نوروپاتی، گروهی از شرایط است که بر اعصاب خارج از مغز و نخاع (اعصاب محیطی) تاثیر می گذارد. مونونوروپاتی وضعیتی را توصیف می کند که در آن فقط یک عصب یا یک گروه عصبی آسیب دیده است.
این وضعیت بر بخشی از بدن که به آن عصب یا گروه عصبی مرتبط است؛ تاثیر منفی می گذارد و باعث از دست دادن حس، حرکت یا عملکرد در آن قسمت از بدن می شود. مونونوروپاتی می تواند هر قسمتی از بدن را تحت تاثیر قرار دهد.
اشکال مختلفی از مونونوروپاتی وجود دارد که از نظر شدت، نادر بودن و علائم متفاوت است.
یکی از رایج ترین اشکال مونوروپاتی، سندرم تونل کارپ (carpal tunnel syndrome) است. سندرم تونل کارپال در اثر فشار بر روی عصب میانی بازو ایجاد می شود که می تواند منجر به بی حسی، آسیب عضلانی و ضعف در دست و انگشتان شود.
انواع مختلفی از مونونوروپاتی جمجمه ای (cranial mononeuropathy)نیز وجود دارد که بر اعصاب خروجی از جمجمه تاثیر می گذارد. به عنوان مثال مونونوروپاتی جمجمه ای می تواند از حرکات موثر چشم جلوگیری کرده و باعث دوبینی شود.
انواع مونونوروپاتی
وقتی علائم به آرامی ایجاد می شوند ، به آن نوروپاتی مزمن (chronic neuropathy) می گویند. هنگامی که علائم به طور ناگهانی بروز می کند، به آن نوروپاتی حاد (acute neuropathy) می گویند.
نوروپاتی می تواند ارثی باشد. شایع ترین شکل نوروپاتی ارثی بیماری Charcot-Marie-Tooth است که گروهی از نوروپاتی های حرکتی و حسی است که بر بازوها و پاها تأثیر می گذارد.
نوروپاتی اکتسابی بسیار شایع تر است و معمولاً به دلیل بیماری یا جراحت ایجاد می شود. آسیب عصبی ناشی از دیابت، نوروپاتی دیابتی (diabetic neuropathy) نام دارد. وقتی علت ناشناخته باشد، آن را نوروپاتی ایدیوپاتیک (idiopathic neuropathy) می نامند.
مونونوروپاتی در عصب ممکن است در هر قسمت از بدن شما اتفاق بیفتد. بیش از ۱۰۰ نوع نوروپاتی محیطی وجود دارد. برخی از رایج ترین ها عبارتند از:
- اختلال عملکرد عصب زیر بغل (axillary nerve dysfunction)
- سندرم تونل کارپ (carpal tunnel syndrome)
- اختلال عملکرد عصب پرونئال مشترک (common peroneal nerve dysfunction)
- مونونوروپاتی جمجمه ای (cranial mononeuropathy)
- نوروپاتی استخوان ران (femoral neuropathy)
- اختلال عملکرد عصب رادیال (radial nerve dysfunction)
- اختلال عملکرد عصب اولنار (ulnar nerve dysfunction)
- افتادن یک طرفه پا (unilateral foot drop)
- اختلال عملکرد عصب سیاتیک ( sciatic nerve dysfunction)
- رادیکولوپاتی قفسه سینه / کمر (thoracic/lumbar radiculopathy)
تشخیص علائم مونونوروپاتی
علائم مخصوص بستگی به این دارد که کدام اعصاب تحت تاثیر قرار می گیرند و ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- از دست دادن حس
- سوزن سوزن شدن و سوزش
- کمبود حس، بی حسی
- عدم هماهنگی
- از دست دادن رفلکس
- گرفتگی عضلات ، گرفتگی یا اسپاسم
- ضعف
- درد
- از بین رفتن عضله
- مشکل در حرکت ، فلج
علت مونونوروپاتی
نوروپاتی زمانی رخ می دهد که سلول های عصبی آسیب دیده یا از بین بروند. آسیب شایعترین علت این بیماری است. شامل حوادث، زمین خوردن یا تکان استرس تکراری (repetitive motion stress) است.
دلایل دیگر عبارتند از:
- بیماری های خود ایمنی و عفونت ها، از جمله آرتریت روماتوئید (rheumatoid arthritis)، لوپوس اریتماتوز سیستمیک (systemic lupus erythematosus)، تبخال، سفلیس، بیماری لایم (Lyme disease)، سندرم گیلن-باره (Guillain-Barré syndrome) و ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV)
- بیماری های سیستمیک مانند دیابت، اختلالات کلیوی، عدم تعادل هورمونی و برخی از انواع سرطان
- اختلالات عروقی
- اختلالات متابولیکی
- سطح نامناسب ویتامین های E ، B1 ، B6 ، B9 ، B12 و نیاسین
- برخی از داروها، از جمله شیمی درمانی
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی صنعتی، حلالها و فلزات سنگین مانند جیوه و سرب
- اعتیاد به الکل
عوامل خطرساز برای ایجاد مونوروپاتی
هر کسی می تواند به نورپاتی مبتلا شود؛ اما با افزایش سن خطر ابتلا افزایش می یابد. این بیماری در مردان شایع تر از زنان بوده و بیشتر افراد با نژاد قفقازی در گیری این بیماری می شوند.
