در این مقاله می‌خوانیم آدنومیوزیس چیست و چگونه می‌توان آن را درمان کرد. آدنومیوزیس (آدنومیوز) در واقع نفود آستر رحم به ماهیچه دیواره رحم است. در این حالت سلول‌های آستر رحم درون عضله دیواره رحم رشد می‌کنند.
آدنومیوزیس به اندومتروزیس شبیه بوده و می‌تواند علائمی مشابه با آن داشته و یا کلا بدون علامت باشد.
آدنومیوزیس شرایطی شایع در خانم‌ها است. سازمان بهداشت ملی انگلستان (NHS) تخمین می‌زند از هر ۱۰ خانم ۱ نفر آدنومیوزیس دارد. آدنومیوز در سنین ۴۰ تا ۵۰ سالگی خانم‌ها شایع‌تر است.
در ادامه با کلیات آدنومیوزیس، علائم، علت‌ها، روش تشخیص، عوارض و درمان آن آشنا خواهیم شد.
آدنومیوزیس چیست؟
آدنومیوزیس حالتی است که در آن سلول‌ها به جای رشد به سمت بیرون (داخل رحم)، به سمت داخل (ماهیچه‌های رحم) رشد می‌کنند.
این سلول‌های به دام افتاده، در طول چرخه جنسی زنانه تحریک می‌شوند. این اتفاق باعث گرفتگی‌های عضلانی دوران پریود و خون‌ریزی بسیار شدیدتر از معمول میشود.
در طول چرخه جنسی، علائم آدنومیوزیس به خاطر بالا و پایین شدن سطح استروژن تغییر می‌کند. این بالا و پایین شدن بر میزان خون‌ریزی دیواره رحم دخالت دارد.
علائم آدنومیوزیس معمولا پس از یائسگی که سطح استروژن به طور طبیعی کاهش می‌یابد، از بین رفته یا تشدید میشود.
علائم آدنومیوزیس چیست؟
آدنومیوزیس درجات مختلفی در افراد گوناگون دارد. گستردگی این حالت و شدت علائم آن باعث ایجاد این تفاوت‌ها میشود.
حدودا یک سوم خانم‌ها هیچ علائمی ندارند. در حالی که علائم آدنومیوزیس در بقیه به قدری شدید است که باعث اختلال در زندگی روزانه آن‌ها میشود.
علائم احتمالی آدنومیوزیس شامل:
- خون‌ریزی شدید در دوران پریودی
- پریودهای بسیار دردناک
- درد در هنگام رابطه جنسی
- خون‌ریزی در فاصله بین دو قاعدگی
- بدتر شدن گرفتگی‌های عضلانی رحم
- رحم بزرگ‌شده و حساس
- درد در کل ناحیه لگن
- احساس فشار بر روی مثانه و رکتوم
- درد در هنگام حرکت شکمی
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
اگر گرفتگی‌های عضلانی شدید و یا خون‌ریزی طولانی و شدید در دوران پریودی خود دارید که باعث اختلال در فعالیت روزمره شما میشود، به دکتر مراجعه کنید.
چه عواملی باعث ایجاد آدنومیوزیس میشود؟
دلایل ایجاد آدنومیوزیس شناخته شده نیست؛ اما تئوری‌های زیادی در این رابطه وجود دارد، مثل:
- رشد تهاجمی بافت: برخی متخصصان معتقدند، آدنومیوزیس در نتیجه هجوم مستقیم سلول‌های اندومتریال (در آستر رحم) به ماهیچه‌ی دیواره رحم است. برش‌هایی که در رحم حین عمل‌هایی مانند سزارین ایجاد میشود ممکن است هجوم سلول‌های اندومتریال به دیواره رحم را تشدید کنند.
- منشا تکامل: برخی دیگر از متخصصان بر این باورند که منشا آدنومیوزیس به دوران جنینی برمی‌گردد. آن‌ها می‌گویند ممکن است زمانی که رحم برای اولین بار در جنین در حال شکل گرفتن است، ماهیچه رحم در بافت اندومتریال به نوعی رسوب می‌کند.
- التهاب رحم مربوط به تولد نوزاد: تئوری دیگر می‌گوید بین آدنومیوزیس و تولد نوزاد ارتباط وجود دارد. التهاب آستر رحم در زمان زایمان ممکن است باعث از هم باز شدن سلول‌های تشکیل‌دهنده رحم شود. عمل‌های جراحی دیگر روی رحم نیز می‌تواند اثرات مشابهی داشته باشد.
