تست استرس هسته ای از رنگ آمیزی رادیواکتیو و یک دستگاه که تصاویر جریان خون به قلب را تولید می‌کند، استفاده می‌کند. این تست جریان خون را هنگام استراحت و نیز فعالیت اندازه می‌گیرد و قسمت‌‌‌هایی از قلب که جریان خون کمی دارند یا دارای بافت‌‌‌های آسیب دیده هستند را نمایش می‌دهد.
در این تست معمولا یک ماده‌ی رادیواکتیو به بدن تزریق می‌شود؛ سپس دو عکس از قلب شما گرفته می‌شود: یکی هنگام استراحت و دیگری هنگام فعالیت.
تست استرس هسته‌‌ای یکی از انواع تست‌‌‌های استرس است که می‌تواند به تنهایی یا همراه با سایر تست‌‌‌ها انجام شود. تست استرس هسته‌‌ای در مقایسه با تست استرس ورزشی، بهتر می‌تواند ریسک ایجاد حمله‌ی قلبی یا سایر بیماری‌‌‌های قلبی را، زمانی که پزشک شما را مشکوک به بیماری عروق کرونری می‌داند، مشخص کند.
چرا انجام می‌شود
تست استرس هسته‌‌ای ممکن است زمانی که تست‌‌‌های استرس روتین دلیل علایم شما مثل تنگی نفس یا درد قفسه‌ی سینه را مشخص نکرد، درخواست شود. تست استرس هسته‌‌ای ممکن است برای هدایت درمان در زمانی که یک اختلال قلبی در شما تشخیص داده شده نیز استفاده شود. پزشک تست استرس هسته‌‌ای را ممکن است در موارد زیر پیشنهاد دهد:
- تشخیص بیماری عروق کرونری. عروق کرونری شما، عروق خونی بزرگی هستند که خون، اکسیژن و مواد مغذی قلب شما را تامین می‌کنند. بیماری عروق کرونری زمانی ایجاد می‌شود که این شریان‌‌‌ها دچار آسیب و اختلال شوند. این اتفاق زمانی می‌افتد که کلسترول یا سایر مواد در دیواره رگ‌‌‌ها رسوب کنند.
اگر شما علایمی مثل درد قفسه‌ی سینه یا تنگی‌نفس دارید، تست استرس هسته‌‌ای می‌تواند در تعیین اینکه درد مربوط به عروق کرونری شماست یا خیر، کمک کند. همچنین می‌تواند شدت آن را نیز تعیین کند.
- هدایت درمان اختلالات قلبی. اگر بیماری عروق کرونری در شما تشخیص داده شود، پزشک شما می‌تواند برای بررسی پیشرفت درمان از آن استفاده کند. همچنین برای انتخاب یک برنامه‌ی درمانی درست برای اینکه تشخیص داده شود قلب شما چه مقدار ورزش را تحمل می‌کند، استفاده می‌شود.
عوارض جانبی
یک تست استرس هسته‌‌ای در کل روشی امن است و ایجاد عارضه در آن نادر است. مانند هر فرایند پزشکی، ممکن است عوارضی شامل موارد زیر داشته باشد:
- واکنش حساسیت. این عارضه نادر است. ممکن است شما نسبت به ماده‌ی رادیواکتیو که در طول آزمون تزریق می‌شود، حساسیت نشان دهید.
- ضربان قلب نامنظم (آریتمی). آریتمی‌ای که در طول یک تست استرس هسته‌‌ای ایجاد می‌شود، معمولا مدت کوتاهی بعد از توقف ورزش یا از بین رفتن اثر دارو، از بین می‌رود.
- حمله‌ی قلبی (انفارکتوس میوکارد). این عارضه بسیار نادر است. یک تست استرس هسته‌‌ای می‌تواند باعث یک حمله‌ی قلبی شود.
- سرگیجه و احساس درد در قفسه‌ی سینه. این علایم می‌توانند هنگام تست رخ دهند. سایر علایم و نشانه‌‌‌ها شامل احساس تهوع، لرزش، سردرد، گرگرفتگی، تنگی نفس و تشویش است.
- فشار خون پایین. فشار خون ممکن است در طول آزمون یا بلافاضله بعد از ورزش افت پیدا کند و باعث احساس سرگیجه یا ضعف در شما شود. این مشکل باید بعد از توقف ورزش از بین برود.
چگونه برای آن آماده شوید
پزشک دستورالعمل‌‌‌هایی برای آمادگی شما برای تست استرس هسته‌‌ای خواهد داد.
