پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد قرار گرفتن در شرایط بدون جاذبه می‌تواند واقعاً دمای بدن فضانوردن را بالا ببرد. این شرایط که “تب فضایی” نام دارد، حتی در حالتی که بدن در فرم استراحت است نیز رخ می‌دهد. این اطلاعات جدید به فهم بهتر چگونگی عملکرد بدن انسان در فضای خارج زمین کمک می‌کنند.
بنابر محاسباتی که توسط مرکز بین‌المللی فضا یا ۱ISS انجام شده است، این افزایش دما بلافاصله رخ نمی‌دهد؛ بلکه در طی ماه‌ها که بدن در تقلا برای عادت کردن به زندگی در شرایط بدون جاذبه است، به وجود می‌آید.
به نظر می‌رسد که پس از سپری کردن دو ماه و نیم در فضا، دمای بدن فضانوردان به ۴۰ درجه سانتی‌گراد در حین فعالیت افزایش می‌یابد و حتی در زمانی که فضانورد هیچ‌گونه فعالیتی ندارد، ۱ درجه افزایش دمای بدن نسبت به حالت عادی روی زمین مشاهده می‌شود.
هانس کریستین گانگا۲، از محققان مجموعه‌ی Charité Universitätsmedizin در آلمان توضیح می‌دهد:
“ما موفق به طراحی تکنولوژی خاصی شده‌ایم می‌تواند دمای سنسور روی سطح پوست و سنسور دمایی فلاکس، که قادر به اندازه‌گیری کوچک‌ترین تغییرات دمایی در خون شریانی است، ترکیب کند.”
این پژوهش بخشی از مطالعاتی بود که به منظور کمک به بهبود شرایط برای افزایش طول زمان سفر در فضا و بررسی چگونگی تأثیرپذیری بی‌وزنی بر دمای مرکزی بدن یا CBT) core body temperature) طراحی شده‌اند، امری که ارتباط نزدیکی با سیستم بیولوژیک بدن روی زمین نیز دارد.
با استفاده از سنسورهای فوق حساس، که روی پیشانی تعبیه می‌شوند، محققان داده‌های متفاوتی از ۱۱ فضانورد در زمان‌ها و مکان‌های گوناگون جمع‌آوری کردند؛ گردآوری این داده‌ها ۹۰ روز پیش از اعزام آنان و ۳۰ روز پس از بازگشتان به زمین ادامه یافت.
علاوه بر افزایش دمای عمومی، نتایج نشان می‌دانند که CBT در بدن انسان، در شرایطی که جاذبه کم است سریع‌تر از زمین افزایش پیدا می‌کند.
این امر احتمالاً به این علت است که فضای خارج از زمین در فاکتورهای کلیدیِ تنظیم دمای بدن اختلال ایجاد می‌کند؛ از جمله گرمایی که از بدن به محیط اطراف منتقل می‌شود و یا عرقی که برای تعدیل دما ترشح می‌شود.
در فضا، عرق سریع‌تر تبخیر می‌شود؛ به طوری که افزایش دما در حین فعالیت فیزیکی به یکی از مشکلات عمده‌ی ISS تبدیل شده است.
گانگا توضیح می‌دهد: “در شرایط بی‌وزنی، بدن ما با مشکلات بسیاری برای دفع گرما دست‌وپنجه نرم می‌کند. تبادل گرما بین بدن و محسط اطرافش در این ظرایط بسیار چالش‌برانگیز است.”
این امر از این نظر حائز اهمیت است که تنظیم دمای بدن برای حفظ سلامت ضروری است. بنابر مرکز NIOSH۳ آمریکا، CBT بدن فرد نرمالی که در فعالیت‌های سنگین بین فعالیت‌های روزمره شرکت دارد، نباید بالای ۳۸.۰ درجه باشد.
بنابراین مشکلاتی نظیر هایپرترمیا و یا استرس دمایی، از مواردی است که در مسیر سفر به مریخ قرار دارد پس پژوهش‌های بیش‌تری برای پی بردن به همه‌ی ابعاد تب فضایی و مکانیسم‌های مقابله با آن نیاز است.
علاوه بر آن، ممکن است بدن خود به خود در طی زمان، به این شرایط عادت کند تا برای زندگی در خارج زمین مناسب شود.
نتایج پژوهش سؤالاتی را در رابطه با تکامل دمای مرکز بدن به وجود آورده است: اکنون چگونه آداپته شده است و در آینده، با افزایش دمای زمین، چگونه به تطابق ادامه خواهد داد؟
نتایج این پژوهش در Scientific Reports منتشر شده‌اند.
پی‌نوشت
۱. International Space Station
۲. Hanns-Christian Gunga
۳. National Institute for Occupational Safety and Health
