سیستیت بینابینی شرایط مزمنی است که باعث فشار روی مثانه، درد در مثانه و گاهی اوقات درد در لگن می‌شود. درد آن از حالت ملایم تا شدید می‌تواند متغیر باشد. سیستیت اینترستیشیال بخشی از طیف وسیعی از بیماری‌هایی است که به نام سندرم مثانه دردناک شناخته می‌شوند.
مثانه یک اندام توخالی و ماهیچه‌ای است که ادرار را ذخیره می‌کند. زمانی که مثانه پر می‌شود، گشادتر می‌شود. سپس از طریق اعصاب لگن سیگنال‌هایی به مغز می‌فرستد تا عمل ادرار صورت بگیرد. این اتفاقی است که در بیشتر افراد باعث ایجاد احساس نیاز به ادرار کردن می‌شود.
در سیستیت بینابینی این سیگنال‌ها با هم مخلوط و قاطی می‌شوند. یعنی شما تعداد دفعات بیشتر و با مقادیر کم‌تر ادرار احساس دفع پیدا می‌کنید.
سیستیت بینابینی اغلب در خانم‌ها تاثیر می‌گذارد و می‌تواند اثر طولانی مدتی بر کیفیت زندگی داشته باشد. اگرچه درمانی برای سیستیت بینابینی وجود ندارد، اما داروها و سایر روش‌های درمانی می‌توانند تسکین‌دهنده باشند.
علائم سیستیت بینابینی چیست؟
علائم سیستیت بینابینی در هر فردی متفاوت است. اگر شما سیستیت اینترستیشیال دارید، علائم شما حتی در طول زمان هم می‌تواند متغیر باشد. مثلا می‌تواند در برابر برخی محرک‌ها مثل دوران قاعدگی، نشستن طولانی مدت، استرس، ورزش و فعالیت جنسی تحریک شود.
علائم سیستیت بینابینی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- درد در لگن یا بین واژن و مقعد در زنان
- درد بین بیضه و مقعد در مردان
- درد لگن مزمن
- احساس نیاز مداوم و ضروری به دفع ادرار
- دفع مکرر (اغلب با حجم کم) در طول روز و شب (تا ۶۰ بار در روز)
- درد و احساس ناراحتی در زمانی که مثانه پر است و احساس آسودگی پس از تخلیه
- درد در هنگام فعالیت جنسی
شدت علائم در افراد مختلف متفاوت است. برخی افراد ممکن است دوره‌های بدون دردی تجربه کنند.
اگرچه علائم و نشانه‌های سیستیت بینابینی ممکن است به عفونت ادراری شبیه باشد، اما معمولا در آن عفونتی وجود ندارد. اما ممکن است علائم سیستیت اینترستیشیال با وجود عفونت ادراری بدتر شوند.
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
اگر شما درد مزمن در مثانه خود دارید یا احساس تکرر ادرار می‌کنید، به دکتر مراجعه کنید.
چه عواملی باعث ایجاد سیستیت بینابینی می‌شوند؟
علت دقیق سیستیت بینابینی هنوز شناسایی نشده است. اما احتمالا عوامل بسیاری در ایجاد آن دخیل هستند. برای مثال افرادی که سیستیت بینابینی دارند ممکن است نقصی در اپیتلیوم (لایه محافظ) مثانه هم داشته باشند. نشت ادرار از اپیتلیوم ممکن است باعث آسیب رساندن مواد سمی موجود در ادرار به دیواره مثانه شود.
فاکتورهای احتمالی دیگر می‌توانند شامل واکنش خودایمنی، وراثت، عفونت یا آلرژی باشند. البته این موارد هنوز ثابت نشده‌اند.
سیستیت بینابینی چه ریسک فاکتورهایی دارد؟
این عوامل باعث افزایش ریسک ایجاد اینترستیشیال سیستیتیس می‌شوند:
- جنسیت: این شرایط اغلب در زنان شایع‌تر از مردان است. علائم در مردان ممکن است به سیستیت بینابینی شبیه باشد. اما اغلب التهاب پروستات باعث ایجاد آن‌ها شده است.
- رنگ پوست و مو: پوست روشن و موی قرمز به عنوان ریسک فاکتورهای این بیماری شناخته شده‌اند.
- سن: بیشتر افراد شناسایی شده در دهه ۳۰ سالگی یا بالاتر به سیستیت بینابینی مبتلا شده‌اند.
