر می‌شود).
چه چیزهایی می‌توانند علت آسم شغلی باشند؟
بیش از ۲۵۰ نوع ماده در محل کار به عنوان عوامل احتمالی آسم شغلی شناخته شده‌اند. این مواد شامل:
- مواد حیوانی: مثل پروتئین‌های پیدا شده در شوره‌سر، مو، فلس، خز، بزاق و ضایعات حیوانی.
- مواد شیمیایی: استفاده شده در ساخت رنگ‌ها، جلادهنده‌ها، چسب‌ها، لمینت‌ها و رزین‌ها. همچنین سایر مواد شیمیایی استفاده شده در ساخت مواد عایق‌کننده، مواد بسته‌بندی، تشک‌ها و لوازم منزل فومی.
- آنزیم‌ها: استفاده شده در مواد شیمیایی و نرم‌کننده‌ها.
- فلزات: به‌ویژه پلاتینیوم، کروم و سولفات نیکل.
- مواد گیاهی: مثل پروتئین‌های یافت شده در لاتکس طبیعی، آرد، غلات، پنبه، کتان، کنف، گندم سیاه، گندم و پاپایین (یک آنزیم هضم‌کننده از گیاه پاپایا)
- سوزاننده‌های دستگاه تنفس: مثل گاز کلر، سولفور دی اکسید و دود سیگار
زمانی که ریه‌ها ملتهب می‌شوند، علائم آسم آغاز می‌شود. التهاب باعث واکنش‌هایی می‌شود که منجر به مسدود شدن مجاری هوایی شده و تنفس را مشکل می‌کند. اگر به آسم شغلی مبتلا باشید، ممکن است التهاب ریه با یک واکنش آلرژیک به یک ماده در شما ایجاد و تحریک شود. در عوض، تنفس بخارات سوزاننده در حالت ناراحتی ریه هم می‌تواند علائم اولیه آسم را در نبود آلرژی ایجاد و تحریک کند.
ریسک فاکتورهای آسم شغلی چیست؟
هر چه‌قدر شدت و زمان مجاورت شما با ماده محرک بیشتر باشد، ریسک ابتلا به آسم شغلی در شما بیشتر خواهد شد. علاوه بر این، ریسک ابتلا به آسم شغلی در موارد زیر هم بیشتر است:
- اگر آلرژی یا آسم داشته باشید: اگرچه این مورد می‌تواند ریسک ابتلا را افزایش دهد اما بسیاری از افرادی که آسم یا آلرژی دارند کارهایی که باعث ناراحتی ریه است، انجام می‌دهند و هیچ علائمی هم ندارند.
- اگر سابقه آلرژی یا آسم در خانواده شما باشد: ممکن است استعداد ابتلا به آسم از والدین شما به شما به ارث رسیده باشد.
- اگر در اطراف مواد تحریک‌کننده آسم کار می‌کنید: برخی مواد به عنوان مواد اذیت کننده ریه و محرک آسم شناخته شده‌اند.
- اگر سیگار می‌کشید: اگر در معرض مواد محرک آسم باشید، سیگار کشیدن ریسک ابتلا به آسم شغلی را در شما افزایش می‌دهد.