غذا و دارو
ممکن است از شما خواسته شود که برای مدتی قبل از آزمون از خوردن، آشامیدن یا سیگار کشیدن خودداری کنید. همچنین ممکن است از خوردن کافئین از یک روز قبل از آزمون منع شوید.
از پزشک خود درباره‌ی اینکه آیا ادامه‌ی مصرف همه‌ی دارو‌‌‌های تجویزی و بدون نسخه برای این تست، ایمن خواهد بود یا نه، بپرسید؛ چون ممکن است بعضی از این داروها با این نوع تست‌‌‌ها اندرکنش داشته باشند.
اگر برای آسم یا سایر بیماری‌‌‌های تفسی از اسپری‌‌‌های تنفسی (inhaler) استفاده می‌کنید، هنگام تست آن را به همراه داشته باشید. مطمئن شوید پزشک و تیم مراقبتی که تست را انجام می‌دهند، از اینکه شما اسپری تنفسی استفاده می‌کنید، آگاه باشند.
لباس و آیتم‌‌‌های شخصی
برای تست، یک لباس راحت و کفش ورزشی بپوشید یا همراه خود ببرید. روزی که قرار است تست دهید، از لوسیون، کرم و روغن برای پوست خود استفاده نکنید.
چه چیزی در انتظار شماست
تست استرس هسته‌‌ای ممکن است همراه با تست ورزشی – که در آن شما بر روی تردمیل راه می‌روید – انجام گیرد. اگر شما قادر به ورزش کردن نباشید، شما دارویی را به طور IV دریافت خواهید کرد. این دارو برای شبیه سازی ورزش از طریق افزایش جریان خون به قلب استفاده می‌شود. آزمایش تست استرس هسته‌‌ای ممکن است دو با چند ساعت طول بکشد. این میزان بستگی به نوع ماده‌ی رادیواکتیو و تست تصویربرداری به کار رفته دارد.
قبل از تست استرس هسته‌‌ای
نخست پزشک از شما سوالاتی درباره‌ی تاریخچه‌ی پزشکی و اینکه هر چند وقت یه بار ورزش و با چه قدرتی می‌کنید، می‌پرسد. این اطلاعات کمک می‌کند که پزشک درباره‌ی مقدار ورزش مناسب برای شما در طول تست تصمیم بگیرد. همچنین پزشک به صدای قلب و ریه‌‌‌های شما گوش می‌دهد تا هر گونه شرایط غیرطبیعی را که ممکن است بر نتیجه‌ی تست تاثیرگذار باشد، دریابد.
در طول تست استرس هسته‌‌ای
قبل از اینکه تست را شروع کنید، یک تکنسین ماده‌ی رنگ آمیزی رادیواکتیو (radiopharmaceutical or radiotracer) را به طریق داخل وریدی (IV) به بازو تزریق می‌کند.
وقتی ماده‌ی ردیاب‌پرتوی (radiotracer) برای اولین بار به بازو تزریق می‌شود، در فرد احساس سرما به وجود می‌آورد. حدود ۲۰ تا ۴۰ دقیقه طول می‌کشد تا سلول‌‌‌های قلب ردیاب پرتوی را جذب کنند. سپس بر روی تخت دراز می‌کشید تا نخستین عکس‌‌‌ها هنگام استراحت قلب گرفته شود.
یک پرستار یا تکنسین الکترود‌‌‌هایی بر روی قفسه‌ی سینه، پاها و دست‌‌‌های شما قرار می‌دهد. موهای بعضی قسمت‌‌‌ها لازم است شیو شوند تا الکترود بتواند به خوبی به بدن بچسبد. الکترود‌‌‌ها سیم‌‌‌هایی دارند که به یک دستگاه الکتروکاردیوگرام وصل می‌شود. این دستگاه سیگنال‌‌‌های الکتریکی ضربان‌‌‌های قلب را ثبت می‌کند. یک کاف به بازوی شما بسته می‌شود تا فشار خون شما در طول تست بررسی شود. ممکن است از شما بخواهند درون یک لوله تنفس کنید تا توانایی شما برای بهتر نفس کشیدن در طول تست مشخص شود.
اگر نمی‌توانید ورزش کنید، به جای آن پزشک دارویی را به شما تزریق می‌کند. این دارو با افزایش جریان خون به قلب، ورزش را برای بدن شبیه سازی می‌کند. این کار ممکن است عوارض جانبی شبیه به عوارض ورزش ایجاد کند. این عوارض می‌تواند شامل گرگرفتگی و تنگی نفس باشد. همچنین ممکن است دچار سردرد شوید.