- ابتلا به ناراحتی‌هایی با درد مزمن: سیستیت بینابینی ممکن است با سایر ناراحتی‌هایی با درد مزمن همراه باشد. ناراحتی‌هایی مثل سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) و فیبرومیالژیا.
سیستیت بینابینی چه عوارضی دارد؟
سیستیت بینابینی می‌تواند باعث ایجاد عوارضی مثل موارد زیر شود:
- کاهش توانایی مثانه: سیستیت بینابینی می‌تواند باعث سفت شدن دیواره مثانه شود. در نتیجه مثانه حجم کم‌تری از ادرار را می‌تواند نگه دارد.
- کاهش کیفیت زندگی: تکرر ادرار و درد ممکن است باعث اختلال در کارهای روزانه و زندگی اجتماعی شما شود.
- مشکل در روابط جنسی: تکرر ادرار و درد ممکن است روابط شخصی شما را دچار تنش کند و صمیمیت جنسی شما را نیز مختل کند.
- مشکلات احساسی: درد مزمن و اختلالات خواب همراه با سیستیت بینابینی ممکن است باعث ایجاد استرس و منجر به افسردگی شود.
تشخیص سیستیت بینابینی چگونه صورت می‌گیرد؟
روش‌های زیر می‌تواند به تشخیص سیستیت بینابینی کمک کند:
- سابقه پزشکی و سابقه عملکرد مثانه: پزشک از شما می‌خواهد تا علائم خود را توصیف و عملکرد مثانه خود را یادداشت کنید؛ به این صورت که حجم مایعات نوشیدنی و حجم ادرار دفعی را یادداشت کنید.
- معاینه لگنی: پزشک در معاینه لگنی، اندام‌های تناسلی خارجی، واژن و دهانه رحم را معاینه کند. همچنین شکم شما را برای ارزیابی اندام‌های لگنی داخلی مورد بررسی قرار می‌دهد. پزشک ممکن است مقعد و رکتوم (راست روده) را نیز مورد معاینه قرار دهد.
- آزمایش ادرار: نمونه‌ای از ادرار جهت بررسی علائم عفونت مجاری ادراری، مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد.
- سیستوسکوپی: در این روش، پزشک یک لوله‌ی نازک با یک دوربین کوچک (سیستوسکوپ) را وارد میزراه می‌کند تا آستر مثانه را مشاهده کند. همچنین پزشک ممکن است مایعی به درون مثانه تزریق و حجم مثانه را اندازه گیری کند. این فرآیند، hydrodistention نام دارد و برای راحتی بیشتر، پزشک آن را پس از بی حسی انجام می‌دهد.
- بیوپسی: در طی سیستوسکوپی که بیمار بیهوش است، پزشک ممکن است یک نمونه‌ی بافتی (بیوپسی) از مثانه و میزراه بگیرد و زیر میکروسکوپ بررسی کند. این آزمایش برای بررسی سرطان مثانه و سایر دلایل نادر درد مثانه انجام می‌شود.
- سیتولوژی (سلول شناسی) ادرار: پزشک یک نمونه‌ی ادرار جمع آوری و سلول‌های موجود در آن را برای ردیابی سرطان بررسی می‌کند.
- تست حساسیت به پتاسیم: در این آزمایش، پزشک در دو مرحله مجزا، دو نمونه محلول (یکی آب و دیگری پتاسیم کلرید) را آرام آرام به درون مثانه تزریق می‌کند. سپس از شما می‌خواهد پس از تزریق هر محلول، به درد و وضعیت اورژانسی دفع ادرار خود از ۰ تا ۵ امتیاز بدهید. اگر شما به طور قابل توجهی میزان درد و وضعیت اورژانسی بیشتری را با محلول پتاسیم در مقایسه با آب تجربه کنید، پزشک تشخیص سیستیت بینابینی می‌دهد. افرادی که مثانه نرمال دارند، تفاوتی بین دو این محلول حس نمی‌کنند.
درمان سیستیت بینابینی چگونه است؟
هیچ درمان ساده‌ای قادر به از بین بردن علائم سیستیت بینابینی نیست و هیچ درمانی وجود ندارد که برای همه جوابگو باشد. ممکن است نیاز باشد درمان‌های متنوع یا ترکیبی از درمان‌ها را امتحان کنید تا نهایتا به رویکردی برسید که باعث بهبود علائم شما شود.