مشاغل در معرض خطر:
احتمال ابتلا به آسم شغلی تقریبا در هر محل کاری وجود دارد. اما ریسک ابتلا در برخی مشاغل بیشتر خواهد بود. برخی از مشاغلی که از بقیه پرخطرترند و مواد خطرناکی که افراد در این مشاغل با آن‌ها سروکار دارند شامل:
| شغل | ماده محرک آسم |
| افرادی که با چسب سروکار دارند | مواد شیمیایی |
| افرادی که با حیوانات سروکار دارند، دامپزشک | پروتئین‌های حیوانی |
| نانوا، کشاوز و آسیابان | غلات |
| فرش‌باف | صمغ گیاهی |
| کارگرانی که با فلز سروکار دارند | کبالت و نیکل |
| کارگران صنایع غذایی | پودر شیر و پودر تخم مرغ |
| جنگل‌بان و نجار | گرده چوب |
| آرایش‌گر | رنگ‌ها |
| کادر درمان | لاتکس و مواد شیمیایی |
| داروساز و کارگر کارخانه داروسازی | داروها و آنزیم‌ها |
| افرادی که با تولید غذای دریایی سروکار دارند | شاه ماهی و خرچنگ |
| نقاش، عایق‌کار، کارگران صنعت فوم و پلاستیک، جوشکار، فلزکار، افرادی که با انواع لاک و جلادهنده‌ها سروکار دارند | مواد شیمیایی |
| پارچه‌باف و کارگران نساجی | رنگ‌ها و پلاستیک |
| مصرف‌کنندگان پلاستیک یا رزین‌های اپوکسی، سازندگان مواد شیمیایی | مواد شیمیایی |
ابتلا به آسم شغلی چه مشکلاتی در پی خواهد داشت؟
هرچه طولانی‌تر در معرض ماده‌ی ایجادکننده‌ی آسم باشید علائم شما بدتر می‌شود. همچنین مدت زمان بیش‌تری طول می‌کشد تا پس از قطع تماس با ماده علائم بهبود پیدا کنند. در برخی موارد مجاورت با این مواد موجب آسیب دائمی به ریه، ناتوانی و حتی مرگ می‌شود.
چگونه از وقوع آسم شغلی جلوگیری کنیم؟
بهترین راه جلوگیری از آسم شغلی کنترل سطح مجاورت با مواد شیمیایی و سایر مواد (که باعث حساسیت و سوزش می‌شوند) در محل کار است. برای این کار می‌توان از راه‌های کنترلی برای کاهش سطح تماس استفاده کرد. همچنین می‌توان از موادی با زیان کمتر و تجهیزات محافظت شخصی (PPE) استفاده کرد.
می‌توان از داروهایی برای کاهش علائم و کنترل التهاب همراه با آسم شغلی استفاده کرد. شما همچنین می‌توانید خودتان با انجام کارهایی احتمال وقوع حملات آسم را کاهش داده و سلامت عمومی خود را تثبیت کنید:
- اگر سیگار می‌کشید، ترک کنید: در کنار همه‌ی فواید ترک سیگار می‌توان به جلوگیری یا کاهش علائم آسم شغلی آن اشاره کرد.
- واکسن آنفولانزا بزنید: این کار از وقوع بیماری جلوگیری می‌کند.
- از مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDS) خودداری کنید: از مصرف NSAIDS و برخی دیگر از داروها که علائم شما را بدتر می‌کنند خودداری کنید.
- وزن خود را کاهش دهید: کاهش وزن در افرادی که اضافه وزن دارند باعث بهبود علائم و بهبود عملکرد ریه‌ها می‌شود.
اگر شما یک شغل پرخطر در ایالات متحده آمریکا دارید، شرکت شما برای حفاظت شما از مواد شیمیایی خطرناک مسئولیت قانونی دارد. کارفرمای شما براساس یک دستورالعمل تحت نظر سازمانی به نام OSHA (Occupational Safety and Health Administration) موظف است:
- اگر با مواد شیمیایی خطرناکی کار می‌کنید به شما اطلاع دهد.
- به شما آموزش دهد چگونه به شکل ایمن از این مواد استفاده کنید.
- به شما آموزش دهد در مواقع اورژانس چه کنید.
- وسایل محافظتی مثل ماسک تهیه کند.
- در صورت اضافه شدن ماده شیمیایی جدید به شما آموزش‌های لازم را بدهد.
برطبق دستورالعمل‌های OSHA کارفرمای شما باید برای هر ماده‌ی شیمیایی خطرناکی که در محل کار شما استفاده می‌شود برگه‌ی MSDS قرار دهد. این برگه باید توسط سازنده ماده شیمیایی برای شرکت فرستاده شود. شما حق قانونی برای دریافت این مدرک دارید. اگر شما شک دارید که به هریک از این مواد حساسیت داشته باشید، MSDS آن مواد را به پزشک خود نشان دهید.
در محل کار نسبت به فعالیت‌ها و شرایط کاری غیرایمن هوشیار باشید و به سرپرست خود گزارش دهید.
