لیکن اسکلروز ، یک وضعیت ناشایع است که با قسمتهای سفید در پوست که نازک‌تر از حد نرمال هستند، تظاهر می‌یابد. این حالت عمدتا در نواحی تناسلی و مقعد رخ می‌دهد.
تمامی افراد می‌توانند دچار لیکن اسکلروز شوند، ولی زنان یائسه در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری قرار دارند.
پزشک می‌تواند درمانهای مبتنی بر کرم‌ها یا پمادهایی که به بازگشت ظاهر طبیعی پوست و کاهش بروز اسکار کمک می‌کنند، پیشنهاد کند. لیکن اسکلروز راجعه است بهمین دلیل ممکن است بررسی طولانی مدت نیاز باشد. در حالتهای نادر، این بیماری بدون درمان خاصی، برطرف می‌شود.
علایم
افرادی که لیکن اسکلروز خفیف دارند، ممکن است هیچ علامت یا نشانه‌ای از خود بروز ندهند.
علایم و نشانه‌ها عمدتا در پوست ناحیه تناسلی و مقعد ظاهر می‌شوند، ولی ممکن است پوست نواحی فوقانی بدن، اندام فوقانی و پستان‌ها نیز درگیر شود. این علایم عبارتند از:
- قرمزی
- خارش، که می‌تواند شدید باشد
- احساس ناراحتی یا درد
- قسمتهای سفید پوست
- پچ‌های پوستی چین خورده
- پارگی یا خونریزی
- خونریزی، تاول و ضایعات زخمی در موارد شدید
- مقاربت دردناک
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
بیمار درصورتیکه هر یک از علایم یا نشانه‌های لیکن اسکلروز را داشته باشد، باید به پزشک مراجعه کند.
اگر بیماری لیکن اسکلروز از قبل تشخیص داده شده‌است، هر ۶ تا ۱۲ ماه بمنظور بررسی هر گونه تغییرات پوستی یا درمان اثرات جانبی، باید به پزشک مراجعه شود.
علل
دلیل لیکن اسکلروز ناشناخته است. سیستم ایمنی بیش فعال یا عدم تعادل هورمونها ممکن است دخیل باشد. آسیب قبلی پوست در نواحی مشخصی از پوست می‌تواند احتمال لیکن اسکلروز در آن ناحیه را افزایش دهد.
لیکن اسکلروز واگیردار نیست و نمی‌تواند از طریق مقاربت جنسی منتقل شود.
لیکن اسکلروز اغلب در زنان یائسه بروز می‌یابد، ولی مردان و کودکان از این بیماری در امان نیستند. لیکن اسکلروز در زنان معمولا وولو را درگیر می‌کند. پسران و مردانی که ختنه نشده‌اند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند، زیرا این بیماری عمدتا باعث درگیری پوست سر آلت می‌شود.
علایم و نشانه‌ها در کودکان ممکن است پس از بلوغ رفع شود، ولی این افراد همچنان بمنظور فعالیت بیماری، باید تحت پایش قرار گیرند.
ریسک فاکتورها
خطر لیکن اسکلروز در زنان یائسه بیشتر است با این حال در مردان و کودکانی که ختنه نشده‌اند نیز رخ می‌دهد.
عوارض
عوارض لیکن اسکلروز شامل مقاربت دردناک، احتباس ادراری، یبوست و ناتوانی در عقب کشیدن پوست سر آلت است. افراد مبتلا به این اختلال همچنین در معرض خطر ابتلا به کارسینوم سنگفرشی در ناحیه درگیر قرار دارند.
تشخیص
پزشک تشخیص خود را بر اساس معاینه فیزیکی و برداشتن قسمت کوچکی از بافت درگیر (بیوپسی) بمنظور بررسی زیر میکروسکوپ انجام می‌دهد. همچنین پزشک ممکن است بیمار را به متخصص بیماری‌های پوستی (درماتولوژیست) یا متخصص سیستم تناسلی زنان ارجاع کند.
درمان
اگر دچار لیکن اسکلروز در نواحی تناسلی یا مقعد خود هستید یا حالت پیشرفته‌ای از این بیماری را در نواحی دیگر بدن خود دارید، پزشک، درمانهای موجود را با شما درمیان خواهد گذاشت. این درمانها به کاهش خارش، بهبود ظاهر پوست شما و کاهش اسکار در آینده کمک می‌کند. بازگشت این ضایعه شایع است. لیکن اسکلروز در موارد نادر بصورت خودبخودی بهبود می‌یابد.