فیزیوتراپی:
مراجعه به یک فیزیوتراپیست می‌تواند باعث بهبود درد لگن ناشی از حساسیت عضلانی، بافت پیوندی محدود کننده یا ناهنجاری‌های عضلانی در لگن شما شود.
استفاده از داروهای خوراکی:
داروهای خوراکی که باعث بهبود علائم ناشی از سیستیت بینابینی می‌شوند عبارت اند از:
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID): مثل ایبوبروفن (با نام‌های تجاری ادویل، موترین IB و …) یا ناپروکسین سدیم (با نام تجاری آلیو) برای بهبود درد.
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای: مثل آمی تریپتیلین یا ایمی پرامین (با نام تجاری توفرانیل) برای کمک به استراحت مثانه و تسکین درد.
- آنتی هیستامین‌ها: مثل لوراتادین (با نام تجاری کلاریتین و …) برای کاهش تکرر ادرار و بهبود سایر علائم
- پنتوسان پلی سولفات سدیم (المیرون): این دارو به طور ویژه توسط سازمان غذا و دارو برای درمان سیستیت بینابینی مورد تایید قرار گرفته است. مکانیزم دارو ناشناخته است؛ ولی می‌تواند باعث بازسازی سطح داخلی مثانه و در نتیجه حفاظت دیواره مثانه از مواد موجود در ادرار شود. پس از مصرف دارو، ممکن است ۴-۲ ماه طول بکشد تا درد شما بهبود یابد. همچنین ممکن است ۶ ماه طول بکشد تا تکرر ادرار شما کاهش یابد.
تحریک مغزی:
تکنیک‌های تحریک مغزی شامل موارد زیر است:
- تحریک الکتریکی عصبی زیرپوستی (TENS): در این روش تحریکات ضعیف الکتریکی درد لگن و در برخی موارد تکرر ادرار را کاهش می‌دهد. TENS ممکن است جریان خون به مثانه را افزایش دهد. این اتفاق ممکن است ماهیچه‌های کنترل‌کننده مثانه را قوی کند. همچنین باعث تحریک آزادسازی مواد طبیعی ضددرد در بدن شود.
سیم‌های الکتریکی برای ارسال تحریکات روی پایین کمر یا بالای ناحیه شرمگاهی قرار داده می‌شوند. مدت زمان و تکرار آن به نوع درمان شما بستگی دارد.
- تحریک عصب خاجی: اعصاب خاجی رابط بین نخاع و اعصاب مثانه هستند. تحریک این اعصاب ممکن است اضطرار به تخلیه مثانه که در سیستیت بینابینی وجود دارد را کم کند.
در تحریک اعصاب خاجی یک سیم نازک در نزدیکی اعصاب خاجی، تحریکات الکتریکی به مثانه می‌فرستد. این تحریکات مشابه پیس میکر یا همان باتری در قلب هستند. اگر این روش در کاهش علائم شما موثر باشد، ممکن است با جراحی به طور دائم یک دستگاه در بدن شما گذاشته شود. این روش در کاهش درد سیستیت بینابینی موثر نیست اما می‌تواند بر تکرر و احساس نیاز به ادرار تاثیر بگذارد.
Bladder distention:
علائم برخی افراد پس از سیستوسکوپی با bladder distention به طور موقت بهبود می‌یابد. bladder distention در واقع کشیدن دیواره مثانه با آب است. اگر بهبود شما طولانی مدت باشد، ممکن است این کار تکرار شود.
داروهایی که به داخل مثانه تزریق می‌شوند:
در این روش دکتر شما داروی دی متیل سولفوکساید را از راه یک کاتتر که وارد مجرای ادرار شما شده، وارد مثانه می‌کند.
این محلول گاهی اوقات با سایر داروها مثل بی‌حس کننده‌های موضعی مخلوط می‌شود. این محلول حدودا ۱۵ دقیقه در مثانه باقی مانده و با ادرار کردن دفع می‌شود.
شما ممکن است این دارو را هفته‌ای یکبار به مدت ۶ تا ۸ هفته دریافت کنید. سپس دوزهای نگهدارنده آن را برحسب نیاز بگیرید. برای مثل هر چند هفته یکبار برای مدت یک سال.
در شیوه جدیدی از این روش از محلولی شامل داروهای لیدوکائین، سدیم بی‌کربنات و پنتوزان (یا هپارین) استفاده می‌شود.