برای انجام یک تست ورزشی شما احتمالا روی یک تردمیل راه می‌روید یا روی دوچرخه‌ی ثابت پدال می‌زنید. شما در ابتدا به آرامی شروع می‌کنید سپس ورزش به مرور شدید تر می‌شود. برای حفظ تعادل می‌توانید دسته‌‌‌های کناری تردمیل را بگیرید. اما نباید دسته‌‌‌ها را محکم بگیرید چون ممکن است بر روی نتیجه‌ی آزمایش تاثیر داشته باشد.
ورزش را تا آنجایی ادامه می‌دهید که ضربان قلب به یک مقدار مشخص برسد و علایمی در شما ایجاد شود که اجازه ندهد شما بیشتر ادامه دهید. علایمی مثل:
- درد ملایم تا شدید قفسه‌ی سینه
- تنگی نفس شدید
- فشارخون غیر طبیعی پایین یا بالا
- ضربان قلب غیرطبیعی
- سرگیجه
- تغییرات جدی در الکتروکاردیوگرام شما
شما و پزشکتان درباره‌ی محدودیت ورزشی ایمن صحبت خواهید کرد. شما می‌توانید زمانی که برای ادامه احساس ناراحتی کردید، ورزش را متوقف کنید.
وقتی ضربان قلب شما به مقدار حداکثر رسید، دوباره ماده‌ی ردیاب پرتوی دریافت خواهید کرد. تا حدود ۲۰ تا ۴۰ دقیقه بعد، شما به حالت درازکش خواهید بود تا دومین عکس از عضله‌ی قلب ثبت شود. رنگ آمیزی رادیواکتیو قلب، قسمت‌‌‌هایی از قلب که جریان خون نامناسب دریافت می‌کنند را مشخص خواهد کرد.
پزشک شما دو سری عکس را برای بررسی جریان خون در قلب، هنگام استراحت و استرس را با هم مقایسه خواهد کرد.
بعد از تست استرس هسته‌‌ای
بعد از اتمام ورزش، ممکن است از شما بخواهند برای چند دقیقه بایستید و سپس برای مدتی دراز بکشید. در این زمان مانیتور‌‌‌ها همچنان وصل خواهند بود. پزشک ممکن است ضربان قلب و تنفس شما را تا بازگشت آن‌‌‌ها به حالت طبیعی، کنترل کند.
وقتی تست تمام شد، شما می‌توانید به فعالیت‌‌‌های عادیتان برگردید، مگر اینکه پزشک دستور دیگری دهد. ماده‌ی رادیواکتیو به طور طبیعی از طریق ادرار و مدفوع از بدن دفع می‌شود. برای کمک به خروج ماده‌ی رادیواکتیو از بدن، مقدار آب مصرفی خود را افزایش دهید.
نتایج
پزشک شما نتیجه تست هسته‌‌ای را با شما در میان خواهد گذاشت. نتیجه تست هسته‌‌ای می‌تواند موارد زیر را نشان دهد:
- جریان خون طبیعی در زمان ورزش و استراحت. شما ممکن است دیگر نیازی به تست‌‌‌های بیشتر نداشته باشید.
- جریان خون طبیعی در زمان استراحت طبیعی است؛ اما در زمان ورزش طبیعی نیست. بخش از قلب زمانی که شما در حال فعالیت هستید، خون کافی دریافت نمی‌کند. این ممکن است در نتیجه‌ی انسداد یک یا چند شریان کرونری ایجاد شده باشد (بیماری شریان کرونری).
- جریان خون ضعیف در زمان استراحت و ورزش. قسمتی از قلب که به طور کلی خون کافی دریافت نمی‌کند که می‌تواند ناشی از بیماری‌‌‌های شدید کرونری باشد یا در اثر حمله‌ی قلبی اخیر ایجاد شده باشد.
- کمبود رنگ آمیزی رادیواکتیو در بخش‌‌‌هایی از قلب. مناطقی از قلب که رنگ آمیزی رادیواکتیو را نشان نمی‌دهند، دارای بافت‌‌‌هایی هستند که در اثر حمله‌ی قلبی آسیب دیده اند.
اگر شما جریان خون کافی در قلبتان ندارید، ممکن است نیاز باشد تا تحت آنژیوگرافی کرونری قرار بگیرید. این تست مستقیما رگ‌‌‌های خونی قلب شما را رصد می‌کند. اگر شما گرفتگی‌‌‌های جدی داشته باشید، ممکن است نیاز به مداخله‌ی کرونری (آنژیوپلاستی و stent گذاری) یا عمل‌‌‌های قلب باز (بایپس عروق کرونری) داشته باشید.
