نگاه کلی
دیسپلازی فیبروماسکولار شرایطی است که در آن باریک شدن مجرا و افزایش قطر شریان های متوسط در بدن اتفاق می افتد. باریک شدن مجرای رگ ها باعث می شود خون رسانی به اندام های بدن کاهش یابد و به دنبال آن بر اندام های بدن تاثیر بگذارد.
این پدیده بیش تر در شریان هایی که مسئول خون رسانی به مغز و کلیه هستند اتفاق می افتد. اگرچه دیسپلازی فیبروماسکولار در رگ های اندام های دیگری مانند قلب، پا، شکم و به ندرت در دست نیز دیده می شود. لازم به ذکر است؛ برای دیسپلازی فیبروماسکولار دارو وجود دارد، اما این اختلال هنوز درمان قطعی ندارد.
علائم
علائم این بیماری بسته به محل آن در بدن، متفاوت است. اغلب افرادی نیز که به دیسپلازی فیبروماسکولار دچار هستند، علائمی ندارند.
علائم و نشانه های دیسپلازی فیبروماسکولار در کلیه
در صورتی که شریان های منتهی به کلیه (شاخه های رنال یا کلیوی) دچار این اختلال شده باشند؛ علائم زیر دیده می شوند:
- افزایش فشار خون
- آسیب بافتی در کلیه (آتروفی کلیه ایسکمیک)
- نارسایی مزمن کلیه (به ندرت)
علائم و نشانه های دیسپلازی فیبروماسکولار در مغز
در صورتی که شریان های منتهی به مغز (شریان های کاروتید) دچار این اختلال شده باشند؛ علائم زیر دیده می شوند:
- سر درد
- سر گیجه
- کاهش تدریجی بینایی
- زنگ زدن گوش (وزوز گوش)
- درد در ناحیه گردن
- احساس ضعف و بی حسی در صورت
- ضعف و خواب رفتگی در دست و پا
- اختلال در تکلم
علائم و نشانه های دیسپلازی فیبروماسکولار در شکم
در صورتی که شریان های منتهی به شکم (شریان های مزانتریک) دچار این اختلال شده باشند؛ علائم زیر دیده می شوند:
- شکم درد پس از خوردن غذا
- کاهش وزن بدون علت
علائم و نشانه های دیسپلازی فیبروماسکولار در قلب
در اغلب موارد، دیسپلازی فیبروماسکولار در قلب به همراه پارگی در عروق کرونری دیده می شود. این حالت با نام های شکاف شریانی[۱] یا خودشکافی عروق کرونر (SCAD)[۲] شناخته شده است. اگرچه، هنوز ارتباط این دو اتفاق به شکل واضحی مشخص نیست.
در صورتی که شریان های منتهی به قلب (شریان های کرونری) دچار این اختلال شده باشند؛ علائم زیر دیده می شوند:
- درد قفسه سینه
- تنگی نفس
- تعریق
- حالت تهوع
علائم و نشانه های دیسپلازی فیبروماسکولار در دست و پا
در صورتی که شریان های منتهی به دست و پا (شریان های محیطی) دچار این اختلال شده باشند؛ علائم زیر دیده می شوند:
- احساس ناراحتی در پا، ساق پا، بازو یا دست در هنگام حرکت دادن
- سرد بودن دست و پا
- خستگی و ضعف
- خواب رفتگی
- تغییر در رنگ و یا حالت پوست
زمان مراجعه به پزشک
در صورتی که شما به این بیماری مبتلا هستید، لازم است پس از مشاهده علائم زیر، هرچه سریع تر به مراکز درمانی مراجعه کنید:
- تغییر ناگهانی در قدرت بینایی
- تغییر ناگهانی در توانایی تکلم
- تغییر و یا ایجاد ضعف در دست و پا
هم چنین در صورتی که تعدادی از علائم نوشته شده در بالا را در خود مشاهده کردید، برای بررسی ابتلا به دیسپلازی فیبروماسکولار به پزشک مراجعه کنید. به علت اینکه این بیماری ارثی نیز می باشد بهتر است با پزشک در رابطه با سابقه خانوادگی خود صحبت نمایید. اگر چه هنوز صحت ژنتیکی بودن این بیماری به طور قطعی تایید نشده است.
