در پاسخ به اینکه آنمی پرنیشیوز چیست؟ باید گفت به عنوان نوعی کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 تعریف میشود که ناشی از اختلال در جذب این ویتامین به دلیل عدم وجود ماده‌ای به نام فاکتور داخلی یا IF است که توسط پوشش معده تولید میشود.
آنمی پرنشیوز بیماری است که بخاطر کاهش بیش از اندازه ویتامین B12 در بدن اتفاق می‌افتد. این نوع آنمی، یکی از کم‌خونی‌هایی است که بخاطر کمبود ویتامین B12 ایجاد میشود.
ویتامین B12 به ساخت گلبول‌های قرمز سالم و سالم نگه داشتن سلول‌های عصبی کمک می‌کند. این ویتامین در خوراکی‌های جانوری شامل گوشت، ماهی، تخم مرغ، شیر و سایر لبنیات یافت میشود.
شایع‌ترین علت کم‌خونی پرنیشیوز، از بین رفتن سلول‌های معده است که فاکتور داخلی تولید می‌کنند. فاکتور داخلی به بدن برای جذب ویتامین B12 در روده کمک می‌کند.از بین رفتن سلول‌های جداری ممکن است در نتیجه‌ی تخریب سیستم ایمنی بدن باشد.
آنمی پرنیشیوز در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به آسیب دائمی به سلول‌های عصبی و اندام‌ها شود. همچنین ریسک ابتلا به سرطان معده را افزایش می‌دهد.
نشانه‌ها و علائم شایع کمبود ویتامین B12 در آنمی پرنیشیوز چیست؟
- احساس خستگی و ضعف
- خارش و بی‌حسی در دست و پا
- داشتن زبان قرمز و صاف
آنمی پرنیشیوز با استفاده از سابقه خانوادگی، سابقه پزشکی و معاینات بالینی و با تست‌ها و پروسه‌های تشخیصی، تشخیص داده میشود.
این نوع کم‌خونی با به راحتی با قرص و یا با تزریق ویتامین B12 و رژیم‌های غذایی قابل درمان است. درمان مادام العمر مورد نیاز است. عوارض ناشی از عدم درمان کم‌خونی می‌تواند با درمان برطرف شود.
پزشکان هنوز نمی‌دانند که چگونه می‌توانند از کم خونی ناشی از بین رفتن سلول‌های معده توسط سیستم ایمنی جلوگیری کنند.
خوردن غذاهای پر از ویتامین B12 و اسید فولیک می‌تواند از کمبود ویتامین B12 ناشی از رژیم غذایی نامناسب جلوگیری کند. آنمی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن هموگلوبین و گلبول‌های قرمز را به مقدار کافی در اختیار ندارد. هموگلوبین درون گلبول‌های قرمز وجود دارد و نقش مهم حمل اکسیژن به تمام بافت‌های بدن را بر عهده دارد.
در مردان، آنمی عموما در میزان هموگلوبین کمتر از ۱۳.۵ گرم در ۱۰۰ میلی‌لیتر خون و در زنان ۱۲گرم در ۱۰۰ میلی‌لیتر خون ایجاد میشود. این تعاریف ممکن است بسته به منبع و مرجع آزمایشگاهی مورد استفاده کمی متفاوت باشد. پرنیشیوز اصطلاحی است به معنی مخرب، آسیب‌رسان یا کشنده.
کم خونی می‌تواند ناشی از اختلال در تولید گلبول‌های قرمز یا هموگلوبین و همچنین از بین رفتن بیشتر گلبول‌های قرمز خون و یا از دست رفتن خون باشد.
آنمی پرنیشیوز بیماری است که سلول‌های بزرگ، نابالغ و هسته دار مگاتوبلاست (که سلول اجدادی گلبول قرمز است) در خون گردش می‌کنند و به عنوان سلول خونی عمل نمی‌کنند. این بیماری ناشی از اختلال در جذب ویتامین ب ۱۲ به دلیل عدم وجود فاکتور داخلی یا IF در مخاط معده است.
این بیماری پرنیشیوز نامیده می‌شد زیرا قبل از اینکه کشف شود که ویتامین B12 می‌تواند کم خونی را درمان کند، بیشتر افراد در اثر این بیماری فوت می‌شدند.