تشخیص آسم شغلی چگونه است؟
تشخیص آسم شغلی به تشخیص انواع دیگر آسم شبیه است. اما دکتر شما ممکن است سعی کند بفهمد آیا یک ماده در محل کار شما باعث ایجاد علائم شما شده یا خیر (اگر بله چه ماده‌ای).
برای تشخیص آسم به تست‌های عملکردی ریه و تست پوستی (آزمایش پوستی پریک) نیاز است. دکتر شما ممکن است همچنین دستور انجام آزمایش خون، عکس‌برداری X-ray و تست‌های تشخیصی دیگری بدهد.
تست عملکرد ریه:
تست‌هایی که برای آزمایش عملکرد ریه استفاده می‌شوند شامل:
- اسپیرومتری: این تست غیرتهاجمی برای بررسی کیفیت تنفس در تشخیص آسم ترجیح داده می‌شود. این آزمایش ۱۰ تا ۱۵ دقیقه طول می‌کشد. در این تست شما نفس‌های عمیقی گرفته و بازدم خود را به شدت به درون یک لوله وارد می‌کنید. این لوله به یک دستگاه به نام اسپیرومتر متصل است. اگر شاخص‌های مورد نظر پایین‌تر از حد نرمال (نسبت به سن و جنس شما) باشد، ممکن است مجاری هوای شما با التهاب بسته شده باشند. این از نشانه‌های اصلی آسم است.
اگر پس از تنفس داروی گشادکننده ریه (که دکتر به شما می‌دهد) و انجام دوباره تست اسپیرومتری شاخص‌های شما بهبود پیدا کرد، احتمالا شما مبتلا به آسم هستید.
- پیک فلومتری: دکتر شما ممکن است از شما بخواهد یک دستگاه دستی کوچک را با خود حمل کنید. این دستگاه اندازه‌گیری می‌کند که شما به چه سرعتی می‌توانید هوا را از ریه‌های خود خارج کنید. هرچه بازدم شما آهسته‌تر باشد شرایط شما بدتر است. ممکن است از شما خواسته شود تا از پیک فلومتر در ساعات مختلف کاری و غیرکاری استفاده کنید. اگر شاخص‌های شما در ساعات غیرکاری بهبود یابد، شما احتمالا به آسم شغلی مبتلا هستید.
تست‌هایی برای تشخیص علت آسم شغلی:
دکتر شما ممکن است با انجام تست‌هایی عکس‌العمل شما به مواد خاصی را بررسی کند. این تست‌ها شامل:
- تست پوستی آلرژی: دکتر شما مقدار بسیار کمی از عصاره خالص ماده آلرژی‌زا را وارد پوست شما می‌کند. سپس پوست شما را برای نشانه‌هایی از واکنش‌های آلرژیک بررسی می‌کند. این تست نمی‌تواند برای تشخیص حساسیت به مواد شیمیایی استفاده شود. اما می‌توان از آن برای ارزیابی حساسیت به پروتئین جانوری، قارچ (کپک)، پشه خاکی و لاتکس استفاده کرد.
- تست چالشی (challenge test): در این تستشما یک آیروسل حاوی مقادیر اندک از ماده شیمیایی مشکوک را تنفس می‌کنید تا ببینید آیا اتفاقی رخ می‌دهد یا نه. دکترها عملکرد ریه‌های شما را قبل و بعد از استفاده از آیروسل بررسی می‌کنند تا ببینند این ماده چه تاثیر بر توانایی تنفس شما گذاشته است.
درمان آسم شغلی چیست؟
دوری از موادی که در محل کار باعث ایجاد علائم شما شده‌اند اهمیت زیادی دارد. اما اگر شما زمانی نسبت به یک ماده حساس شدید، حتی مقادیر اندکی از آن می‌تواند علائم آسم را در شما به وجود بیاورد (حتی اگر از ماسک استفاده کنید).
