انسداد حالب، گرفتگی یا انسداد در یک یا دو مجرایی (حالبی) است که ادرار را کلیه‌ها به مثانه می‌برند. انسداد حالب می‌تواند قابل درمان باشد. با این حال اگر درمان نشود، علایم می‌تواند به سرعت از درد خفیف، تب و عفونت به علایم شدیدتر مثل ازبین‌رفتن عملکرد کلیه، سپسیس و مرگ تغییر کند.
انسداد حالب نسبتا رایج است. چون این اختلال قابل درمان است، علایم شدید به ندرت بروز می‌کنند.
علایم
انسداد حال ممکن است هیچ علایمی نداشته باشد. علایم و نشانه‌ها بستگی به محل انسداد، انسداد کامل یا بخشی، سرعت رشد و تاثیر آن بر یک یا هردو کلیه دارد.
علایم و نشانه‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد
- تغییر در مقدار اوره تولید شده
- مشکل در ادرار کردن
- وجود خون در ادرار
- عفونت‌های مجرای ادراری مکرر
- فشار خون بالا
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم
اگر علایم نگران کننده ای داشتید، به پزشک مراجعه کنید.
اگر علایم زیر را داشتید، بلافاصله تحت مراقبت‌های پزشکی قرار بگیرید:
- درد شدید که نمی‌توانید بنشینید یا یک حالت راحت پیدا کنید
- درد همراه با تهوع و استفراغ
- وجود خون در ادرار
- مشکل در دفع ادرار
دلایل بروز
انواع مختلفی از انسداد حالب، به وسیله‌ی انواع مختلفی از عومل بروز میکند. بعضی از آن‌ها هنگام تولد ظاهر می‌شوند. این موارد شامل:
- حالب دوگانه. حالب همان مجرایی است که اوره را از کلیه به مثانه می‌برد. این حالت رایج، که در هنگام تولد وجود دارد، باعث به وجود آمدن دوحالب برای یک کلیه می‌شود. این حالب دوم می‌تواند طبیعی باشد یا به طور ناقص رشد کرده باشد. اگر حتی حالب به درستی کار نکند، اوره می‌تواند به قلب باز گردد و به آن آسیب برساند.
- وجود ناهنجاری در محل اتصال حالب به کلیه یا مثانه، که مانعی برای جریان اوره می‌شود. یک اتصال نامناسب بین بین حالب و کلیه، ممکن است باعث تورم و سرانجام ازکارافتادن آن شود. این ناهنجاری می‌تواند مادرزادی باشد یا می‌تواند همراه با رشد طبیعی کودک و در نتیجه‌ی آسیب یا زخم و یا در موارد نادر از یک تومور، توسعه یابد. یک اتصال نامناسب بین حالب و مثانه نیز ممکن است باعث برگشتن ادرار به کلیه‌ها شود.
- یورتروسل (Ureterocele). اگر حالب خیلی باریک باشد یا اجازه‌ی جریان مناسب به ادرار ندهد، ممکن است یک تورم کوچک در حالب و معمولا در بخش نزدیک به مثانه، توسعه یابد. این می‌تواند جریان اوره را مختل کند و باعث برگشت اوره به کلیه شود و در نتیجه منجر به آسیب کلیوی شود.
- فیبروز خلف صفاقی (Retroperitoneal fibrosis). این ناهنجاری نادر، زمانی اتفاق می‌افتد که بافت فیبروز در ناحیه‌ی پشت شکم، رشد میکند. این بافت فیبروز ممکن است در اثر سرطان باشد یا نتیجه‌ی مصرف اروهای خاصی باشد که برای درمان میگرن استفاده می‌شوند. فیبرها ممکن است حالب را احاطه کرده و مسیر عبور اوره را مسدود کرده و سبب برگشت اوره به کلیه شوند.
دیگر دلایل احتمالی
دیگر عوامل موثر داخل و خارج از حالب که باعث ایجاد انسداد می‌شوند، شامل:
- سنگ‌های حالب
- یبوست شدید، که بیشتر در کودکان ایجاد ایجاد می‌شود. البته ممکن است در بزرگسالان نیز اتفاق بیفتد.
