بیضه نزول نکرده یا کریپتورکیدیسم، بیضه‌ای است که پیش از تولد به موقعیت اصلی خود در کیسه پوستی آویزان در زیر آلت (اسکروتوم)، وارد نشده است. معمولا تنها یک بیضه درگیر است ولی در نزدیک به ده درصد موارد، هر دو بیضه نزول نکرده‌اند.
بیضه نزول نکرده در حالت کلی، ناشایع است ولی در میان نوزادانی که پره ترم به دنیا آمده‌اند، از شیوع بالاتری برخوردار است.
بیضه نزول نکرده در بسیاری از مواقع در چند ماه اول زندگی، خودبخود به موقعیت اصلی خود حرکت می‌کند. اگر پسر شما بیضه نزول نکرده‌ای دارد که خودبخود اصلاح نشده است، جراحی می‌تواند آن را به درون اسکروتوم جابجا کند.
علایم
عدم مشاهده یا عدم احساس بیضه در محلی که اسکروتوم نام دارد، اصلی‌ترین نشانه یک بیضه نزول نکرده است.
بیضه‌ها حین تکامل جنینی، در حفره شکمی شکل می‌گیرند. طی چندین ماه آخر تکامل طبیعی جنینی، بیضه‌ها به تدریج از شکم از اخلال یک محل لوله مانند در کشاله ران (کانال اینگوئینال) به درون اسکروتوم نزول می‌کنند. این فرآیند در بیضه نزول نکرده، متوقف شده یا به تاخیر افتاده است. این بیضه معمولا در انتهای کانال اینگوئینال واقع شده‌است.
اگر پزشک بیضه نزول نکرده را نتواند حس کند و غیر قابل لمس است، ممکن است در موقعیتهای زیر قرار گرفته باشد:
- شکمی: نادرترین محل قرارگیری بیضه نزول نکرده، در شکم است
- اینگوئینال: بیضه به درون کانال وارد شده است، ولی توسط لمس قابل تشخیص نیست
- آتروفیک یا غایب: بیضه بسیار کوچک است یا اصلا تشکیل نیافته است
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم
بیضه نزول نکرده مغمولا زمانیکه فرزند شما پس از تولد مورد معاینه قرار می‌گیرد، تشخیص داده می‌شود. اگر فرزند شما بیضه نزول نکرده دارد، در مورد دفعات معاینه توسط پزشک، از پزشک سوال کنید. اگر بیضه تا ۴ ماهگی فرزندتان، به اسکروتوم نزول نکرد، این مشکل به خودبخودی برطرف نخواهد شد.
درمان بیضه نزول نکرده زمانیکه فرزند شما هنوز یک نوزاد است، میزان خطرات بعدی مانند ناباروری و سرطان بیضه را کاهش می‌دهد.
پسران بزرگتر، از نوزادان تا اواخر کودکی، که بیضه‌های نزول کرده طبیعی حین تولد دارند، ممکن است بعدا دچار بیضه “گم شده” شوند. این موقعیت می‌تواند نشانگر موارد زیر باشد:
- بیضه retractile: که در میان اسکروتوم و کشاله ران، جلو و عقب می‌رود و ممکن است به راحتی توسط دست به درون اسکروتوم هدایت شود. این، غیر طبیعی نبوده و بدلیل رفلکس عضلانی در اسکروتوم می‌باشد.
- بیضه صعود کننده: یا بیضه نزول نکرده اکتسابی که به “کشاله ران” برگشته است و به راحتی توسط دست، به اسکروتوم هدایت نمی‌شود.
اگر متوسط هرگونه تغییر در ناحیه تناسلی فرزند پسر خود شدید یا درمورد تکامل وی نگران هستید، با پزشک مشورت کنید.
علل
تمامی جنینها در مراحل اول، می‌توانند ارگانهای تناسلی زنانه یا مردانه تشکیل دهند.
کودک، کروموزومهای جنسی را از مادر و پدر خود دریافت می‌کند. کروموزومهای جنسی، مولکولهای جفت DNA هستند. این کروموزومها بصورت XX در جنین مونث یا XY در جنین مذکر خواهند بود.
با تکامل جنین، ژن XY تکامل بیضه را القا می‌کند. این روند، هورمونهایی تولید می‌کند که رشد مسیر تناسلی مردانه و جلوگیری از تکامل مونث را باعث می‌شود.
دانشمندان بر این باورند در این شرایط نیز ممکن است بیضه به طرز نادرستی تکامل یابد.
تکامل غیر طبیعی تناسلی ممکن است از سندرم عدم حساسیت آندروژن (AIS)، یک اختلال ژنتیکی که جنینهای XY به هورمونهای مردانه پاسخ نمی‌دهند، ایجاد شود.