تشخیص
به علت اینکه دیسپلازی فیبروماسکولار در بعضی اوقات علائمی ندارد، بعید است که پزشک به طور خاص به بررسی این وضعیت بپردازد.
در شرایطی که فردی از خانواده شما مبتلا به دیسپلازی فیبروماسکولار و یا آنوریسم باشد، پزشک ممکن است از این موضوع در تشخیص این بیماری استفاده کند. هم چنین شنیده شدن صداهای غیر معمول در ناحیه ی بالای شکم می تواند بر اثر آنوریسم باشد.
درادامه پزشک به معاینه شما می پردازد و آزمایش هایی از جمله بررسی میزان قند و کلسترول خون برای بررسی علائم آترواسکلروز انجام می دهد. آترواسکلروز بیماری دیگری است که می تواند منجر به تنگ شدن مجرای شریان ها بشود.
آزمایشات تشخیصی دیسپلازی فیبروماسکولار، معمولا شامل موارد زیر هستند:
- سونوگرافی مضاعف[۳]: این روش تصویربرداری غیر تهاجمی، باریک شدگی در شریان ها را مشخص خواهد کرد. در طی آزمایش، دستگاهی به نام مبدل که امواج صوتی را به بدن می فرستد، روی پوست شما به آرامی فشرده می شود. این امواج سرعت جریان خون و شکل رگ های خونی را آشکار خواهد کرد.
- آنژیوگرافی مبتنی بر کاتتر[۴]: در طی این آزمایش، یک لوله نازک (کاتتر) در یکی از شریان های بدن قرار می گیرد و سپس به سمت محلی که پزشک تصمیم به مشاهده آن دارد حرکت داده می شود. از اشعه ایکس نیز برای بررسی موقعیت کاتتر استفاده می شود.
- توموگرافی کامپوتری آنژیوگرام[۵] (CT): این نوع از انژویوگرام، تصاویر مقطعی از بدن در اختیار پزشک قرار می دهد و می تواند باعث تشخیص باریک شدگی در شریان ها، آنوریسم و شکاف شریانی شود. در CT آنژیوگرام ابتدا باید بر روی یک تخت باریکی که از داخل دستگاه اسکن عبور می کند دراز بکشید. هم چنین پیش از شروع آزمایش، ماده ای برای علامت گذاری در محل های مورد نظر تزریق می کنند.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی(MRI): در این نوع از تصویربرداری از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویری از بدن استفاده می شود که از آن می توان در تشخیص آنوریسم و شکاف شریانی استفاده کرد.
علل ابتلا به دیسپلازی فیبروماسکولار
علت دیسپلازی فیبروماسکولار هنوز ناشناخته است. با این حال، عوامل زیر ممکن است نقش داشته باشند:
- ژنتیک: اگر فردی از خانواده شما مبتلا به دیسپلازی فیبروماسکولار است، احتمال ظهور این اختلال در شما نیز وجود دارد. اگرچه ممکن است در محل متفاوت و یا هم چنین به شکل ملایم تر و یا شدید تر دیده شود. این به این معنی نیست که الزاما شما نیز مبتلا خواهید بود. زیرا همان طور که مشخص است، تمام افرادی که به دیسپلازی فیبروماسکولار دچار می شوند از نظر ژنتیکی مشکلی ندارند.
- هورمون ها: دیسپلازی فیبرو ماسکولار در زنان بیش تر از مردان دیده می شود. بنابراین می توان نتیجه گرفت که هورمون ها نقش مهمی در ابتلا به این بیماری دارند. اگرچه نقش آن ها هنوز به شکل قطعی تایید نشده است. هم چنین ابتلا به دیسپلازی فیبروماسکولار در زنان با مصرف قرص های ضدبارداری، تعداد بارداری ها و سن آن ها در زمان بارداری ارتباطی ندارد.
