کولیت میکروسکوپیک التهاب روده بزرگ (کولون) است که باعث اسهال آبکی و مداوم می‌شود. اسم این بیماری از این واقعیت گرفته می‌شود که برای تشخیص آن باید در زیر میکروسکوپ بررسی شود. زیرا ممکن است این بافت با روش سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر نرمال به نظر برسد.
برای کولیت میکروسکوپیک زیرگروه‌های متفاوتی در نظر گرفته می‌شود:
- کولیت کلاژنی که در آن لایه‌ی ضخیمی از پروتئین در بافت کولون گسترش می‌یابد.
- کولیت لنفوسیتیک که در آن تعداد گلبول‌های سفید خون یعنی لنفوسیت‌ها در بافت کولون افزایش می‌یابد.
- کولیت میکروسکوپیک ناقص که در آن ویژگی‌های مختلطی از کولیت کلاژنی و لنفوسیتیک وجود دارد.
محققان بر این باورند که کولیت کلاژنی و لنفوسیتیک ممکن است فازهای مختلفی از بیماری یکسانی باشند. علائم، آزمایش و درمان برای همه زیرگروه‌ها یکسان است.
علائم کولیت میکروسکوپیک
نشانه‌ها و علائم کولیت میکروسکوپیک شامل موارد زیر است:
- اسهال آبکی مزمن
- درد شکم، گرفتگی یا نفخ
- کاهش وزن
- حالت تهوع
- بی اختیاری مدفوع
- کم آبی
علائم کولیت میکروسکوپی می‌تواند به دفعات مشاهده شود. بعضی اوقات علائم به خودی خود برطرف می‌شود.
زمان مراجعه به پزشک
اگر اسهال آبکی بیش از چند روز ادامه یابد، با پزشک خود ارتباط داشته باشید تا وضعیت شما تشخیص داده شود و به درستی درمان شود.
علل کولیت میکروسکوپیک
هنوز مشخص نیست که چه عواملی باعث التهاب روده بزرگ در کولیت میکروسکوپی می‌شود. محققان معتقند که علل ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- دارو درمانی که ممکن است به پوشش کولون آسیب بزند.
- باکتری که مواد سمی تولید می‌کند و به پوشش کولون آسیب می‌زند.
- ویروس ها که التهاب را تحریک می‌کند.
- بیماری‌های خود ایمنی همراه با کولیت میکروسکوپی، مانند آرتریت روماتوئید، سلیاک یا پسوریازیس. بیماری خود ایمنی هنگامی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به بافت‌های سالم حمله کند.
- اسید صفراوی که به درستی جذب نمی‌شود و آستر روده بزرگ را تحریک می‌کند.
ریسک فاکتورها
ریسک فاکتورهای کولیت میکروسکوپیک شامل موارد زیر است:
- سن. این بیماری اغلب در افراد بین ۵۰ تا 70 شایع است.
- جنس. احتمال ابتلا به کولیت میکروسکوپیک در زنان نسبت به مردان بیشتر است. برخی مطالعات حاکی از ارتباط هورمون درمانی بعد از یائسگی و کولیت میکروسکوپیک است.
- بیماری خودایمنی. افراد مبتلا به کولیت میکروسکوپیک گاها به یک بیماری خود ایمنی زمینه‌ای مثل سلیاک، بیماری تیروئید، آرتریت روماتوئید، دیابت نوع۱ یا پسوریازیس هستند.
- پیوند ژنتیکی. تحقیقات نشان می‌دهد که ممکن است بین کولیت میکروسکوپیک و سابقه خانوادگی سندرم روده تحریک پذیر ارتباط وجود داشته باشد.
- دخانیات. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که بین مصرف دخانیات و کولیت میکروسکوپیک خصوصا در افراد ۱۶ الی ۴۴ سال ارتباط وجود دارد.
برخی مطالعات تحقیقاتی نشان می‌دهد که استفاده از داروهای خاص ممکن است خطر ابتلا به کولیت میکروسکوپیک را افزایش دهد. اما همه‌ی مطالعات این موضوع را تایید نمی‌کند.