نوزاد مبتلا به AIS ممکن است متعلقات مونث، از جمله واژن کوچک کیسه مانند، بدون رحم، تخمدان، یا لوله‌های فالوپ، داشته باشد. بیضه‌ها ممکن است در حفره شکم یا کانال اینگوئینال قرار داشته باشند.
متخصصان بر این باورند بسیاری از موارد بیضه نزول نکرده زمانی رخ می‌دهد که ترکیبی از فاکتورهای ژنتیکی، سلامت روانی، و محیطی، هورمونهایی که باعث تغییرات فیزیکی می‌شوند، تغییر داده و با فعالیت عصبی دخیل در تکامل بیضه‌ها، تداخل می‌کنند.
با این حال، علت اصلی کریپتورکیدیسم هنوز نامشخص است.
ریسک فاکتورها
فاکتورهایی که ممکن است میزان بیضه نزول نکرده در یک نوزاد را افزایش دهند، عبارتند از:
- وزن کم هنگام تولد
- تولد پره ترم
- سابقه خانوادگی بیضه نزول نکرده یا مشکلات دیگر تکامل ژنیتال
- شرایط جنینی که رشد را محدود می‌کند، مانند سندرم داون یا نقایص دیواره شکمی
- استفاده از الکل توسط مادر حین بارداری
- مصرف سیگار توسط مادر یا مواجهه با دود سیگار
- مواجهه والدین با برخی سموم
عوارض
بیضه‌ها بمنظور تکامل و عملکرد طبیعی، به دمای پایینتر از دمای طبیعی بدن نیاز دارند. اسکروتوم این محیط خنک‌تر را فراهم می‌کند. عوارض بیضه‌ای که در محل تعیین شده، قرار ندارد، عبارتند از:
- سرطان بیضه: سرطان بیضه معمولا در سلولهای بیضه که اسپرمهای نابالغ تولید می‌کنند، ایجاد می‌شود. چیزی که باعث ایجاد سرطان در این سلولها می‌شود، ناشناخته است. مردانی که بیضه نزول نکرده داشته‌اند، خطر بیشتری در ابتلا به سرطان بیضه، آنها را تهدید می‌کند.
این خطر در بیضه‌هایی که در شکم قرار گرفته‌اند و زمانیکه هر دو بیضه نزول نکرده‌اند، بیشتر است. اصلاح جراحی بیضه نزول نکرده می‌تواند خطر را کاهش (و نه حذف) دهد.
- مشکلات باروری: شمارش پایین اسپرم، کیفیت پایین اسپرم، و کاهش باروری در میان مردانی که بیضه نزول نکرده داشته‌اند، بیشتر است. این می‌تواند بدلیل تکامل غیر طبیعی بیضه باشد و در شرایطی که بمدت طولانی تحت درمان قرار نگرفته‌است، از شدت بیشتری برخوردار می‌شود.
عوارض دیگر مرتبط با محل غیر طبیعی بیضه عبارتند از:
- تورشن بیضه: تورشن بیضه، پیچ خوردن طناب اسپرماتیک است. طناب اسپرماتیک شامل عروق خونی، اعصاب و لوله‌هایی است که منی را از بیضه به آلت منتقل می‌کند. این وضعیت دردناک، جریان خون بیضه را قطع می‌کند. اگر به طرز صحیحی درمان نشود، ممکن است به از دست رفتن بیضه بینجامد. تورشن بیضه در بیضه نزول نکرده، ده برابر بیشتر اتفاق می‌افتد.
- تروما: اگر بیضه در کشاله ران واقع باشد، ممکن است در اثر فشار استخوان پوبیس، آسیب ببیند.
- فتق اینگوئینال: اگر دهانه میان شکم و کانال اینگوئینال بسیار ضعیف باشد، قسمتی از روده‌ها می‌تواند وارد کشاله ران شود.
نهایتا همانند هر جراحی بیضه، ارکیدوپکسی، خطرات آسیب به واز دفران، که لوله‌ای برای اتصال بیضه و پیشابراه است، را دارد.
بیشتر بخوانید: سرطان بیضه چیست ؛ آشنایی با علائم، علت و درمان
تشخیص
پزشک معمولا برای تشخیص بیشه نزول نکرده، نوزاد را در یک محل گرم قرار می‌دهد. گسترش دادن پوست اطراف اسکروتوم، معاینه را آسانتر می‌سازد.
در کودکان فراتر از سن شیرخوارگی، پزشک در بیست درصد موارد قادر به تشخیص محل بیضه نزول نکرده نمی‌باشد. اگر بیضه قابل لمس نیست، سونوگرافی می‌تواند محل آن را نشان دهد. هرچند پزشک معمولا این مرحله را غیر ضروری می‌پندارد. در برخی موارد، متخصص اورولوژی اطفال، بررسی‌های بیشتری درخواست می‌کند.
