زنبور عسل موجودی شگفت‌انگیز است که با مفهوم صفر آشنایی دارد

• مفهوم صفر شاید برای شما ساده باشد، ولی بسیاری از تمدن‌های بشری در طی زمان با آن درگیر بوده‌اند.
• با این حال، شماری از باهوش‌ترین حیوانات دنیا با مفهوم صفر آشنایی دارند؛ که به تازگی زنبور عسل هم به جمع کوچک آن‌ها اضافه شده است.
• محققان ابتدا از طریق پاداش‌دهی زنبورها را با مقدار بیش‌تر و کم‌تر آشنا نمودند؛ بدین صورت که هرگاه زنبورها روی سطوحی با تعداد نقاط سیاه کم‌تر فرود می‌آمدند، پاداش دریافت می‌کردند. نتیجه آزمایش حاکی از آن بود که زنبور عسل مفهوم صفر یا هیچ را درک می‌کند.

صفر مفهومی فراتر از آن‌چه ما فکر می‌کنیم دارد. ایدۀ استفاده از یک عدد در ریاضی برای نشان دادن “هیچ” یکی از ایده‌های پیچیدۀ بشر به شمار می‌آید که در طول زمان تمدن‌های بسیاری را سردرگم کرده است. مصریان باستان، در حدود هجده قرن پیش از میلاد، نمادی را برای نشان دادن صفر به جدول‌های عددی خود افزوده بودند. با این حال، مفهوم صفر تا مدت‌ها ذهن یونانیان را به خود درگیر کرده بود، تا جایی که حتی رومیان هم در اوایل، نمادی برای نشان دادن صفر در ریاضیات خود نداشتند.

از همین رو، مفهوم صفر آزمون بسیار جالبی برای سنجش هوش حیوانات محسوب می‌شود. دلفین‌ها، طوطیان و نخستی‌ها از جمله حیواناتی هستند که توانایی لازم جهت درک مفهوم صفر را دارا می‌باشند. در سوی دیگر، انسان را داریم که در حدود ۴ سالگی با مفهوم این عدد آشنا می‌شود. ولی تمام این‌ها را فراموش کنید، چرا که بر اساس نتایج یک مطالعۀ جدید، زنبور عسل هم به جمع ما و این گروه معدود از حیوانات اضافه شده است!

بر اساس نتایج مطالعۀ جدیدی که امروز در ژورنال Science منتشر گردید، گروهی از محققین به سرپرستی اسکارلت هاوارد (Scarlett Howard) از انستیتو سلطنتی فناوری ملبورن، آزمایش جالبی بر روی زنبورهای عسل انجام داده که به نتایج بسیار جالب‌تری منجر شده است. در این آزمایش، سطوح مختلفی به رنگ سفید در اختیار زنبورها قرار گرفت که هر کدام با تعدادی نقاط سیاره‌رنگ (بین ۲ تا ۵ عدد) پوشیده شده بودند. پژوهشگران در ادامه زنبورها را با مفهوم “بیش‌تر” و “کم‌تر” آشنا نمودند؛ بدین صورت که هر گاه زنبورها روی سطوحی با تعداد نقاط کم فرود می‌آمدند، نوعی محلول قندی به عنوان جایزه دریافت می‌کردند.

پس از این که زنبورها آموزش داده شدند، نوبت به نمایش سطوحی رسید که یا یک نقطه سیاه داشتند و یا تماماً خالی بودند. در این مرحله، زنبورها با موفقیت توانستند سطوح خالی (فاقد نقاط سیاه) را به عنوان عدد کم‌تر تشخیص دهند. دقت زنبورهای عسل در تشخیص عدد صفر، هنگامی که سطح مرتبط با این عدد در کنار سطوح با نقاط بیشتر عرضه گردید، افزایش پیدا کرد. این ویژگی در سایر حیواناتی که پیش‌تر ذکر کردیم نیز مشاهده شده است.

مقاله مرتبط: شباهتی مهم بین چگونگی پردازش خطاهای بینایی در زنبورعسل و انسان وجود دارد

طبیعی است که سطح درک زنبور عسل از مفهوم صفر محدود می‌باشد، ولی باید توجه داشت که این جانور بدون این که پیش‌تر در معرض کمیتی به نام صفر قرار داده شود، توانست با موفقیت آن را به عنوان مقدار کم‌تر تشخیص دهد. این سطح فوق‌العاده‌ای از درک است که می‌توان از جانوری انتظار داشت که تعداد نورون‌های تشکیل‌دهندۀ مغز آن از یک میلیون عدد تجاوز نمی‌کند، در حالی که انسان – و هم‌چنین یونانیان باستان – ۸۶۰۰۰ میلیون عدد نورون در ساختار مغز خود دارند.

مقاله مرتبط: مغز زنبور چگونه مسیر خانه را شناسایی می‌کند؟