- تومورهای سرطانی و غیرسرطانی
- رشد بافت داخلی مثل بافت اندرومتریوز در خانم‌ها
- تورم بلندمدت دیواره‌ی حالب، که معمولا بر اثر بیماری‌هایی مثل توبرکلوزیس یا عفونت‌های انگلی به نام تب حلزون (schistosomiasis) اتفاق می‌افتد
وخامت شرایط
انسداد حالب می‌تواند موجب عفونت مجاری ادراری و آسیب کلیه شود، که این آسیب برگشت ناپذیر است.
تشخیص
اغلب پزشکان اختلالات انسدادی حالب را قبل از تولد هنگام سونوگرافی‌های ماقبل تولد تشخیص می‌دهند. این سونوگرافی‌ها می‌توانند جزئیات پیشرفت جنین، شامل کلیه‌ها، حالب‌ها و مثانه را نشان دهند. پزشکان معمولا یک آزمون سونوگرافی دیگری بعد از تولد برای ارزیابی دوباره‌ی کلیه‌ها درخواست می‌کنند.
اگر پزشک مشکوک به وجود انسداد حالب شود، ممکن است بعضی از آزمون‌های زیر را برای تشخیص قطعی درخواست کند:
- آزمایش‌های خون و ادرار. پزشک نمونه‌های خونی و ادراری شما را برای ارزیابی وجود عفونت یا کراتینین – که نشان دهنده‌ی عملکرد نامناسب کلیه‌هاست- بررسی میکند.
- سونوگرافی. سونوگرافی ناحیه‌ی پشت اندام‌های شکمی (retroperitoneal ultrasound) به پزشک اجازه می‌دهد کلیه‌ها و حالب‌ها را نمایان کند.
- سیستوگرافی در حال ادرار (Voiding cystourethrogram). برای آزمایش آبنرمالیتی در جریان ادرار، پزشک یک تیوب کوچک (کاتتر) را از طریق پیش آبراه وارد مثانه میکند و از این طریق ماده حاجب را به مثانه هدایت میکند. سپس تصاویر اشعه ایکس از کلیه‌ها، حالب‌ها، مثانه و پیش آبراه قبل و هنگام ادارار کردن تهیه میکند.
- اسکن هسته ای کلیه. پزشک یا تکنسین محلول رنگی حاوی مقدار کمی ماده حاجب را به داخل بازوی شما تزریق میکند. یک دوربین مخصوص رادیواکتویته را آشکار میکند و تصاویری تولید میکند که برای ارزیابی سیستم ادراری استفاده می‌شود.
- سیستوسکوپی. یک تیوب کوچک همراه با یک دوربین و چراغ از پیش آبراه یا یک بریدگی کوچک وارد می‌شود. سیستم اوپتیک به زشک کمک میکند که داخل پیش آبراه و مثانه را بیند.
- CT اسکن. در CT اسکن یک سری تصاویر اشعه X ، از زوایای مختلف گرفته می‌شوند. این تصاویر توسط کامپیوتر پردازش شده و تصاویری مقطعی از کلیه‌ها، حالب‌ها و مثانه را به جود می‌آورند.
- MRI . در MRI شکمی از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای تشکیل تصاویری از اعضای بدن و بافت‌هایی که سیستم ادراری را تشکیل می‌دهند، استفاده می‌شود.
درمان
هدف از درمان اختلال در حالب‌ها، در صورت امکان از بین بردن مسدودیت یا بایپس مسدودیت است که ممکن است بتواند به بازسازی آسیب کلیه‌ها کمک کند. درمان ممکن است شامل آنتی بیوتیک‌ها برای از بین بردن عفونت‌ها باشد.
فرایندهای تخلیه
انسداد حالب‌ها می‌تواند باعث دردهای شدید شود. در این صورت ممکن است به یک فرایند فوری برای پاکسازی اوره از بدن و حل موقتی مشکلات ایجاد شده به وسیله‌ی انسداد، نیاز باشد. پزشک (اورولوژیست) ممکن است موارد زیر را پیشنهاد دهد:
- استنت گذاری حالب، که در آن یک تیوب توخالی (استنت) وارد حالب می‌شود تا آن را باز نگه دارد.
- نفروستومی پرکوتانئوس (Percutaneous nephrostomy)، که در آن پزشک که تیوب را از راه پشت وارد میکند تا تخلیه کلیه به طور مستقیم انجام شود.