این بررسی‌ها عبارتند از:
لاپاراسکوپی: یک لوله کوچک که یک دوربین دارد، از برش کوچکی در شکم فرزند شما وارد می‌شود. این عمل جهت مشخص کردن محل بیضه درون شکمی، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پزشک ممکن است حین این عمل، بیضه را تشخیص دهد، ولی گاهی یک عمل جراحی اضافی مورد نیاز است. در عوض، لاپاراسکوپی ممکن است هیچ بیضه‌ای نشان ندهد، یا بقایای کوچکی از بیضه غیرعملکردی را نشان دهد.
جراجی باز: در موارد نادر و پیچیده، جراحان از این روش برای بررسی شکم بصورت مستقیم بهره می‌برند.
بررسی‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی و MRI عموما برای تشخیص بیضه نزول نکرده، توصیه نمی‌شود.
برخی مواقع، عدم تشخیص بیضه پس از تولد، به بیضه‌های غایب منجر می‌شود که درصورت عدم تشخیص و درمان، می‌تواند مشکلات پزشکی زیادی ایجاد کند.
اگر هر دو بیضه نزول نکرده‌اند، پزشک ممکن است آزمایش ژنتیک جهت مشخص کردن کروموزومهای جنسی درخواست کند.
برخی از کودکان مونث از نظر ژنتیکی، دستگاه تناسلی خارجی مردانه یا دستگاه تناسلی مبهم دارند. در این موارد پزشک از روشهای زیر بهره می‌برد:
- سونوگرافی جهت بررسی بیضه نزول نکرده یا تخمدان
- بررسی خون و ادرار بمنظور مشخص کردن سطول هورمونها
- بررسی ژنتیک جهت مشخص کردن کروموزومهای جنسی
درمان
هدف درمان، حرکت دادن بیضه نزول نکرده به محل اصلی خود در اسکروتوم است. درمان پیش از یک سالگی، در کاهش عوارض ناشی از کریپتورکیدیسم مانند ناباروری و سرطان بیضه موثر است. این درمان هر چه زودتر انجام شود، بهتر است، ولی به انجام عمل جراحی پیش از ۱۸ ماهگی توصیه می‌شود.
جراحی
کریپتورکیدیسم معمولا با جراحی اصلاح می‌شود. جراح با دقت بیضه را به درون اسکروتوم هدایت کرده و آن را به محل بخیه می‌زند (ارکیوپکسی). این روند می‌تواند با لاپاراسکوپی یا جراحی باز صورت گیرد.
اینکه چه زمانی پسر شما تحت جراحی قرار گیرد، به تعدادی عوامل از جمله سلامت وی و میزان دشواری این عمل بستگی دارد. جراح شما معمولا انجام عمل در ۶ ماهگی تا پیش از ۱۲ ماهگی را توصیه می‌کند.
در برخی موارد، بیضه ممکن است تکامل کامل نیافته باشد، غیر طبیعی باشد یا از بافت مرده تشکیل شده باشد. جراح این بافت بیضه را خارج می‌کند.
اگر فرزند شما یک هرنی اینگوئینال مرتبط با کریپتورکیدیسم داشته باشد، هرنی طی همان عمل جراحی ترمیم می‌شود.
جراح پس از عمل جراحی، بیضه را بمنظور ادامه روند تکامل، عملکرد صحیح و باقی ماندن در محل خود، پایش می‌کند. پایش عبارتست از:
- معاینات فیزیکی
- بررسی سونوگرافیک اسکروتوم
- سنجش سطوح هورمونها
درمان هورمونی
درمان هورمونی شامل تزریق گونادوتروپین جفتی انسانی (HCG) است. این هورمون باعث حرکت بیضه به اسکروتوم می‌شود. هورمون درمانی معمولا نیاز نیست زیرا کارآیی کمتری نسبت به جراحی دارد.
درمانهای دیگر
اگر فرزند شما یک یا هر دو بیضه را نداشته باشد، ممکن است به پروتزهای بیضه‌ای سالینی بمنظور کاشت در اسکروتوم در اواخر نوجوانی، نیاز باشد. این پروتزها به اسکروتوم، ظاهر طبیعی می‌دهند.
اگر پسر شما حداقل یک بیضه سالم ندارد، پزشک اطفال او را به متخصص هورمونها (اندوکرینولوژیست) بمنظور مشورت در مورد درمانهای هورمونی آینده که برای بلوغ و تکامل فیزیکی مورد نیاز است، ارجاع می‌دهد.