این نوع کم خونی به دلیل عدم توانایی در جذب ویتامین B12 (که به آن کوبالامین یا CBI نیز گفته میشود) در دستگاه گوارش است. انسان‌ها ویتامین ب۱۲ را از محصولات حیوانی دریافت می‌کنند. هم گوشت و هم لبنیات منبعی از ویتامین b12 هستند.
بدن قادر است ویتامین b-12 را برای مدت طولانی ذخیره کند در نتیجه برای اینکه کمبود ویتامین b12 دیده شود، باید دریافت ناکافی ویتامین b12 به مدت طولانی وجود داشته باشد. بنابراین علائم کم‌خونی پرنیشیوز معمولا سال‌ها ظاهر نمی‌شود. در حالیکه این کم خونی بیشتر در بزرگسالان با میانگین سنی حدود ۶۰ سال تشخیص داده میشود. یک نوع نادراز کم‌خونی که ارثی (مادرزادی) است، توصیف شده است.
مانند سایر علل کم خونی، علائم مربوط به کاهش ظرفیت حمل اکسیژن خون می‌تواند شامل خستگی و تنگی نفس باشد. کمبود ویتامین B-12 همچنین عملکرد سیستم عصبی را مختل می‌کند و علائم ناشی از آسیب سیستم عصبی حتی قبل از کشف کم‌خونی ممکن است مشهود باشد.
آنمی پرنیشیوز در افراد قفقازی از اجداد اروپای شمالی بیشتر از سایر گروه‌های نژادی است. کم‌خونی پرنیشیوز همچنین به نام‌های آنمی بیومر یا آدیسون شناخته میشود.
آنمی مگالوبلاستیک چیست؟
بعضا کم خونی‌ها بر اساس اندازه و شکل میکروسکوپی گلبول‌های قرمز طبقه بندی می‌شوند. از این نظر کم‌خونی پرنیشیوز نوعی کم خونی مگالوبلاستیک است. کم‌خونی مگالوبلاستیک به گلبول‌های قرمز بزرگ (مگالوبلاست) به طور غیر طبیعی اطلاق میشود.
وقتی ویتامین b12 یا اسید فولیک کم است، مگالوبلاست‌ها تولید می‌شوند. کم‌خونی مگالوبلاستیک همچنین می‌تواند ناشی از بیماری دیگر مغز استخوان باشد و می‌تواند یک عارضه جانبی برخی از داروهای شیمی درمانی سرطان باشد.
علل آنمی پرنیشیوز چیست؟
آنمی پرنیشیوز به عنوان یک بیماری خود ایمنی در نظر گرفته میشود که در آن سیستم ایمنی بدن اشتباها به بافت‌های خود آسیب می‌رساند. اعتقاد بر این است که کاهش جذب ویتامین b12 از دستگاه گوارش در این آنمی ناشی از وجود آنتی بادی در برابر فاکتور داخلی یا IF که برای جذب ویتامین B12 ضروری است، می‌باشد.
به طور معمول ویتامین B12 به فاکتور داخلی معده متصل میشود و این باعث میشود جذب آن توسط روده کوچک در مراحل بعدی هضم بهبود یابد. در حالت خودایمنی به پروتئین IF حمله میشود و سطح ترشح معده کاهش می‌یابد. یک واکنش خودایمنی دیگری در برابر سلول‌های پوشش دهنده سطح معده رخ می‌دهد که منجر به نوعی التهاب معروف به گاستریک آتروفیک مزمن میشود.
آنمی پرنیشیوز گاها با سایر بیماری‌های خودایمنی مانند گریوز، تیروئیدیت هاشیمیتو و ویتیلیگو(بی‌رنگ شدن نواحی پوست) همراه است.
آیا آنمی پرنیشیوز همان کم‌خونی کمبود ویتامین B12 است؟
نه! پرنیشیوز نوعی از کمبود ویتامین B12 است که نتیجه فرآیند خودایمنی است که در گذشته توضیح داده شد. با این حال، سایر دلایل کمبود ویتامین B12 نیز می‌تواند همان نشانه و علائم کم‌خونی پرنیشیوز را ایجاد کند.