هدف از درمان آسم شغلی چیست؟ هدف درمان جلوگیری از وقوع علائم و متوقف کردن حمله‌ی در حال وقوع آسم است. شما ممکن است نیاز داشته باشید از دارو استفاده کنید. دستورالعمل‌های داروهای مورد استفاده در آسم شغلی و غیرشغلی کاملا یکسان است. انتخاب داروی مناسب برای شما به عوامل زیادی بستگی دارد مثل سن، علائم، عامل ایجادکننده آسم و دارویی که به نظر برسد بهترین گزینه برای کنترل آسم شما باشد.
داروهای مورد استفاده در درمان آسم شغلی:
داروهای کنترل‌کننده طولانی اثر
- کورتیکو استروئیدهای تنفسی: این داروها التهاب را کاهش داده و احتمال وقوع عوارض جانبی در آن‌ها کم است.
- اصلاح کننده‌های لوکوترین: این داروها جایگزین کورتیکو استروئیدها هستند.
- آگونیست‌های طولانی اثر بتا (LABAs): این داروها مجاری هوایی را باز کرده و التهاب را کاهش می‌دهند. استفاده از LABAs در درمان آسم باید همراه یک کورتیکواستروئید تنفسی صورت بگیرد.
- اسپری‌ها تنفسی ترکیبی: این داروها مخلوطی از یک کورتیکواستروئید و یک LABA هستند.
درمان سریع؛ داروهای کوتاه اثر
- آگونیست‌های کوتاه اثر بتا: این داروها باعث بهبود علائم در طی یک حمله عصبی می‌شوند.
- کورتیکواستروئیدهای خوراکی و تزریقی: این داروها التهاب مجاری هوا را در آسم شدید بهبود می‌دهند. مصرف این داروها در طولانی مدت عوارض جانبی جدی ایجاد می‌کند.
اگر احساس می‌کنید تعداد دفعات بیش‌تری از مقدار تجویزی دکتر خود از اسپری‌های سریع‌الاثر استفاده می‌کنید، ممکن است نیاز به تنظیم دوز داروهای طولانی اثر خود داشته باشید.
همچنین در مواقعی که آسم شما با آلرژی تحریک و بدتر شد ممکن است استفاده از داروهای درمان آلرژی مفید باشد. داروهای درمان آلرژی شامل داروهای خوراکی و اسپری‌های بینی آنتی هیستامین و دکونژستان‌ها هستند.
داروهای جایگزین:
بسیاری از مردم از درمان‌های جایگزین خانگی برای کاهش علائم آسم استفاده می‌کنند. اگرچه در اکثر موارد به تحقیقات بیش‌تری برای بررسی کارایی آن‌ها (به ویژه در افراد مبتلا به آسم و آلرژی) نیاز است. برخی از این درمان‌ها برای درمان آسم امتحان شده‌اند اما هیچ دلیل واضح و ثابت شده‌ای برای درمان‌های زیر نیست:
- تکنیک‌های تنفس: این راه شامل تکنیک‌های تنفسی مثل روش Buteyko، روش Popworth، تمرین ماهیچه‌های ریه و تمرینات تنفسی در یوگا (pranayama) است. این تکنیک‌ها ممکن است کیفیت زندگی را بهبود دهند اما اثر ثابت شده‌ای در بهبود علائم آسم ندارند.
- طب سوزنی: این روش ریشه در طب سنتی چینی دارد. در طب سوزنی سوزن‌های بسیار باریکی در نقاط خاصی از بدن وارد می‌شود. طب سوزنی روشی ایمن و معمولا بدون درد است. هنوز شواهد معتبری برای استفاده از این روش در درمان آسم وجود ندارد.
چگونه برای وقت دکتر آماده شویم؟
شما ممکن است ابتدا به پزشک عمومی یا پزشک متخصص در زمینه‌ی آسم مراجعه کنید. پزشک متخصص می‌تواند متخصص ریه یا آلرژیست-ایمونولوژیست باشد.
شما چه کارهایی می‌توانید انجام دهید؟
- از کارهایی که باید پیش از ملاقات انجام شود آگاه شوید: زمانی که قرار خود را تنظیم می‌کنید بپرسید آیا لازم است از پیش کاری انجام دهید یا خیر. برای مثال ممکن است لازم باشد پیش از تست آلرژی پوستی مصرف آنتی هیستامین را قطع کنید
- علائم خود را یادداشت کنید: حتی علائمی که به نظر شما بی ربط به این بیماری به نظر می‌رسد را نیز بنویسید.