نتایج
ارکیوپکسی که شایع‌ترین عمل جراحی برای اصلاح کریپتورکیدیسم است، میزان موفقیت نزدیک به ۱۰۰ درصد دارد. باروری جنس مذکر پس از جراحی برای یک بیضه نزول نکرده، تقریبا در حد طبیعی است، ولی در شرایط دو بیضه نزول نکرده، به ۶۵ درصد کاهش می‌یابد. جراحی ممکن است خطر سرطان بیضه را کاهش دهد، ولی قادر به حذف این خطر نیست.
طریقه زندگی و درمانهای خانگی
حتی پس از جراحی ترمیمی نیز، توجه به بررسی شرایط بیضه‌ها جهت کسب اطمینان از تکامل نرمال آنها، ضروری است. شما می‌توانید فرزندتان را در آگاه ساختن در مورد تکامل بدن وی، یاری کنید. موقعیت بیضه‌های وی را بصورت منظم حین تعویص پوشک و حمام کردن، بررسی کنید.
زمانیکه فرزند شما در حوالی بلوغ قرار دارد و شما در مورد تغییرات فیزیکی مورد انتظار با وی صحبت می‌کنید، نحوه بررسی بیضه ها توسط خودش را به وی شرح دهید. معاینه شخصی بیضه ها، یکی از مهمترین مهارتها برای تشخیص زودهنگام تومورهای احتمالی است.
مواجهه و حمایت
اگر پسر شما یک یا دو بیضه را ندارد، ممکن است در مورد ظاهرش حساس شود. ممکن است در مورد ظاهر متفاوت خود نسبت به همکلاسی‌ها و دوستانش، مضطرب باشد. روشهای زیر ممکن است در مواجهه با این مشکلات، یاری رسان باشد:
- به فرزند خود کلمات مناسبی برای استفاده در زمان صحبت در مورد اسکروتوم و بیضه، بیاموزید.
- در مورد وجود دو بیضه در حالت طبیعی، با وی صحبت کنید. اگر وی فاقد یک یا هردو بیضه است، در مورد سلامت ادامه دار وی صحبت کنید.
- در مورد بیمار نبودن و در معرض خطر نبودن وی، با وی صحبت کنید.
- در مورد پروتز بیضه با وی صحبت کنید.
- لباس زیر غیر چسبان برای وی بخرید تا وضعیت وی کمتر مشخص شود.
- در مورد علایم نگرانی یا شرمندگی، از جمله عدم مشارکت در ورزشهایی که در حالت عادی به آنها علاقه دارد، آگاه باشید.
آماده شدن برای ملاقات با پزشک
بیضه نزول نکرده معمولا در زمان تولد تشخیص داده می‌شود. پزشک خانواده یا پزشک اطفال شما وضعیت را با برنامه منظمی، پایش خواهد کرد.
بمنظور آماده شدن برای ملاقات با پزشک، لیستی از پرسشها برای طرح با پزشک، تهیه کنید. این سوالات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- دفعات ملاقات چقدر باید با هم فاصله داشته باشد
- چگونه می‌توانم اسکروتوم بصورت ایمن در خانه معاینه کنم
- چه زمانی، مراجعه به یک متخصص را توصیه می‌کنید
- چه بررسی‌هایی برای پسر من مورد نیاز است
- چه گزینه‌های درمانی پیشنهاد می‌کنید
- آیا بروشور یا مطالب چاپ شده‌ای که بتوانم در خانه مطالعه کنم، وجود دارد؟ چه سایتهای اینترنتی را پیشنهاد می‌کنید؟
در مورد طرح پرسشهای اضافی حین ملاقات با پزشک، نگران نباشید.
باید چه انتظاری از پزشک داشت؟
پزشک، کشاله ران فرزند شما را معاینه خواهد کرد. اگر بیضه در اسکروتوم نبود، با فشار آرام بر روی پوست، برای یافتن محل بیضه تلاش خواهد کرد. پزشک ممکن است از آب صابونی و گرم برای معاینه استفاده کند.
اگر پزشک بیضه را در محل کانال اینگوئینال احساس کرد، برای حرکت دادن آن به درون اسکروتوم تلاش خواهد کرد. اگر حرکت بیضه ناقص بود، درد یا ناراحتی ایجاد شد، یا بیضه سریعا به محل قبلی خود بازگشت، ممکن است بیضه نزول نکرده مطرح باشد. اگر بیضه به راحتی به داخل اسکروتوم حرکت داده شده و در محل باقی بماند، قویا به نفع بیضه retractile می‌باشد. اگر بیضه فرزند شما طی ماه پس از تولد به محل اصلی خود نزول نکرده باشد، پزشک شما را به یک متخصص تناسلی کودکان و اختلالات سیستم ادراری (اورولوژیست اطفال) یا جراح کودکان بمنظور بررسی‌های بیشتر، ارجاع خواهد داد.
منابع:
https://www.medicalnewstoday.com/articles/184604
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/undescended-testicle/symptoms-causes/syc-20351995