سایر دلایل احتمالی کمبود ویتامین B12 شامل برداشتن کل یا بخشی از معده با جراحی (گاستروکتومی کلی یا جزئی)، سایر بیماری‌های دستگاه گوارش مانند سلیاک یا کرون، عفونت‌های دستگاه گوارش، استفاده طولانی مدت از داروهای کاهش اسید معده و تغذیه نامناسب.
علائم کمبود ویتامین B12 در آنمی پرنیشیوز چیست؟
همانطور که قبلا بحث شد، آنمی پرنیشیوز واقعی، ناشی از یک وضعیت خودایمنی است که باعث اختلال در جذب ویتامین B12و در نتیجه کمبود ویتامین رژیم غذایی، ایجاد میشود. کمبود این ویتامین به هر علتی مثل پرنیشیوز، منجر به آنمی و همچنین علائم نورولوژی خواهد شد. بدلیل بالا بودن میزان ذخیره ویتامین B12 در بدن، علائم کمبود پس از چند سال آشکار میشود.
کمبود ویتامین B12 روی سیستم عصبی تاثیر می‌گذارد و منجر به بروز انواع علائم میشود. بعضی اوقات ممکن است این موارد قبل از علائم مربوط به کم خونی آشکار شود. علائم عصبی متفاوت است و ممکن است نامشخص باشد. (به این معنی که اینها علائمی هستند که می‌توانند در شرایط مختلف ایجاد شوند.)
احساس بی‌حسی، خارش، ضعف، عدم هماهنگی و تعادل، اختلال در حافظه و تغییر شخصیت می‌تواند اتفاق بیفتد. هردو طرف بدن معمولا تحت تاثیر قرار می‌گیرند و پاها معمولا بیشتر از دست و بازو آسیب می‌بیند. کمبود شدید می‌تواند منجر به علائم عصبی جدی‌تر، از جمله ضعف شدید، اسپاسم، پارافلژیا و بی‌اختیاری مدفوع یا ادرار شود.
علائم کم خونی ناشی از کاهش ظرفیت حمل اکسیژن در خون است. تنگی نفس، خستگی، سرگیجه و پوست رنگ پریده همه با کم‌خونی ممکن است رخ دهد. در کم‌خونی قلب تحت فشار قرار می‌گیرد. زیرا برای تحویل اکسیژن به مقدار کافی به بافت‌های بدن باید سخت‌تر کار کند.
این امر می‌تواند باعث سوفل قلبی، ضربان سریع قلب، آریتمی، بزرگ شدن قلب(کاردیومگالی) یا حتی نارسایی قلبی شود. لازم به ذکر است که همه افرادی که کمبود ویتامین B12 و علائم عصبی دارند، کم خونی خواهند داشت.کمبود ویتامین B12 همچنین می‌تواند سطح زبان را تغییر دهد و باعث براق یا صاف شدن آن شود.
سرانجام، کم خونی پرنیشیوز در بیمار فاقد علائم تشخیص داده میشود. در این موارد وقتی به دلیل دیگری آزمایش خون گرفته میشود، این بیماری تشخیص داده میشود.
کدامیک از پزشکان آنمی پرنیشیوز را درمان می‌کنند؟
این آنمی ممکن است توسط متخصصان داخلی یا خانواده و همچنین متخصصان اختلالات خون (هماتولوژیست) درمان میشود.
کم خونی ناشی از کمبود ویتامین ب۱۲ چگونه تشخیص داده میشود؟
اولین قدم بررسی سابقه و معاینه بالینی توسط پزشک معالج است. نتایج این آزمایش برای تشخیص نوع آزمایش‌های بعدی موثر خواهد بود. تعدادی تست آزمایشگاهی وجود دارد که برای تشخیص این نوع کم خونی و سایر علل کمبود ویتامین b12 کمک می‌کند. این آزمایشات شامل موارد زیر است:
- نمونه خون کامل یا CBC
- آزمایش اسمیر خون (اسمیر خون محیطی) در زیر میکروسکوپ، که اغلب به همراه CBC انجام میشود.
- اندازه گیری میزان ویتامین B12 خون
- آزمایشات وجود آنتی بادی برای امتور داخلی یا سلول‌های پوشش دددهنده دیواره معده
- میزان آهن و همچمنین ظرفیت اتصال به آهن در خون
- میزان فولات (که هنگام کمبود ویتامین B12 میزان ان کمتر میشود.)