- منشا سلول‌های بنیادی: اخیرا یک تئوری مطرح شده که هجوم سلول‌های بنیادی مغز استخوان به عضله‌ی رحم ممکن است باعث ایجاد آدنومیوزیس شود.
فارغ از این‌که چه عاملی باعث ایجاد آدنومیوزیس میشود، باید گفت رشد آن وابسته به چرخه‌ی ترشح استروژن در بدن خانم‌ها است.
ریسک فاکتورهای آدنومیوزیس چیست؟
این ریسک فاکتورها شامل:
- سابقه جراحی روی رحم مثل سزارین یا جراحی تومورهای خوش‌خیم فیبروئید رحم
- زایمان
- میان‌سالی
بیشتر موارد آدنومیوز در بین سنین ۴۰ تا ۵۰ سال در خانم‌ها دیده شده است. آدنومیوز در این خانم‌ها می‌تواند به عدم مجاورت با استروژن (نسبت به سنین پایین‌تر) مربوط باشد. اما اکنون در برخی تحقیقات دیده شده که آدنومیوز ممکن است در خانم‌های جوان‌تر شیوع بیش‌تری داشته باشد.
آدنومیوزیس باعث چه مشکلاتی میشود؟
اگر شما اغلب خون‌ریزی‌های طولانی و شدید در پریودهای خود داشته باشد، احتمال ایجاد آنمی مزمن در شما بالاتر خواهد بود. آنمی باعث خستگی شدید و مشکلات دیگر در بدن میشود.
اگرچه درد و خون‌ریزی شدید ناشی از آدنومیوزیس ممکن است برای شما خطرناک نباشد، اما می‌تواند زندگی شما را مختل کند. شما ممکن است از انجام و حضور در بسیاری از فعالیت‌های مورد علاقه خود به خاطر احساس درد یا نگرانی ناشی از احتمال شروع خون‌ریزی خودداری کرده باشید.
باروری و بارداری:
مطالعاتی مبنی بر احتمال تاثیر آدنومیوزیس بر باروری خانم‌ها وجود دارد. اما هنوز ثابت شده نیست. چون اغلب شرایط دیگری نیز همراه آن در خانم‌هایی که مشکلات باروری دارند، وجود دارد.
امروزه هنوز مطالعاتی در زمینه‌ی روابط آدنومیوزیس، ناباروری و مشکلات بارداری در جریان است. اما هنوز هیچ مطالعه‌ای مبنی بر تاثیر آدنومیوز بر افزایش ریسک سقط جنین یا سایر مشکلات زنان و زایمان وجود ندارد.
روش‌های تشخیص آدنومیوزیس چیست؟
دکتر شما ممکن است براساس وجود موارد زیر به آدنومیوزیس مشکوک شود:
- علائم و نشانه‌ها
- معاینه‌ی لگنی که نشان‌دهنده‌ی رحم بزرگ و حساس باشد
- سونوگرافی رحم
- MRI از رحم
در برخی موارد دکتر شما ممکن است از اندومتریال نمونه‌گیری (بیوپسی) کند. در این کار با تست روی نمونه‌ای از بافت رحم برداشته شده مشخص می‌کنند که خون‌ریزی غیرعادی رحم شما به خاطر وجود شرایط دیگری نباشد. اما بیوپسی از اندومتریال به دکتر شما کمک نمی‌کند تشخیص آدنومیوزیس را تایید کند.
تنها راه تایید تشخیص آدنومیوز معاینه رحم پس از هیسترکتومی (خارج کردن رحم) است. اما با تصویربرداری از لگن از راه‌هایی مثل اولتراسوند و MRI می‌توان نشانه‌هایی از آدنومیوزیس را دید.
سایر بیماری‌های رحم می‌توانند علائمی مثل آدنومیوزیس ایجاد کنند و این امر تشخیص آدنومیوزیس را سخت می‌کند. از این بیماری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تومورهای فیبروئیدی (leiomyomas)
- رشد سلول‌های رحمی در خارج رحم یا همان اندومتروزیس (endometriosis)
- رشد سلول‌های رحمی در آستر رحم (endometrial polyps)
پزشک شما ممکن است زمانی احتمال وجود آدنومیوزیس را بدهد که علت‌های احتمالی دیگر علائم شما را نیز بررسی کرده باشد.
درمان آدنومیوزیس چیست؟
آدنومیوزیس رحم اغلب بعد از یائسگی از بین می‌رود. پس درمان ممکن است به این بستگی داشته باشد که شما چه‌قدر به یائسگی نزدیک باشید.