فعالیت هایی که شامل حرکات تکراری هستند، شما را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به نوروپاتی ناشی از فشارقرار می دهد.
چگونه مونونوروپاتی تشخیص داده می شود؟
اگر علائم آسیب عصبی دارید، در اسرع وقت به پزشک مراجه کنید. آماده باشید تا یک تاریخچه پزشکی کامل ارائه دهید و در مورد هرگونه داروی تجویز شده و بدون نسخه (OTC) و مکمل هایی که مصرف می کنید به آنها بگویید.
پزشک معاینه پزشکی کامل را انجام می دهد. آزمایش های تشخیصی می تواند به تعیین علت وضعیت شما کمک کند.آزمایش ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- الکترومیوگرام (EMG)، که فعالیت الکتریکی در عضلات را ثبت می کند.
- مطالعات هدایت عصبی (nerve conduction studies)، که سرعت فعالیت الکتریکی در اعصاب را ثبت می کند.
- بیوپسی عصب (nerve biopsy)، که در آن پزشک شما بخشی کوچک از عصب را بر می دارد تا به دنبال آسیب باشد.
اگر پزشک شما شک کند که نوروپاتی ناشی از آسیب است یا آسیب عصبی از علائم اختلال خود ایمنی است، ممکن است برای تأیید تشخیص یکی از آزمایشات زیر را تعیین کند:
- تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI)
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن)
- اشعه ایکس
- پانل آنتی بادی ضد هسته ای (antinuclear antibody panel)
- پروتئین واکنشی سی (C-reactive protein)
- فاکتور روماتوئید
- میزان رسوب
- آزمایش خون
- آزمایشات تیروئید
درمان مونونوروپاتی
درمان به علت اصلی و شدت آسیب عصبی بستگی خواهد داشت. در بعضی موارد، ممکن است قسمتی از بدن که به مونونوروپاتی مبتلا است؛ به خودی خود بهتر شود، در این صورت نیازی به درمان نیست.
اگر یک بیماری زمینه ای از قبل وجود داشته باشد باعث ایجاد مونونوروپاتی می شود، که در این مورد درمان علاوه بر درمان آسیب عصبی، بر مدیریت علت اصلی آن نیز متمرکز است. به عنوان مثال، اگر درد عصبی از عوارض دیابت باشد، پزشک می تواند برای کنترل بهتر سطح قند خون، روش هایی را برای کنترل صحیح آسیب عصبی توصیه کند.
کورتیکواستروئیدها معمولاً برای تسکین تورم و فشار ناشی از مونوروپاتی استفاده می شوند. برای تسکین علائم ممکن است از داروهای ضد درد نیز استفاده شود. نشان داده شده است که دارویی به نام گاباپنتین به ویژه در انواع خاصی از مونوروپاتی موثر است.
از فیزیوتراپی می توان برای حفظ قدرت عضلات در ناحیه آسیب دیده بدن استفاده کرد. در صورت لزوم ممکن است مجبور شوید از یک وسیله ارتوپدی مانند بریس، آتل یا کفش مخصوص استفاده کنید.
اگر نوروپاتی مربوط به فشرده سازی باشد ، مانند تونل کارپ ، ممکن است برای رسیدگی به این مسئله جراحی لازم باشد.
همراه با هر نوع درمانی که انتخاب شود، کار درمانی و بازآموزی بالقوه شغلی برای رسیدگی به اثرات تک عصبی در زندگی روزمره ممکن است لازم باشد. علاوه بر این، طب سوزنی و بیوفیدبک ممکن است درمان های مکمل مناسب برای این بیماری باشند.
چشم انداز درازمدت برای بیماری مونوروپاتی
درد عصبی گاهی اوقات می تواند به مدت طولانی ادامه یابد. درد عصبی درمان نشده میتواند باعث آسیب دائمی عصب شود. آسیب عصبی می تواند باعث کاهش حس شده که این باعث می شود شما متوجه آسیب دیدگی جدید نشوید. این می تواند احتمال آسیب عصبی شما را بیشتر کند.
چشم انداز طولانی مدت فردی شما به علل خاص بستگی دارد و درمان زودرس به طور کلی منجر به بهبود این چشم انداز طولانی می شود.
