گیاهان دارویی تلخ به درمان کم اشتهایی، بی اشتهایی، سوء هاضمه و به طور کلی بیماری‌های گوارشی که باعث باقی ماندن غذا در معده به مدت طولانی و عدم هضم کافی می‌شود، کمک می‌کنند. در این مقاله با چند نمونه از گیاهان دارویی تلخ آشنا می‌شویم.
قنطوریون
گیاه قنطوریون با نام علمی Centaurium erythraea، از گیاهان بومی اروپا (منطقه‌ی مدیترانه‌ای) و آفریقای شمالی است و در آمریکای شمالی نیز کشت می‌شود.
بخش مورد استفاده دارویی گیاه، اندام‌های هوایی (برگ، ساقه و گل‌ها) است.
ترکیبات قنطوریون همانند سپاس زرد برگ، حاوی آماروژِنیتن، ژنتیوپیکروزید و ترکیبات تلخی از جمله “سنتاپیکرین”، “سوارتیامارین” و “سورئوزید” است. ارزش تلخی سنتاپیکرین، ۱۵برابر ژنتیوپیکروزید است.
این گیاه تقریبا بدون بو است و مزه‌ی بسیار تلخی دارد.
قنطوریون نیز همانند سپاس زرد برگ برای درمان سوء هاضمه و بی اشتهایی کاربرد دارد و توسط کمیسیون E آلمان برای درمان این اختلالات مورد تایید قرار گرفته است.
بیشتر بخوانیم: سپاس زرد برگ چیست و چگونه به درمان سوء هاضمه کمک می‌کند؟
نحوه مصرف این گیاه دارویی به این ترتیب است که ۲-۱ گرم از اندام‌های هوایی گیاه با ۱۵۰ میلی‌لیتر آب سرد به مدت ۱۰-۶ ساعت عصاره گیری می‌شود. این خیسانده قبل از مصرف، گرم می‌شود.
کواسیا (چوب تلخ)
گیاه کواسیا شامل دو گونه مختلف است:
- Quassia amara (کواسیای سورینامی)
- Picrasma excels (کواسیای جامائیکایی)
کواسیای سورینامی، درختچه‌ای به ارتفاع ۳-۲ متر و بومی ونزوئلا، برزیل و غنا است.
کواسیای جامائیکایی، درختی به ارتفاع ۲۵-۱۲ متر و بومی جامائیکا است.
بخش مورد استفاده دارویی گیاه، چوب آن است.
کواسیا حاوی ترکیبات تلخ “کواسینوئیدها” است. دو نمونه از این ترکیبات عبارت اند از “کواسین” و “کانتینون‌‌ها”. ارزش تلخی کواسین معادل ۱۷.۰۰۰.۰۰۰ است. استفاده از گیاه کواسیا برای تحریک اشتها و بهبود هضم، به دلیل وجود این ترکیبات تلخ است.
کواسیا طعم تلخ ماندگاری دارد.
چوب این گیاه به صورت تراشه یا چیپس در بازار وجود دارد.
از کواسیا برای بهبود اختلالات سوء هاضمه همراه با یبوست استفاده می‌کنند؛ نحوه مصرف از آن به این صورت است که از ۱۰-۲ میلی‌لیتر تنتور گیاه (با نسبت ۱:۱۰) استفاده می‌شود.
مصرف بیش از حد کواسیا باعث تهوع و تحریک مخاط گوارشی می‌شود.
خار مقدس
خار مقدس با نام علمی Cnicus benedictus، گیاهی یک ساله و خاردار، با خارهایی تیز بر روی برگ‌ها و گل‌هایی زرد رنگ است. این گیاه به صورت خودبخودی در مناطق مدیترانه‌ای رویش می‌کند.
بخش دارویی مورد استفاده گیاه، اندام‌های هوایی آن است.
ترکیب تلخ خار مقدس، “سِنیسین” است که حدود %۰.۲ از گیاه را تشکیل می‌دهد و ارزش تلخی آن حدود ۱.۵۰۰ است.
سِنیسین باعث تحریک ترشح بزاق و شیره گوارشی می‌شود.
اندام‌های هوایی خار مقدس تقریبا بدون بو است ولی طعم تلخ شدیدی دارد.
گیاه خار مقدس توسط کمیسیون E آلمان برای درمان اختلالات سوء هاضمه و کم اشتهایی مورد تایید قرار گرفته است.
دوز روزانه‌ی خار مقدس، معادل ۶-۴ گرم از اندام‌های هوایی خشک شده آن است.
نارنج
گیاه نارنج با نام علمی Citrus aurantium، درختی از خانواده پرتقال و لیمو است. این گیاه بومی هند است؛ ولی در بیشتر کشورهای نیمه گرمسیری رشد می‌کند.
بخش مورد استفاده دارویی گیاه، پوسست خشک شده‌ی میوه‌ی آن است و در طی فرآیند آماده سازی، پارانشیم سفید و اسفنجی پوست آن خارج می‌شود.
همانند پوست سایر میوه‌های مرکبات، پوست نارنج تازه از دو لایه تشکیل شده است؛ یک لایه‌ی خارجی، محکم و زرد رنگ و یک لایه‌ی داخلی، نرم و بدون بو. لایه‌ی زرد رنگ حاوی حفره‌های بزرگی است که در آن اسانس قرار دارد. %۹۰ این اسانس حاوی ترکیب ترپنی لیمونن است.
پوست نارنج بو و مزه‌ی تلخی دارد. ترکیبات فلاون “نارینجین” و “نئوهسپریدین” باعث ایجاد بوی تلخ نارنج می‌شوند.
نارنج به صورت خفیفی دارای اثرات از بین برنده‌ی اسپاسم در مجرای گوارشی است و باعث افزایش ترشح شیره گوارشی می‌شود.
نارنج توسط کمیسیون E آلمان برای درمان کم اشتهایی و اختلالات سوء هاضمه تایید شده است.
دوز روزانه‌ی نارنج، معادل ۶-۴ گرم از پوست خشک شده آن است.