- میزان متیل مالونیک اسید یا هموسیستئین خون که هردو به نوعی شاخص حساس به کمبود ویتامین B12 می‌باشند.
- آزمایش شیلینگ که سنجشی از چگونگی جذب ویتامین B12 در بدن است مه امروزه کمتر از گذشته مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- سرانجام اختلالاتی در مغز استخوان ایجاد شود، امکان گرفتن آزمایش آسیپراسیون مغز استخوان یا بیوپسی مغز استخوان توصیه میشود.
راه درمان کمبود ویتامین B12 و آنمی پرنیشیوز چیست؟
علائم پرنیشیوز و کمبود ویتامین B12 با جایگزین کردن و جبران کمبود ویتامین B12 در بدن درمان میشود. اگر یک بیماری به غیر از آنمی پرنیشیوز منجر به کمبود ویتامین B12 شود، در این صورت درمان باید بر طبق شریط موجود انجام شود. نشانه‌های کمبود ویتامین B12 بعد از مدت کوتاهی از درمان توسط پزشک، بهبود می‌یابد.
ویتامین B12 اغلب به صورت یک تزریق عضلانی تجویز میشود. تزریق ۱۰۰۰ میکروگرم (۱میلی‌گرم) ویتامین B12 روزانه و به مدت یک هفته تزریق میشود. به دنبال آن ۱ میلی گرم در هر هفته و به مدت ۴ هفته و سپس ۱ میلی گرم در هرماه انجام میشود.
درمان‌های جایگزین برای آنمی پرنیشیوز شامل ویتامین B12 خوراکی با دوز بالا است. زیرا سیستم جذب کمتری برای ویتامین B12 در روده وجود دارد که نیازی به حضور IF ندارد. اما دوز خوراکی لازم برای این نوع درمان (۱ تا ۲ میلی‌گرم در روز) بیش از ۲۰۰ برابر حداقل مقدار ویتامین B12 مورد نیاز در یک روز در بزرگسالان است.
همچنین این اندازه به طور قابل توجهی بالاتر از مقدار موجود در اکثر مولتی ویتامین‌های استاندارد و B12 مکمل است. اسپری بینی و زیرزبانی آماده برای ویتامین B12 موجود است و همچنان تحت بررسی و تحقیق است.
چگونه می‌توان از آنمی پرنیشیوز ناشی از کمبود ویتامین B12 پیشگیری کرد؟
نمی‌توان از فرآیند خود ایمنی که باعث کم‌خونی میشود، جلوگیری کرد. کمبود ویتامین B12 در اثر شرایطی مانند سایر بیماری‌های دستگاه گوارش و جراحی دستگاه گوارش ایجاد میشود. در این صورت فقط به حدی قابل پیشگیری است که این شرایط ایجاد کننده خود به خود امکان پذیر است.
ویتامین B12 از منابع حیوانی (مثل گوشت، ماهی، مرغ و شیر) به دست می‌آید. اما کمبود ویتامین B12 در گیاه‌خواران با استفاده از مکمل‌های ویتامین B12 خوراکی قابل پیشگیری است. دوز خوراکی ۱۰۰الی ۲۰۰ میکروگرم (mcg) که هفتگی مصرف میشود، کافی است. زنان باردار و زنان تحت مراقبت که گیاهخوار هستند، باید مکمل b12 مصرف کنند. همچنین به پزشکان خود اطلاع دهند که گیاهخوار هستند.
پیش آگهی کمبود ویتامین b12 در آنمی پرنیشیوز چیست؟ آیا می‌توان آن را درمان کرد؟
در صورت عدم درمان، عوارض عصبی ناشی از کم خونی پرنیشیوز می‌تواند دائمی باشد و به مرگ ختم شود. اما این نوع آنمی را می‌توان با استفاده از ویتامین b12 به راحتی و بطور موثر درمان کرد. درمان به صورت باند مدت نیاز است.
در مقایسه با افراد عادی، افرادی که مبتلا به آنمی پرنیشیوز هستند، خطر بیشتری در ابتلا به سرطان معده آن‌ها را تهدید می‌کند. شیوع سرطان معده در افراد مبتلا به کم خونی پرنیشیوز ۲-۳ برابر بیشتر از جمعیت عمومی در سن مشخص است.
