نگاه کلی
آمنوره عبارت است از عدم وقوع قاعدگی-یک یا چند دوره قاعدگی. زنانی که حداقل ۳ دوره قاعدگی پشت سر هم نداشته و دخترانی که تا ۱۵ سالگی پریود نشده‌اند، دچار آمنوره هستند.
شایع‌ترین عات آمنوره حاملگی است. دیگر دلایل ایجاد آمنوره عبارتنداز مشکلات دستگاه تناسلی یا غدد تنظیم کننده سطح هورمون‌ها. درمان بیماری زمینه‌ای اغلب آمنوره را رفع می‌کند.
علائم
علامت اصلی آمنوره عدم وقوع قاعدگی است. بسته به علت آمنوره، فرد ممکن است دچار علائم و نشانه‌های دیگری در طول غیبت قاعدگی شود، شامل:
- ترشحات شیری از نوک پستان
- ریزش مو
- سر درد
- تغییرات بینایی
- افزایش موی صورت
- درد ناحیه لگن
- آکنه یا جوش
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم
اگر فرد ۳ دوره متوالی پریود نشود یا تا ۱۵ سالگی پریود نشود باید به پزشک مراجعه کند.
دلایل
آمنوره می‌تواند به علل متعددی ایجاد شود. برخی از آنان در طول زندگی یک زن عادی هستند، در حالی که برخی دیگر ممکن است عارضه جانبی یک دارو یا علامتی از یک بیماری باشند.
آمنوره طبیعی
در طول زندگی عادی، فرد ممکن است به دلایل زیر دچار آمنوره شود:
- حاملگی
- شیر دادن
- یائسگی
- داروهای ضد بارداری
برخی از زنانی که از قرص‌های ضد بارداری استفاده می‌کنند ممکن است دچار پریود نشوند. حتی پس از قطع این داروها، ممکن است مدتی طول بکشد تا تخمک گذاری و قاعدگی به روال عادی برگردد. داروی ضد بارداری تزریقی و کاشتنی و نیز دستگاه‌های داخل رحمی می‌توانند سبب آمنوره شوند.
دارو درمانی
داروهای خاصی می‌توانند سبب توقف قاعدگی شوند، شامل برخی از انواع:
- داروهای ضد سایکوز(روان پزشکی)
- شیمی درمانی
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای ضد فشارخون
- داروهای ضد حساسیت
سبک زندگی
برخی عوامل در سبک زندگی می‌توانند منجر به آمنوره شوند، برای مثال:
کمبود وزن: کمبود وزن شدید-تقریباً ۱۰ درصد پایین‌تر از وزن نرمال-بسیاری از عملکردهای هورمونی مانند تخمک گذاری را در بدن مختل می‌سازد. زنانی که دچار اختلالات تغذیه‌ای مانند پرخوری یا کم خوری عصبی هستند، اغلب به دلیل اختلالات هورمونی دچار آمنوره می‌شوند.
ورزش شدید: زنانی که در فعالیت‌هایی که نیاز به تمرینات شدید دارند مانند باله، ممکن است دچار عدم قاعدگی شوند. چندین عامل دست به دست هم می‌دهند تا منجر به آمنوره در ورزش کاران شوند، شامل کاهش چربی بدن، استرس و صرف انرژی زیاد.
استرس: استرس ذهنی می‌تواند علمکرد هیپوتالاموس را به طور موقت تغییر دهد و منجر به توقف تخمک گذاری و قاعدگی شود. معمولاً پس از کاهش استرس دوره‌های قاعدگی به روال عادی خود برمی‌گردند.
عدم تعادل هورمونی
بسیاری از مشکلات پزشکی می‌توانند منجر به عدم تعادل هورمونی شوند، مانند:
سندرم تخمدان پلی کیستیک(PCOS): این یندرم منجر به تولید مقادیر فراوانی از هورمون‌ها می‌گردد که بسیار بیشتر مقدار آن در دوره‌های قاعدگی طبیعی است.
عملکرد مختل تیروئید: پرکاری غده تیروئید(هیپرتیروئیدیسم)یا کم کاری آن(هیپوتیروئیدیسم)می‌توانند منجر به ناهنجاری‌های قاعدگی مانند آمنوره شود.
غده هیپوفیز: یک تومور غیرسرطانی(خوش خیم)در غده هیپوفیز فرد می‌تواند سبب اختلال در تنظیم هورمونی قاعدگی شود.
یائسگی زودرس: یائسگی اغلب حدود ۵۰ سالگی اتفاق می‌افتد. اما در برخی از زنان، عدم تخمک گذاری و یائسگی قبل از ۴۰ سالگی رخ می‌دهد.
مشکلات ساختاری
مشکلات مربوط به دستگاه تناسلی می‌تواند منجر به آمنوره شود. مثال‌های آن عبارتنداز:
تشکیل اسکار در رحم: سندرم آشرمن، بیماری است که در آن بافت اسکار روی سطح داخلی رحم تشکیل می‌شود، که گاهی پس از سقط و کورتاژ، عمل سزارین و درمان فیبروم رحمی رخ می‌دهد. تشکیل اسکار در رحم از تشکیل و ریزش لایه داخلی رحم جلوگیری می‌کند.
نبود اندام‌های تناسلی: گاهی مشکلاتی در طول دوره جنینی رخ می‌دهند که سبب می‌شوند یک دختر بدون بخشی از دستگاه تناسلی خود به دنیا بیاید، مانند رحم، گردن رحم یا واژن. به دلیل اینکه دستگاه تناسلی وی به درستی تشکیل نشده است، نمی‌تواند پریود شود.