- زمان‌هایی که به شما حمله‌ی آسم دست می‌دهد را بنویسید: برای مثال ممکن است علائم شما در محل کارتان بدتر شده و وقتی از آن‌جا دور هستید بهبود یابد.
- لیستی از تمام مواد احتمالی آزاردهنده در محل کار خود و هرچیزی که علائم شما را شدیدتر می‌کند بنویسید: شما می‌توانید با مراجعه به MSDS های موادی که با آن‌ها کار می‌کنید، لیستی از مواد سمی و سوزاننده که با آن‌ها کار می‌کنید تهیه کنید. به یاد داشته باشید نام تمام مواد محرک آسم شغلی در MSDSها ذکر نشده است.
- اطلاعات شخصی مهم خود را بنویسید: این لیست شامل استرس‌های شدید اخیر، تغییرات زندگی یا تغییرات شغلی و محل کار جدید است.
- لیستی از داروها، ویتامین‌ها و سایر مکمل‌هایی که استفاده می‌کنید، بنویسید.
- اگر ممکن است همراه عضوی از خانواده یا دوست خود بروید (تا به شما کمک کند همه موارد را به خاطر بسپارید).
- لیستی از سوالاتی که می‌خواهید از پزشک خود بپرسید، تهیه کنید تا نکات مهم را فراموش نکنید.
برخی از سوالاتی که می‌توانید درباره آسم شغلی از دکتر خود بپرسید شامل:
- آیا محل کار باعث ایجاد مشکلات تنفسی و آسم من شده است؟
- علت‌های احتمالی علائم و شرایط من چیست؟
- به انجام چه تست‌هایی نیاز دارم؟ آیا این تست‌ها از پیش به آمادگی خاصی نیاز دارند؟
- شرایط من موقت است یا دائمی؟
- چگونه با آسم شغلی خود مدارا کنم؟ آیا نیاز است کار خود را ترک کنم؟
- جایگزین‌های روش درمانی اولی که پیشنهاد دادید چیست؟
- من مشکلات پزشکی دیگری نیز دارم. چگونه این شرایط را با هم مدیریت کنم؟
- آیا نیاز است محدودیت‌های خاصی را رعایت کنم؟
- آیا نیاز است به متخصص مراجعه کنم؟
- آیا بروشور یا مطلب پرینت شده‌ای هست که بتوانم مطالعه کنم؟ چه وبسایت‌هایی برای مطالعه در مورد بیماری من پیشنهاد می‌کنید؟
علاوه بر سوالاتی که از پیش تهیه کرده‌اید، هر زمان مسئله‌ای را متوجه نشدید حتما از پزشک خود سوال کنید.
چه انتظاراتی باید از دکتر خود داشته باشیم؟
دکتر احتمالا از شما تعدادی سوال می‌پرسد تا شرایط شما را بهتر متوجه شود. این سوالات ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- چه زمانی برای اولین بار متوجه علائم خود شدید؟
- علائم شما چه‌قدر شدید است؟
- آیا فقط هنگامی که در محل کار هستید مشکلات تنفسی دارید یا در بقیه مواقع هم آن را تجربه می‌کنید؟
- آیا علائم شما پیوسته است یا فقط هرازگاهی ایجاد می‌شود؟
- آیا سابقه تشخیص آسم یا آلرژی دارید؟
- آیا در معرض بخار، گاز، دود، مواد سوزاننده، مواد شیمیایی، مواد گیاهی و یا جانوری در محل کار خود هستید؟ اگر این‌طور است چند بار و به چه مدت این اتفاق می‌افتد؟
- آیا در شرایط محیطی غیرعادی (مثل گرما، سرما و یا خشکی شدید) کار می‌کنید؟
- چه عواملی باعث بهبود علائم شما می‌شوند؟
- چه عواملی علائم شما را بدتر می‌کنند؟
- آیا سابقه آسم و یا آلرژی در خانواده خود دارید؟