داروهایی که ممکن است به این بیماری مرتبط باشند. عبارتند از:
- داروهای مسکن مثل آسپرین، ایبوپروفن (advil mortin و سایرین) و ناپروکسن سدیم (aleve)
- مهار کننده پمپ پروتون شامل لانسوپرازول (prevacid)، استروژنول (nexium)، پنتوپرازول (protonix)، رابپرازول (aciphex)، امپرازول (Prilosec) و دگزلانسوپرازول (Dexilant)
- مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) مانند سرترالین (ZOLOFT)
- آکاربوز (PRECOSE)
- فلوتامید
- رانیتیدین
- کاربامازپین (carbatrol)
- کلوزاپین (clozapine)
- انتاکاپون (comtan)
- پاروکستین (pexil)
- سیمواستاتین (zocor)
- توپیرامیت
عوارض کولیت میکروسکوپیک
بیشتر افراد با موفقیت در برابر کولیت میکروسکوپیک درمان می‌شوند. این وضعیت خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش نمی‌دهد.
تشخیص کولیت میکروسکوپیک
یک سابقه کامل پزشکی و معاینه بالینی می‌تواند در تعیین اینکه آیا بیماری دیگری مثل سلیاک ممکن است در اسهال شما نقش داشته باشد، کمک کند.
پزشک همچنین در مورد هر دارویی که مصرف می‌کنید – مخصوصا آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن سدیم، مهار کننده‌های پمپ پروتون و مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) – که ریسک کولیت میکروسکوپیک در شما را افزایش می‌دهد، خواهد پرسید.
آزمایشات
برای تایید تشخیص کولیت میکروسکوپیک باید یک یا چند تا از آزمایش‌های زیر را انجام دهید:
- کولونوسکوپی. این معاینه به پزشک شما امکان می‌دهد کل روده بزرگ خود را با استفاده از یک لوله نازک، انعطاف‌پذیر و روشن (کولونوسکوپ) با دوربین ضمیمه مشاهده کند. دوربین تصاویر رکتوم و کل روده شما را به یک مانیتور خارجی می‌فرستد. و به پزشک امکان مشاهده پوشش روده را می‌دهد. پزشک همچنین می‌تواند ابزار خاصی را از طریق لوله وارد کند تا نمومه بافتی (بیوپسی) گرفته شود.
- سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر. این روش شبیه کولونوسکوپی است اما بجای مشاهده کل روده بزرگ، به پزشک اجازه می‌دهد تا داخل روده بزرگ و خصوصا سیگموئید را – حدودا ۲ فوت آخر (۶۱ سانتی‌متر) روده بزرگ را- مشاهده کند.
از آنجا که مشکلات روده اغلب در کولیت میکروسکوپیک طبیعی به نظر می‌رسد، تشخیص قطعی کولیت میکروسکوپیک نیاز به نمونه بافتی یا بیوپسی بدست آمده در کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی را دارد. در هردو زیرگروه کولیت میکروسکوپیک، سلول‌های موجود در بافت روده بزرگ زیر میکروسکوپ ظاهری مجزا دارند. بنابراین تشخیص قطعی است.
تست‌های اضافی
ممکن است شما یک یا چند مورد از آزمایشات زیر را برای رد یا تایید سایر علل علائم خود داشته باشید.
- آنالیز نمونه مدفوع برای رد کردن عفونت به عنوان علت اسهال مداوم
- آزمایش خون برای یافتن نشانه‌ای برای آنمی یا عفونت
- آندوسکوپی فوقانی با بیوپسی برای رد کردن بیما سلیاک. پزشکان از یک لوله‌ی بلند و نازک با دوربین در انتها استفاده می‌کنند تا قسمت فوقانی دستگاه گوارش را بررسی کنند. آن‌ها ممکن است یک نمونه بافتی (بیوپسی) برای آزمایش در آزمایشگاه بردارند.