جراحی:
دکترها به ندرت از جراحی برای درمان سیستیت بینابینی استفاده می‌کنند. زیرا برداشتن مثانه نه تنها درد را کاهش نمی‌دهد، بلکه عوارضی نیز به دنبال دارد.
افرادی که درد شدیدی دارند یا مثانه آن‌ها فقط حجم خیلی کمی از ادرار را نگه می‌دارد، کاندیدای احتمالی جراحی هستند. اما معمولا تنها زمانی جراحی انجام می‌شود که درمان‌های دیگر شکست خورده باشند و علائم بر کیفیت زندگی تاثیر گذاشته باشند.
گزینه‌های جراحی شامل موارد زیر هستند:
- Fulguration: در این روش کم تهاجمی با ورود ابزاری از راه مجاری ادرار، زخم‌هایی که ممکن است همراه سیستیت بینابینی باشد، سوزانده می‌شوند.
- Resection: در این روش کم‌تهاجمی هم با ورود ابزاری از راه مجاری ادرار زخم‌ها سوزانده می‌شوند.
- Bladder augmentation: در این روش، جراح توانایی مثانه را با قرار دادن تکه‌ای از روده بر روی مثانه افزایش می‌دهد. این روش در موارد خاص و نادری انجام می‌شود. در این روش درد کاهش پیدا نکرده و همچنین برخی افراد نیاز پیدا می‌کنند روزانه چندین باز مثانه خود را با سوند تخلیه کنند.
لایف استایل و درمان‌های خانگی:
برخی از افراد مبتلا به سیستیت بینابینی با این راهکارها علائم خود را بهبود می‌دهند:
- تغییرات رژیم غذایی: کم و محدود کردن غذاهایی که مثانه شما را تحریک می‌کنند، ممکن است به بهبود شرایط کمک کند. موادغذایی رایجی که مثانه را تحریک می‌کنند به ۴C معروف هستند. یعنی:
- نوشیدنی‌های گازدار
- انواع کافئین (حتی شکلات)
- فرآورده‌های مرکبات
- موادغذایی با غلظت بالای ویتامین C
از این مواد غذایی مثل گوجه، ترشیجات، الکل و ادویه‌ها دوری کنید. شیرین‌کننده‌های مصنوعی در برخی افراد باعث تحریک علائم می‌شود.
اگر فکر می‌کنید موادغذایی خاصی باعث تحریک مثانه شما می‌شوند، مصرف آن‌ها را در رژیم غذایی خود کاهش دهید. می‌توانید آن‌ها را تک تک دوره‌ای مصرف کنید تا متوجه شوید کدام یک علائم شما را شدت می‌بخشد.
- تمرین دادن مثانه: این کار یعنی بر طبق ساعت دفع ادرار کنید نه بر حسب نیاز و احساس به دفع. ابتدا با بازه‌ی زمانی برای مثال هر نیم ساعت شروع کنید. سپس به تدریج فاصله‌های زمانی را بیشتر کنید.
در طول تمرین دادن مثانه ممکن است احساس ضرورت به دفع ادرار را با تکنیک‌های ریلکسیشن کنترل کنید. مثلا تنفس آرام و عمیق یا پرت کردن حواس با فعالیت‌های دیگر.
- پوشیدن لباس‌های آزاد: از پوشیدن کمربند یا لباس‌هایی که به شکم فشار وارد می‌کنند خودداری کنید.
- کاهش استرس: از روش‌هایی مثل تصورکردن (ویژوالیزیشن) یا بیوفیدبک استفاده کنید.
- اگر سیگار می‌کشید، ترک کنید: سیگار کشیدن ممکن است هر دردی را تشدید کند. علاوه بر این سیگارکشیدن با ابتلا به سرطان مثانه مرتبط است.
- ورزش کردن: ورزش‌هایکششی ساده ممکن است به کاهش علائم سیستیت بینابینی کمک کند.
درمان‌های جایگزین:
۲ درمان مکمل تاثیراتی در درمان سیستیت بینابینی از خود نشان داده‌اند:
- Guided imagery: این نوع درمان با استفاده از تجسم و پیشنهادات مستقیمِ با استفاده از تصاویر به شما کمک می‌کند تا بهبود را تصور کنید. با این امید که بدن از پیشنهادات ذهن پیروی کند.