- شریان های غیرطبیعی: عواملی مانند کمبود اکسیژن در شریان ها، مصرف داروهای خاص و یا تنباکو می تواند باعث بوجود آمدن شکل غیرعادی در شریان ها و به دنبال آن کاهش جریان خون شود. در بعضی از اوقات نیز شکل قرار گیری غیرطبیعی و نادرست باعث مشکل خواهد شد.
عوامل خطرزا
عوامل زیر خطر ابتلا به دیسپلازی فیبروماسکولار را افزایش می دهد:
- جنس: خطر ابتلا به دیسپلازی فیبروماسکولار در زنان بیش تر از مردان است.
- سن: این اختلال در افرادی که در سنین حدود ۵۰ سال هستند بیشتر دیده می شود.
- سیگار کشیدن: مشخص شده است، سیگار کشیدن خطر ابتلا به دیسپلازی فیبروماسکولار را افزایش می دهد. هم چنین در افرادی که خود مبتلا به این بیماری هستند، باعث تشدید شدن علائم می شود.
عوارض
دیسپلازی فیبروماسکولار می تواند مشکلات زیر را ایجاد کند:
- افزایش فشار خون: یکی از شایع ترین مشکلاتی که در نتیجه دیسپلازی فیبروماسکولار بوجود می آید، افزایش فشار خون است. در حقیقت، باریک شدگی مجرای رگ منجر به افزایش فشار وارده بر دیواره آن از طرف خون شده و باعث می شود مشکلاتی مانند آسیب به رگ، بیماری های قلبی و نارسایی قلبی به تدریج بوجود بیایند.
- پارگی شریان: در اغلب اوقات دیسپلازی فیبروماسکولار به همراه پارگی در رگ دیده می شود. این حالت با نام های شکاف شریانی یا خودشکافی عروق کرونر(SCAD) شناخته شده و می تواند باعث محدود شدن حجم خون ورودی به اندام ها شود. امکان ظهور این حالت در تمام شریان ها نیز وجود دارد.
- آنوریسم: ضعیف شدن دیواره عضلانی شریان ها در دیسپلازی فیبروماسکولار می تواند منجر به تشکیل برآمدگی در رگ ها و ایجاد آنوریسم شود. در صورت پارگی رگ بر اثر آنوریسم، شرایط خطرناکی برای فرد بوجود می آید. هم چنین آنوریسم می تواند در هر شریانی که تحت تأثیر دیسپلازی فیبروماسکولا باشد ایجاد شود.
- سکته مغزی: در صورت ابتلا به شکاف شریانی (SCAD) در شریان های منتهی به مغز و یا آنوریسم شریان های مغزی که منجر به پارگی شده است، سکته مغزی اتفاق خواهد افتاد. هم چنین فشار خون بالا می تواند خطر سکته مغزی را افزایش دهد.
درمان
درمان دیسپلازی فیبروماسکولار به وضعیت سلامت، محل باریک شدن شریان و مشکلاتی نظیر فشار خون بالا بستگی دارد. هم چنین گزینه های درمانی شامل داروها، روش هایی برای بهبود جریان خون و جراحی است.
داروها
برای بیش تر مبتلایان به دیسپلازی فیبروماسکولار، داروهای مربوط به فشار خون بالا توصیه می شود حتی اگر از روش های دیگری مانند جراحی نیز استفاده کرده باشند.
در اینجا چندین نوع مختلف دارو کاربرد دارد:
- مهار کننده آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین (ACE)
- مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین II
- داروهای ادرار زا
- مسدود کننده های کانال های کلسیم
- مسدود کننده های گیرنده بتا
همچنین ممکن است پزشک به شما توصیه کند روزانه یک آسپیرین مصرف کنید تا خطر سکته مغزی را کاهش دهید. اما هیچگاه قبل از هماهنگی با پزشک مصرف آن را آغاز نکنید.
[۱] Arterial dissection
[۲] spontaneous coronary artery dissection
[۳] Duplex ultrasound
[۴] Catheter-based angiography
[۵] Computerized tomography (CT) angiogram