درمان کولیت میکروسکوپیک
کولیت میکروسکوپیک ممکن است به خودی خود بهبود یابد. ولی در مواردی که علائم شدیدتر می‌شود، برای بهبودی به درمان و معالجه نیاز است. پزشکان معمولا یک روش مرحله‌ای انتخاب می‌کنند که با ساده‌ترین و راحت‌ترین درمان‌ها شروع می‌شود.
رژیم غذایی و عدم تداخل دارویی
درمان معمولا با تغییر در رژیم غذایی و داروهایی که ممکن است به تسکین اسهال مداوم کمک کنند، شروع می‌شود. پزشک ممکن است به شما توصیه کند:
- داشتن رژیم غذایی کم چرب و کم فیبر. خوراکی‌های کم چرب و کم فیبر به بهبود اسهال کمک می‌کند.
- قطع کردن مصرف محصولات لبنی یا گلوتن. این غذاها ممکن است علائم شما را تشدید کند.
- دوری از کافئین و قند.
- قطع هر دارویی که موجب تشدید علائم شما می‌شود. پزشکتان ممکن است داروی متفاوتی را برای درمان بیماری زمینه‌ای توصیه کند.
دارودرمانی
اگر نشانه‌ها و علائم کولیت میکروسکوپیک ادامه‌دار باشد، پزشکتان ممکن است توصیه کند:
- داروهای ضد اسهال مانند لوپراماید (lmodium) یا بیسموت سوبسالیسیلیت (peptobismol)
- استروئیدها مانند بودسوناید (Entocort EC)
- داروهای مسدود کننده اسید صفراوی (که اسهال را تشدید می‌کنند) مانند کلستیرامین/ آسپارتام یا کلستیرامین (prevalite) یا کلستیپول (colestid)
- داروهای ضد التهاب مانند مزالامین (دلزیکول، آپریسو و سایرین) برای کنترل التهاب کولون
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی برای کمک به کاهش التهاب در کولون، همچون مرکاپتوپورین (Purinethol) و آزاتیوپرین (Azasan.Imuran)
- مهارکننده TNF مانند اینفلیکسیماب (Remicade) و آدالیموماب (Humira) که با خنثی کردن پروتئین سیستم ایمنی بدن که به عنوان فاکتور نکروز تومور (TNF) شناخته می‌شود، التهاب را کاهش می‌دهد.
جراحی کولیت میکروسکوپیک
زمانیکه علائم کولیت میکروسکوپیک شدیدتر شود، و داروها اثرگذار نباشد، ممکن است پزشک برداشتن کل یا قسمتی از کولون را توصیه کند. بطور کلی بندرت برای درمان کولیت میکروسکوپیک از جراحی استفاده می‌کنند.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
تغییر در رژیم غذایی می‌تواند اسهال ایجاد شده در کولیت میکروسکوپیک را بهبود دهد. تلاش کنید:
- مایعات زیادی بنوشید. آب بهترین انتخاب است، اما مایعات با سدیم و پتاسیم اضافه شده (الکترولیت) نیز می‌تواند کمک کننده باشد. آب گوشت یا آبمیوه زیاد بنوشید. از نوشیدنی‌های حاوی قند یا سوربیتول زیاد و یا حاوی الکل یا کافئین مانند قهوه، چای و کولا خودداری کنید. زیرا این مواد ممکن است علائم شما را تشدید کند.
- غذاهای نرم و با جذب آسان مصرف کنید. این مواد می‌تواند شامل سیب، موز، خربزه و برنج باشد. از غذاهای پر فیبر مثل لوبیا و آجیل دوری کنید و سبزیجات را فقط بصورت خته شده مصرف کنید. اگر احساس بهبودی پیدا کردید، رفته رفته فیبر را به رژیم غاذیی خود اضافه کنید.
- خوردن غذا بصورت کم و مداوم به نسبت وعده کم و مقدار زیاد. فاصله وعده‌های غذایی در طول روز ممکن است اسهال را کاهش دهد.
- دوری از غذاهای تحریک کننده. از خوراکی‌های تند، چربی‌ها و غذاهای سرخ شده دوری کنید تا علائم تان تشدید نشود.