کورتیکواستروئیدها
پمادها یا کرم‌های کورتیکواستروئید بصورت عمده در لیکن اسکلروز تجویز می‌شوند. در وهله اول، بیمار عمدتا کرم یا پماد کورتیزون را در نواحی درگیر دو بار در روز استفاده می‌کند. پس از چند هفته، پزشک میزان استفاده از آن را به دو بار در هفته بمنظور جلوگیری از بازگشت بیماری، کاهش می‌دهد.
پزشک، بیمار را بمنظور شناسایی اثرات جانبی استفاده طولانی مدت از کورتیکواستروئیدهای موضعی، مانند نازک شدن پوست، مورد پایش قرار می‌دهد.
گزینه‌های درمانی دیگر
در صورتیکه درمان کورتیکواستروئید موثر واقع نشد یا ماه‌ها درمان کورتیکواستروئیدی مورد نیاز است، پزشک ممکن است پمادی مانند تاکرولیموس (پروتوپیک) تجویز کند.
برداشتن پوست سر آلت (ختنه) در مردان یک درمان شایع در موارد مقاوم به درمانهای دیگر، یا موارد بسیار پیشرفته است. جراحی نواحی تناسلی یا مقعد عمدتا در زنان مبتلا به این اختلال پیشنهاد نمی‌شود زیرا این حالت ممکن است بلافاصله پس از بازگردد.
بیمار در رابطه با تعداد جلساتی که بمنظور پیگیری باید مراجعه کند، با پزشک خود مشورت می‌کند که عمدتا هر ۶ تا ۱۲ ماه یکبار است.
شیوه زندگی و درمانهای خانگی
نکات زیر می‌توانند برای بیمار، چه در حال درمان باشد یا نه، یاری‌رسان باشند:
- استفاده از ماده نرم کننده (وازلین، پماد A و D، آکوافور) در محل درگیر
- شستشوی آرام و خشک کردن ناحیه درگیر بصورت روزانه. پرهیز از صابونهای معطر یا نشستن در وان بمدت طولانی
- تسکین سوزش و درد با استفاده از محلول جو دو سر، تشت آب گرم، پک‌های یخ یا کمپرسهای سرد
- استفاده از آنتی هیستامین خورامی در زمان خواب برای کنترل خارش
آماده شدن برای ملاقات با پزشک
اگر علایم یا نشانه‌هایی از لیکن اسکلروز دارید، با پزشک خود قرار ملاقات تنظیم کنید. پزشک ممکن است شما را به متخصص بیماری‌های پوستی ارجاع دهد.
برخی از اطلاعاتی که می‌تواند شما را در آماده سازی برای جلسه ملاقات با پزشک، یاری کند، به شرح زیر است.
چه کار باید بکنید
پیش از ملاقات، لیستی از موارد زیر تهیه کنید:
- علایم شما و مدت زمانی که آنها را متحمل شده‌اید
- اطلاعات پزشکی کلیدی‌تان، مانند دیگر بیماری‌هایی که به آنها مبتلا هستید یا داروهایی که مصرف می‌کنید، از جمله ترکیبات OTC یا ویتامینها و مکمل‌ها
- سوالاتی که از پزشک خواهید پرسید
برخی از سوالات پایه‌ای که می‌توانید در مورد لیکن اسکلروز از پزشک بپرسید، عبارتند از:
- عمده‌ترین دلیل علایم من چیست؟
- چه رویکرد درمانی پیشنهاد می‌کنید؟
- اگر درمان اول موثر واقع نشد، چه درمان دیگر پیشنهاد می‌کنید؟
- مدت زمانی که علایم من پس از درمان بهبود میابند، چقدر است؟
- آیا در ادامه زندگی نیز به درمان این بیماری نیاز خواهم داشت؟
- چه اقدامات شخصی بمنظور تسکین علایم خود می‌توانم انجام دهم؟
- چگونه می‌توانم از بازگشت این بیماری جلوگیری کنم؟
چه چیزی باید از پزشک خود انتظار داشته باشید
پزشک عمدتا سوالاتی از جمله سوالات زیر مطرح می‌کند:
- شدت احساس ناراحتی شما چقدر است؟
- آیا متوجه هرگونه خونریزی شده‌اید؟
- آیا علایم شما شامل درد به هنگام دفع ادرار یا دفع مدفوع است؟
- آیا به هنگام مقاربت جنسی، متحمل درد می‌شود؟
- آیا قبلا در ناحیه درگیر، دچار آسیب شده‌اید؟
- خودتان چه اقداماتی برای درمان علایم خود داشته‌اید؟
- آیا داروی تجویز شده‌ای برای این وضعیت دارید؟
- آیا قبلا به بیماری‌های دیگری مبتلا شده‌اید؟