ناهنجاری‌های ساختاری واژن: انسداد واژن ممکن است از دیده شدن خونریزی قاعدگی جلوگیری کند. یک غشا یا دیواره ممکن است در واژن وجود داشته باشد که از خروج خون از رحم و گردن رحم جلوگیری کند.
عوامل خطرزا
عواملی که ممکن است خطر آمنوره را افزایش دهند، عبارتنداز:
سابقه خانوادگی: اگر زن دیگری در خانواده فرد دچار آمنوره شده باشد، مشکل فرد ممکن است ارثی بوده باشد.
اختلالات تغذیه‌ای: اگر فرد اختلال تغذیه‌ای مانند پرخوری یا کم خوری عصبی داشته باشد، در معرض خطر آمنوره است.
تمرینات ورزشی: تمرینات ورزشی شدید می‌تواند خطر آمنوره را افزایش دهد.
عوارض
عوارض آمنوره عبارتنداز:
نازایی: اگر فرد تخمک گذاری نداشته باشد و دچار قاعدگی شود، نمی‌تواند باردار شود.
پوکی استخوان: اگر آمنوره فرد ناشی از کاهش سطح استروژن باشد، فرد در خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار هواهد گرفت.
تشخیص
در طول معاینه، پزشک لگن فرد را برای بررسی مشکلات اندام‌های تناسلی معاینه خواهد کرد. اگر فرد تاکنون پریود نشده باشد، پزشک پستان‌ها و دستگاه تناسلی را معاینه خواهد کرد تا تغییرات بلوغ را بررسی کند.
آمنوره می‌تواند علامتی از یک سری مشکلات هورمونی باشد. یافتن علت زمینه‌ای می‌تواند وقت گیر باشد و ممکن است نیاز به بیش از یک نوع آزمایش داشته باشد.
تست‌های آزمایشگاهی
آزمایش‌های خونی متعدد ممکن است نیاز باشند، شامل:
تست حاملگی: این اولین آزمایشی خواهد بود که پزشک درخواست خواهد کرد، تا حاملگی احتمالی را تأیید یا رد کند.
تست عملکرد تیروئید: اندازه گیری مقدار هورمون محرک تیروئید(TSH)در خون می‌تواند نحوه عملکرد غده تیروئید را مشخص سازد.
تست عملکرد تخمدان: اندازه گیری مقدار هورمون محرک فولیکول(FSH)در خون می‌تواند نحوه عملکرد تخمدان را مشخص سازد.
تست پرولاکتین: سطوح پایین هورمون پرولاکتین ممکن است علامتی از یک تومور هیپوفیزی باشد.
تست هورمون مردانه: اگر فرد دچار افزایش موی صورت و بم شدن صدا شده باشد، پزشک خواهد خواست تا مقدار هورمون‌های مردانه در خون فرد اندازه گیری شود.
تست چالش هورمون
در این تست، فرد داروی هورمونی را ۷ تا ۱۰ روز برای به راه انداختن خونریزی قاعدگی مصرف خواهد کرد. نتایج این آزمایش به پزشک خواهد گفت آیا توقف پریود ناشی از نبود استروژن است یا نه.
تصویر برداری
بسته به علائم و نشانه‌های فرد-و نتیجه تمامی آزمایشات خون که فرد انجام داده-پزشک ممکن است یک یا چند مورد از روش‌های تصویر برداری زیر را تجویز کند:
سونوگرافی: این روش با استفاده از امواج صوتی تصویری از اعضای داخلی بدن تهیه می‌کند. اگر فرد هرگز پریود نشده باشد، پزشک سونوگرافی را برای بررسی ناهنجاری‌های دستگاه تناسلی فرد درخواست خواهد کرد.
CT اسکن: این روش تصاویر متعددی از جهات مختلف تهیه می‌کند تا مناظری از ساختارهای داخلی بدن تهیه کند. یک CT اسکن می‌تواند وضعیت سلامتی رحم، تخمدان‌ها یا کلیه‌ها را نشان دهد.
MRI: در این روش با استفاده از امواج رادیویی در یک میدان مغناطیسی قوی تصاویری با جزئیات فراوان از بافت‌های نرم بدن تهیه می‌شود. پزشک MRI را برای بررسی غده هیپوفیز تجویز می‌کند.
هیسترسکوپی
اگر آزمایشات دیگر نتوانند علت را مشخص کنند، پزشک ممکن است هیسترسکوپی را توصیه کند-آزمایشی که در آن دوربینی نازک و سبک را از واژن و گردن رحم عبور می‌دهند تا داخل رحم را مشاهده کنند.
درمان
درمان بسته به علت زمینه‌ای آمنوره است. در برخی موارد، قرص‌های ضد بارداری و دیگر درمان‌های هورمونی می‌توانند سبب آغاز چرخه قاعدگی شوند. آمنوره ناشی از تیروئید و هیپوفیز می‌تواند با دارو درمان شود. اگر تومور یا انسداد ساختاری علت بیماری باشد، انجام جراحی ضروری می‌باشد.
سبک زندگی و درمان خانگی
برخی عوامل مربوط به سبک زندگی مانند ورزش بیش از حد یا کمبود شدید غذا-می‌تواند سبب آمنوره شود، پس فرد باید در حفظ تعادل بین کار، استراحت و تفریح بکوشد. از محیط‌های استرس‌زا و کشمکش دوری کند. اگر خود فرد نتواند استرس را کاهش دهد، بهتر است از خانواده، دوستان و پزشک کمک بگیرد.
باید مراقب تغییرات قاعدگی بود و در صورت نگرانی به پزشک مراجعه کرد. باید زمان شروع و پایان پریود را یادداشت کرد.