گزینه‌های درمانی آدنومیوزیس شامل:
- داروهای ضدالتهاب: دکتر شما ممکن است از داروهای ضدالتهاب مثل ایبوپروفن (ibuprofen) برای کنترل درد شما استفاده کند. شروع استفاده از داروهای ضدالتهاب یک یا دو روز پیش از آغاز دوران پریود و ادامه‌ی مصرف آن در حین دوران پریودی، باعث کاهش جریان خون قاعدگی و درد شما میشود.
- داروهای هورمونی: استفاده از موارد زیر ممکن است خون‌ریزی سنگین و درد همراه آدنومیوزیس را کاهش دهد:
- داروهای ضدبارداری ترکیبی استروژن-پروژسترون
- پچ‌های هورمونی
- حلقه‌های واژینال
راه‌های جلوگیری از بارداری مثل ابزارهای داخل رحمی و استفاده مداوم از داروهای ضدبارداری اغلب موجب آمنوره (عدم وقوع دوره‌های پریود) شده و ممکن است باعث آسودگی شود.
- داروهای تزریقی: این داروها می‌توانند یائسگی کاذب یا موقت ایجاد کنند. این داروها به مدت کوتاه استفاده شده و برای استفاده طولانی مدت مناسب نیستند.
- آمبوله کردن سرخرگ رحمی (uterine artery embolization): این کار شامل قرار دادن یک لوله در یک سرخرگ اصلی در کشاله ران است. از این راه ذرات کوچکی را به ناحیه‌ای که با آدنومیوزیس تحت تاثیر قرار گرفته تزریق می‌کنند. این کار جریان خون به آن ناحیه را قطع و آدنومیوزیس را کاهش داده و باعث کم شدن علائم میشود.
- هیسترکتومی (Hysterectomy): اگر درد شما شدید باشد و هیچ درمان دیگری روی آن اثر نکرده باشد، پزشک شما ممکن است پیشنهاد دهد با جراحی رحم شما را خارج کند. خارج کردن تخمدان‌ها در کنترل آدنومیوزیس ضرورتی ندارد.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی:
برای کاهش درد لگن و گرفتگی‌های عضلانی ناشی از آدنومیوزیس راه‌های زیر را امتحان کنید:
- با آب گرم حمام کنید.
- بر شکم خود کمپرس گرم قرار دهید.
- از داروهای ضدالتهاب بدون نسخه مثل ایبوپروفن استفاده کنید.
آمادگی برای وقت دکتر:
قرار اول شما ممکن است با پزشک عمومی یا متخصص زنان و زایمان شما باشد.
شما چه کارهایی می‌توانید انجام دهید؟
لیستی تهیه کنید از:
- علائم و نشانه‌های خود و زمان شروع آن‌ها
- داروها، ویتامین‌ها و سایر مکمل‌هایی که استفاده می‌کنید (به همراه دوز آن‌ها).
- اطلاعات پزشکی شامل سوابق زایمان و قاعدگی‌هایتان.
- سوالاتی که می‌خواهید از پزشک خود بپرسید.
برخی از سوالاتی که می‌توانید درباره آدنومیوزیس از دکتر خود بپرسید شامل:
- آیا دارویی هست که برای بهبود علائم خودم استفاده کنم؟
- تحت چه شرایطی شما پیشنهاد جراحی می‌دهید؟
- آیا وجود این شرایط بر توانایی بارداری من اثر می‌گذارد؟
علاوه بر سوالاتی که از پیش تهیه کرده‌اید، هر زمان مسئله‌ای را متوجه نشدید حتما از پزشک خود سوال کنید.
چه انتظاراتی باید از دکتر خود داشته باشیم؟
دکتر احتمالا از شما تعدادی سوال می‌پرسد. این سوالات ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- اغلب چه زمانی علائم شما ایجاد میشود؟
- علائم شما چه‌قدر شدید است؟
- آخرین پریود شما چه زمانی بود؟
- آیا احتمال دارد حامله باشید؟
- آیا از روش‌های جلوگیری از بارداری استفاده می‌کنید؟ اگر بله، از کدام روش؟
- آیا به نظر می‌رسد علائم شما به چرخه‌ی جنسی شما مرتبط باشد؟
- چه عواملی باعث بهبود علائم شما می‌شوند؟
- چه عواملی علائم شما را بدتر می‌کنند؟
