اختلال پردازش حسی (SPD) چیست و چه علائمی دارد؟

اختلال پردازش حسی وضعیتی است که در آن مغز در دریافت و پاسخ به اطلاعاتی که از طریق حواس وارد می‌شود دچار مشکل است. سابقا از آن به عنوان اختلال در یکپارچگی حسی یاد می‌شد، اما در حال حاضر به عنوان یک وضعیت پزشکی متمایز شناخته نمی شود.

برخی از افراد مبتلا به اختلال پردازش حسی بیش از حد به عواملی در محیط خود حساس می‌شوند. تحمل صداهای رایج برای این افراد ممکن است دردناک یا طاقت فرسا باشد. برخورد نور به پوست آن‌ها حتی از روی پیراهن نیز ممکن است باعث حس گرمای آزاددهنده شود. سایر علائم آن عبارتند از:

• عدم هماهنگی
• برخورد کردن به اشیاء
• ناتوانی در تایین موقعیت فضایی دقیق اعضای بدن در لحظه (اینکه که دست‌ها و پاها در چه پوزیشنی قرار دارند)
• دشواری در شرکت در گفت و گو ها و بازی‌ها

اختلال پردازش حسی معمولاً در کودکان شناسایی می‌شود. با این حال این بیماری می تواند بزرگسالان را نیز تحت تاثیر قرار دهد. اختلال پردازش حسی معمولاً در وضعیت‌های تکاملی مانند اختلال طیف اوتیسم دیده می شود.

این مشکل به عنوان یک اختلال مستقل شناخته نمی‌شود که بسیاری از کارشناسان با این عقیده مخالفند.

علائم

اختلال پردازش حسی ممکن است بر یک حس منفرد مانند شنوایی، لامسه یا چشایی تأثیر بگذارد. و یا همزمان چندین حواس متعدد را درگیر کند. افراد مبتلا، به محرک‌های خاصی پاسخ بیشتر یا کمتر از معمول می‌دهند.

مانند بسیاری از بیماری‌ها، علائم اختلال پردازش حسی بر روی یک طیف تعریف می‌شود.

به عنوان مثال؛ در برخی از کودکان ممکن است صدای دمنده برگ در خارج از پنجره باعث استفراغ آنها شود و یا فورا زیر میز شیرجه بزنند. گاها ممکن است این افراد هنگام لمس، فریاد بزنند. همچنین شاید انواع خاصی از بافت‌های غذایی را پس بزنند.

اما گروه دیگر به نظر می رسد نسبت به عوامل محیطی بی پاسخ باقی بمانند. این افراد گاها به سرما یا گرمای شدید و یا حتی درد نیز پاسخ نمی دهند.

بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال پردازش حسی ، کودکانی پر هرج و مرج هستند که با افزایش سن مضطرب تر می‌شوند. این بچه‌ها اغلب به راحتی پذیرای تغییر نیستند. آنها ممکن است بسیار زیاد اوقات تلخی و کج خلقی کنند.

بسیاری از کودکان هرازچندگاهی دچار این علائم می‌شوند. اما تراپیست‌ها تنها زمانی تشخیص را بر پایه اختلال پردازش حسی می‌گذارند که علائم فرد به حدی شدید باشد که بر عملکرد طبیعی وی تأثیر بگذارد و زندگی روزمره او را مختل کند.

 علت اختلال پردازش حسی

علت دقیق این بیماری ناشناخته است. اما مطالعه‌ی صورت گرفته در سال ۲۰۰۶ در مورد دوقلوها، به این نتیجه رسید که حساسیت بیش از حد به نور و صدا ممکن است عمیقا ریشه در ژنتیک فرد داشته باشد.

آزمایش‌های دیگر نشان داده‌اند کودکانی که دچار اختلال پردازش حسی هستند، زمانی که همزمان در معرض نور و صدا قرار می‌گیرند، فعالیت غیرطبیعی مغزی در این افراد مشاهده می‌شود.

دانسته‌ها حاکی از آن است کودکانی که به این بیماری مبتلا هستند، به شدت به عواملی مانند لمس روی دست یا صدای بلند پاسخ می‌دهند، در حالی که کودکان دیگر به سرعت با این حس ها مطابقت پیدا می‌کنند.

درمان اختلال پردازش حسی

بسیاری از خانواده‌های دارای کودک مبتلا معمولا بدرستی قادر به کمک نیستند زیرا این بیماری در حال حاضر به راحتی تشخیص داده نمی‌شود.

با وجود فقدان معیارهای تشخیصی قابل قبول، یک تراپیست حرفه ای معمولاً می‌تواند کودکان و بزرگسالان مبتلا به اختلال پردازش حسی را تفکیک داده، تشخیص دهد و درمان کند.

درمان آن به نیازهای فردی کودک بستگی دارد. اما به طور کلی راه‌های درمانی شامل روش‌های کمک به کودک جهت انجام بهتر فعالیت‌هاییست که در آن‌ها دچار مشکل می‌شوند و نیز عادت کردن به عواملی که نمی‌توانند آن‌ها را تحمل کنند.

درمان اختلال پردازش حسی را «یکپارچگی حسی» یا ادغام حسی می نامند. هدف از ادغام حسی ، به چالش کشیدن کودک به روش‌های سرگرم کننده و آمیخته با بازی است به طوری که کودک پاسخ مناسب و عملکرد عادی‌تر را بیاموزد.

نوع دیگر، روش تکاملی، فردی و مبتنی بر رابطه (DIR) می‌باشد. این روش توسط استنلی گرینسپن و سرنا ویدر ارائه شده‌است.

بخش عمده ای از این درمان به «زمان کف» اختصاص دارد. این روش شامل جلسات متعدد بازی کودک و پدر و مادر است. جلسات بازی حدود ۲۰ دقیقه به طول می انجامد.

در طول جلسات، ابتدا از والدین خواسته می شود تا کارهای کودک را دنبال کنند، حتی اگر رفتارهای بروز کرده در مورد زمان بازی عادی نباشد. به عنوان مثال؛ اگر کودکی همان نقطه را روی زمین بارها و بارها مالیده باشد، پدر و مادر نیز همین کار را تکرار کنند. این اقدامات به پدر و مادر اجازه می دهد تا «وارد» دنیای کودک شود.

در مرحله دوم ، والدین می‌توانند از جلسات بازی برای ایجاد چالش‌هایی برای کودک خود استفاده کنند. این چالش‌ها به کودک کمک می‌کند پا بر دنیای «مشترک» با پدر و مادر بگذارند. چالش‌های انجام شده این فرصت را برای کودک فراهم می کند تا بر کسب مهارت‌های مهم در زمینه زیر تمرکز کنند:

·         ارتباط دادن

·         برقراری ارتباط

·         تفکر

تعداد و نوع این  جلسات متناسب با نیازهای کودک است. به عنوان مثال، اگر مشکل کودک به صورت واکنش کاهش یافته به لمس و صدا باشد، پدر و مادر باید در طول مرحله دوم جلسات بازی بسیار پرانرژی رفتار کنند. و برعکس، در صورتی که کودک واکنش بیش از حد به این عوامل نشان می‌دهد ، پدر و مادر باید کندتر و ملایم تر حرکت کنند.

به اعتقاد تراپیست‌های DIR، این تعاملات در پیشرفت کودک و برطرف کردن مشکلات حسی به کودک کمک خواهد کرد.