واکسن‌های استاندارد برای پیشگیری از بیماری‌های عفونی از پاتوژن‌های کشته یا ضعیف شده یا پروتئین‌هایی از آن میکرواُرگانیسم‌ها تشکیل شده است. واکسن‌هایی هم که برای درمان سرطان هستند به پروتئین‌ها متکی اند. برخلاف این‌ها، نوع جدیدی از واکسن‌ها که آمادگی ایجاد تحول در پزشکی را دارند، از ژن‌ها تشکیل شده است. امید می‌رود واکسن‌های ژنومیک مزایای زیادی را به ارمغان بیاورند؛ تولید سریع، زمانی که ویروسی مثل زیکا یا ابولا به طور ناگهانی شایع و کشنده می‌شوند یکی از این مزایاست. دهه‌ها از شروع ساخت این واکسن‌ها می‌گذرد اما چندین مورد از آن‌ها به تازگی وارد کارآزمایی‌های بالینی شده‌اند.
مقالات مرتبط: واکسن؛ داستان‌ها و شایعات
بیشتر واکسن‌ها با آموزش سیستم ایمنی برای شناسایی عامل بیرونی کار خود را انجام می‌دهند. آن‌ها این کار را با انتقال پاتوژنی کشته یا ضعیف شده اجرا می‌کنند؛ سیستم ایمنی برخی از قسمت‌های این پروتئین‌ها و دیگر مولکول‌ها را که با نام آنتی‌ژن می‌شناسیم مورد شناسایی قرار داده و برای حمله‌ی سریع و قدرتمندتر در آینده آماده می‌شود. این پروتئین‌ها می‌تواند اسلحه‌های خود سیستم ایمنی یعنی آنتی‌بادی‌ها را نیز شامل شوند.
واکسن‌های ژنومیک به شکل DNA یا RNA هستند که پروتئین‌های دلخواه را کد می‌کنند. هنگام تزریق این ژن‌ها وارد سلول شده و سپس پروتئین‌های انتخابی را در سطح وسیعی تولید می‌نمایند. در مقایسه با پروتئین‌های تولیدی خود سلول، این پروتئین‌ها شبیه و کم‌هزینه تولید خواهند شوند. علاوه بر این، تنها یک واکسن می‌تواند شامل توالی‌های کدکننده‌ی متعددی برای پروتئین‌های مختلف باشد و این پروتئین در صورت جهش در پاتوژن‌ها توانایی تغییر را برای ما نگه می‌دارد.
متخصصان سلامت عمومی به طور سالانه واکسن آنفولانزا را مورد بازنگری قرار می‌دهند اما برخی اوقات واکسن‌های انتخابی آن‌ها با سویه‌های ویروسی پخش شده در آن فصل مطابق نیست. در آینده، این توانایی وجود خواهد داشت که در عرض یک هفته توالی ژنوم سویه‌های در گردش شناسایی شده و واکسن‌های بهتری تولید شود. این واکسن‌های ژنومیک همچنین تحولی هم در تکنیکی به نام ایمنی غیرفعال به وجود می‌آید؛ در این نوع ایمنی‌سازی به جای آنتی‌ژن، آنتی‌بادی تزریق می‌شود. هم‌اکنون دانشمندان می‌توانند افراد مقاوم به پاتوژن را شناسایی کرده و ژن آنتی‌بادی خاصی را که باید ساخته شود به او تزریق کنند.
با چنین اهدافی در ذهن، دولت ایالات متحده، آزمایشگاه‌های آکادمیک و شرکت‌های و کوچک بزرگ به دنبال این تکنولوژی هستند. طیفی از کارآزمایی‌های بالینی برای امتحان امنیت و ایمنی‌زایی این واکسن‌ها در راه اند که شامل واکسن‌های آنفولانزای مرغی، ابولا، هپاتیت سی، HIV و سرطان‌های سینه، ریه، پروستات و پانکراس است. حداقل یک کارآزمایی هم روی کارآیی این واکسن‌ها کار می‌کند: مؤسسه‌ی ملی سلامت آمریکا کارآزمایی بالینی چندتایی را آغاز کرده است تا بررسی کند که یک واکسن DNA در برابر زیکا مقاومت ایجاد می‌کند یا نه.
مقاله‌ی مرتبط: واکسن سرطان
در اثنای همین کارها محققان روی بهبود این تکنولوژی کار می‌کنند؛ برای مثال، با یافتن راه‌های مؤثرتر برای راهیابی ژن‌ها به درون سلول‌ها و با بهتر کردن ثبات واکسن‌ها در گرما. واکسن‌های خوراکی که در نبود متخصص بسیار ارزشمند است به نظر نمی‌آید به این زودی‌ها دستیافتنی باشد ولی اسپری‌های نازال را می‌توان برای این واکسن‌ها تهیه کرد. خوش‌بینی تاحدی بالاست که هر مانعی بر سر راه حل‌شدنی به نظر می‌رسد.