- طب سوزنی: در طول این جلسات متخصص سوزن‌هایی را در نقاط خاصی از پوست وارد می‌کند. بر طبق طب سنتی چین این کار با تنظیم جریان انرژی زندگی باعث کاهش درد و سایر علائم می‌شود. بر طبق پزشکی غربی طب سوزنی فعالیت مسکن‌های طبیعی بدن را تسریع می‌کند.
این درمان‌ها هنوز به طور کامل برای سیستیت بینابینی تایید نشده‌اند. پس حتما در این مورد با دکتر خود مشورت کنید.
دریافت کمک و حمایت:
سیستیت بینابینی می‌تواند کیفیت زندگی را بدتر کند. حمایت خانواده و دوستان مهم است. اما از آنجایی که مشکل ادراری است، صحبت درباره آن مشکل می‌شود.
پزشکی پیدا کنید که علاوه بر شرایط شما به کیفیت زندگی شما هم اهمیت دهد. به دنبال کسی باشید که تکرر ادرار و درد شما را کاهش دهد.
همچنین شما ممکن است از پیوستن به گروه‌های حمایتی سود ببرید. این گروه‌ها به حرف شما دلسوزانه گوش کرده و اطلاعات مفیدی نیز می‌دهند. درباره این گروه‌ها از دکتر خود بپرسید.
چگونه برای وقت دکتر آماده شویم؟
ممکن است از شما خواسته شود تا برای چند روز اطلاعاتی را یادداشت کنید. برای مثال دفعات دفع ادرار، حجم ادرار و مقدار و نوع مایعاتی که مصرف می‌کنید.
برای آزمایشات بیشتر ممکن است به متخصص مجاری ادرار برای مردان (اورولوژیست) یا زنان (اوروژینکولوژیست) ارجاع داده شوید.
شما چه کارهایی می‌توانید انجام دهید؟
- علائم خود را یادداشت کنید: حتی علائمی که به نظر شما بی ربط به این بیماری به نظر می‌رسد را نیز بنویسید.
- لیستی از داروها، ویتامین‌ها و سایر مکمل‌هایی که استفاده می‌کنید، بنویسید. بسیاری از داروهای بدون نسخه می‌توانند مجاری ادرار را تحریک کنند. دوز و تعداد مصرف داروهای خود را هم یادداشت کنید.
- همراه دوست یا عضوی از خانواده خود به پزشک مراجعه کنید. ممکن است اطلاعات زیادی در این جلسه به شما داده شود که به یاد داشتن همه آن‌ها مشکل خواهد بود.
- دفترچه یادداشت یا ابزار نوشتاری دیگری با خود به همراه داشته باشید تا اطلاعات مهم را یادداشت کنید.
- لیستی از سوالاتی که می‌خواهید از پزشک خود بپرسید، تهیه کنید.
برخی از سوالاتی که می‌توانید درباره سیستیت بینابینی از دکتر خود بپرسید شامل:
- آیا علائم من از بین می‌رود؟
- چه آزمایشاتی نیاز است انجام دهم؟
- آیا تغییر رژیم غذایی به بهبود علائم من کمک می‌کند؟
- آیا داروهایی که مصرف می‌کنم شرایط من را بدتر می‌کند؟
- آیا دارویی هست که علائم من را بهبود دهد؟
- آیا نیاز به جراحی دارم؟
مطمئن شوید مطالبی که دکتر به شما می‌گوید را متوجه می‌شوید. در پرسیدن مجدد درنگ نکنید.
چه انتظاراتی باید از دکتر خود داشته باشیم؟
دکتر احتمالا از شما تعدادی سوال می‌پرسد تا شرایط شما را بهتر متوجه شود. این سوالات ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- هر چند وقت یکبار بدون هشدار احساس دفع ادرار می‌کنید؟
- آیا سریعا پس از دفع ادرار احساس نیاز به دفع ادرار دارید؟
- آیا تا به حال کم‌تر از دو ساعت پس از دفع ادرار احساس نیاز به دفع مجدد پیدا کرده‌اید؟
- آیا شب‌ها برای دفع ادرار از خواب بیدار می‌شوید؟
- آیا احساس درد یا سوزش در مثانه خود دارید؟
- آیا احساس درد در شکم یا لگن خود دارید؟
- آیا فعالیت جنسی دارید؟
- علائم شما چه قدر شما را اذیت می‌کند؟