آمادگی برای قرار ملاقات با پزشک
در اینجا اطلاعاتی برای کمک به آمادگی برای ملاقات و همچنین انتظاراتی که باید از پزشک داشت، گفته شده است.
شما چه کاری میتوانید انجام دهید؟
- از محدودیت‌های قبل از قرار ملاقات آگاه باشید، همچون نخوردن غذاهای جامد قبل از مراجعه به پزشک.
- نوشتن علائم، شامل طمان شروع علائم و اینکه چگونه با گذشت زمان تغییر می‌کند یا بدتر می‌شود.
- تهیه لیست از تمامی داروها، ویتامین‌ها و تقویت کننده‌ها.
- نوشتن نکات کلیدی همچون سایر نشخیص‌ها برای بیماری. همچنین اشاره به اینکه آیا در چند ماه اخیر در بیمارستان بستری شده‌اید یا نه.
- نوشتن اطلاعات کلیدی شخصی از جمه تغییرات اخیر یا عوامل استرس زا در زندگی‌تان. همچنین توضیحات مفصل درمورد رژیم غذایی معمول روزانه خود مانند اینکه آیا از کافئین یا الکل استفاده می‌کنید یا نه.
- نوشتن سوالات برای پرسیدن از پزشکتان.
سوالاتی برای پرسش ازپزشک
تعدادی از سوالات اساسی برای پرسش از پزشک خود شامل موارد زیر است:
- دلیل اصلی بیماری من چیست؟
- به نظرتان وضعیت من موقت است یا دائمی؟
- چه آزمایشاتی را باید انجام بدهم؟
- چه راه درمانی می‌تواند موثر واقع شود؟
- آیا مشکلات دیگر پزشکی وجود دارد که ممکن است همراه کولیت میکروسکوپیک باشد؟
- اکر به عمل جراحی نیاز داشته باشم، بهبودی من چگونه خواهد بود؟
- آیا محدودیت‌های غذایی وجود دارد که باید دنبال کنم؟ آیا تغییر رژیم غذایی به من کمک می‌کند؟
هروقت متوجه چیزی نشدید، از پرسیدن سوالات دریغ نکنید.
چه انتظاری از پزشک داشته باشیم؟
برای جواب به سوالات زیر که احتمالا پزشکتان از شما بپرسد، آماده باشید:
- از چه زمانی علائمتان شروع شد؟
- علائمتان گاه به گاه بود یا بلند مدت؟
- روزانه چند حرکت روده اتفاق میفتد؟
- شدت علائم دیگرتان مثل گرفتگی شکم و حالت تهوع چقدر است؟
- آیا در مدفوع تان خون دیده می‌شود؟
- آیا کاهش وزن داشته‌اید؟
- آیا اخیرا مسافرت داشته‌اید؟
- آیا فرد دیگری در خانه‌تان بیماری همراه با اسهال دارد؟
- آیا در ماه‌های اخیر داروی خاصی مصرف کرده‌اید یا بستری شده‌اید؟
- آیا عاملی همچون غذاهای خاص اسهال شما را تشدید می‌کند؟
- آیا در حال حاضر داروی خاصی مصرف می‌کنید یا چند هفته قبل از شروع علائم اسهال شروع به مصرف آن کرده‌اید؟
- در روزهای عادی چه خوراکی‌هایی مصرف می‌کنید؟
- آیا کافئین یا الکل مصرف می‌کنید؟ چقدر؟
- آیا مبتلا به بیماری سلیاک هستید؟ اگر چنین است، آیا رژیم بدون گلوتن را مصرف می‌کنید؟
- آیا دیابت یا بیماری خاص تیروئیدی دارید؟
- چه چیزی، بنظر می‌رسد که علائم شما را بهبود می‌دهد؟
- چه چیزی، بنظرتان علائمتان را تشدید می‌کند؟
کاری که در این میان میتوانید انجام دهید؟
ممکن است با ایجاد تغییر در رژیم غذایی، از ابتلا به اسهال مداوم جلوگیری کنید:
- غذاهای بدون چربی و شکر مصرف کنید.
- از مصرف لبنیات، غذاهای تند و کافئین و الکل خودداری کنید.