- کاتتر، که یک تیوب است که از طریق پیش آبراه، مثانه را به یک کیسه ادراری وصل میکند. این کار ممکن است به ویژه در مواقعی که مشکلاتی در خصوص مثانه – که آن هم مربوط به زهکشی ضعیف کلیه‌هاست- وجود دارد، ضروری باشد.
عمل جراحی
تعدادی عمل جراحی وجود دارد که برای تصحیح انسداد حالب استفاده می‌شود. نوع عمل جراحی بستگی به وضعیت شما دارد.
انسداد حالب ممکن است تحت یکی از عمل‌های جراحی زیر قرار گیرد:
- جراحی اندوسکوپیک، یک روش کمترمهاجم است و شامل یک اسکوپ چراخ دار است که از طریق پیش آبراه وارد مثانه و سایر مجاری ادراری می‌شود. جراح یک برش در محل آسیب دیده یا مسدود شده‌ی حالب برای گشاد کردن آن ایجاد میکند سپش یک تیوب توخالی (استنت) در داخل حالب می‌گذارد تا آن را باز نگه دارد.
- عمل باز، که در طول آن پزشک برای انجام عمل، یک بریدیگی در شکم ایجاد میکند.
- جراحی لاپاروسکوپیک، که توسط یک تیوب دارای لامپ و دوربین که به پزشک اجازه می‌دهد داخل بدن را ببیند. جراح یک یا چند بریدگی کوچک بر روی پوست برای وارد کردن تیوب و سایر وسایل مورد نیاز برای عمل، ایجاد میکند.
- جراحی لاپاروسکوپیک به کمک ربات، که در طول آن جراج از یک سیستم رباتیک برای انجام عمل لاپاروسکوپیک استفاده میکند.
آماده شدن برای ویزیت
شما ممکن است در ابتدا به پزشک عمومی مراجعه کنید. یا ممکن است بلافاصله به یک متخصص مجاری ادراری (اورولوژیست) ارجاع داده شوید.
اینجا اطلاعاتی آورده شده است که می‌تواند به شما در آماده شدن برای ویزیت کمک کند.
شما چکار می‌توانید انجام دهید
وقتی برای ویزیت می‌روید، درباره‌ی چیزهای مورد نیاز مثل ناشتا بودن قبل یک آزمون خاص، سوال کنید. یک لیست از موارد زیر بنویسید:
- علایمتان، شامل همه‌ی علایمی که حتی به نظرتان نامرتبط با دلیل مراجعه تان است
- اطلاعات کلیدی شخصی، شامل استرس‌های عمیق، تغییراتی در زندگی که اخیرا اتفاق افتاده و تاریخچه پزشکی خانواده
- همه‌ی انواع داروها، ویتامین‌ها یا مکمل‌های که استفاده می‌کنید و دوز مصرفی آن‌ها
- سوالاتی که می‌خواهید از پزشک بپرسید
هنگام مراجعه به پزشک یک نفر همراه داشته باشید تا به شما در به یاد سپردن اطلاعاتی که پزشک می‌دهد، کمک کند.
سوالاتی که ممکن است در ارتباط با انسداد حالب از پزشک بپرسید شامل:
- احتمالا چه چیزی باعث بروز علایم من شده است؟
- دیگر عواملی که ممکن است در بروزعلایم من موثر باشند، کدامند؟
- من به چه تست‌هایی نیاز دارم؟
- وضعیت من به نظر مزمن است یا حاد؟
- بهترین کار برای من چیست؟
- چه گزینه‌هایی به عنوان رویکرد اولیه وجود دارد که پیشنهاد می‌کنید؟
- من وضعیت‌های پزشکی دیگری نیز دارم. چطور می‌توانم آن‌ها را به بهترین شکل باهم مدریت کنیم؟
- هیچ عکس العملی وجود دارد که باید دنبال کنم؟
- لازم است که به یک متخصص مراجعه کنم؟
- بروشور یا مطلب پرینت شده‌ی دیگری وجود دارد که در اختیارم بگذارید؟ چه وبسایت‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟
انتظار چه سوالاتی از پزشک را داریم
پزشک ممکن است سوالاتی از این بپرسد:
- علایمتان چه زمانی شروع شد؟
- علایم به صورت پیوسته بروز می‌کنند یا گاه گدار؟
- علایم شما چقدر شدید است؟
- آیا چیزی است که به نظر علایم شما را بهتر میکند؟
- آیا چیزی است که به نظر علایم شما را بهتر میکند؟
