ریشه‌ی ختمی، Althaea officinalis، یک گیاه گلدار است که قرن‌ها در گیاهان دارویی نقش مهمی ایفا کرده است.
افراد زیادی از ریشه‌ی ختمی برای درمان بیماری‌های متنوعی استفاده می‌کنند؛ از جمله سرفه، تحریک پوستی و مشکلات گوارشی از قبیل زخم‌های گوارشی. این گیاه به شکل پودر، کپسول، چای و شربت سرفه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
محققان هنوز به طور کامل، اثرات ریشه‌ی ختمی را در انسان بررسی نکرده‌اند. بیشتر تحقیقات امروزی شامل مطالعات حیوانی یا مطالعات انسانی در مقیاس بسیار کوچک است؛ بنابراین مطالعات بیشتری نیاز است تا چگونگی تاثیر ریشه‌ی ختمی در انسان تعیین شود.
در این مقاله، با توجه به شواهد، نگاهی به فواید احتمالی ریشه‌ی ختمی می‌اندازیم. هم‌چنین نحوه‌ی استفاده و اثرات جانبی احتمالی را بررسی خواهیم کرد.
ریشه‌ی ختمی چیست؟
ریشه‌ی ختمی از گیاه ختمی به دست می‌آید و شبیه یک پوسته‌ی قهوه‌ای و رشته رشته است. گل‌ها، ریشه‌ها و برگ‌های گیاه ختمی خوردنی هستند.
خواص درمانی ریشه‌ی ختمی، نشات گرفته از موسیلاژ یا ماده‌ی لزجی است که گیاه تولید می‌کند.
موسیلاژ گیاه، حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها است و تحقیقات نشان می‌دهد که موسیلاژ، پوششی بر روی پوست و مجاری گوارشی ایجاد می‌کند. به این ترتیب، این گیاه می‌تواند به درمان تحریک‌های پوستی و زخم‌های گوارشی کمک کند.
“آبنبات مارشمالو” نام خود را از ریشه‌ی ختمی گرفته است؛ زیرا تولیدکنندگان، از موسیلاژ ریشه‌ی ختمی برای تولید این شیرینی استفاده می‌کنند. با این حال، امروزه آبنبات مارشمالو دیگر شامل این گیاه نیست. در عوض، این شیرینی حاوی شکر و ژلاتین است.
در ادامه، ۶ مورد از فواید گزارش‌شده ریشه‌ی ختمی ذکر شده است.
۱- التیام سرفه‌ها
برخی شربت‌های گیاهی و قطره‌های سرفه، شامل ریشه‌ی ختمی هستند. موسیلاژ می‌تواند با پوشاندن مری، اثری تسکین‌دهنده بر روی آن داشته باشد.
نتایج مطالعات کوچک و متعددی نشان داده است داروهای گیاهی سرفه که شامل ریشه‌ی ختمی است، می‌تواند این اثر را داشته باشد. یک مطالعه نشان داد که قرص یا شربت ریشه‌ی ختمی، به درمان سرفه‌ی خشک کمک می‌کند.
یک مطالعه‌ی دیگر نشان داد کودکانی از که مخلوط گیاهی شامل ختمی و سایر گیاهان از جمله بابونه و پنیرک استفاده کردند، در مقایسه با کودکانی که پلاسبو (دارونما) دریافت کرده بودند، سرفه‌هایی با شدت کم داشتند و شب‌ها کمتر از خواب می‌پریدند. با این حال، این مطالعه اثرات ریشه‌ی ختمی را به تنهایی بررسی نکرد؛ بنابراین ممکن است سایر گیاهان موجود در مخلوط، باعث ایجاد این اثرات درمانی شده باشد.
نتایج سومین مطالعه در مقیاس کوچک نشان می‌هد کودکانی که مخلوط گیاهی شامل ریشه‌ی ختمی و سایر گیاهان دارویی را دریافت کردند، عفونت‌های تنفسی کمتر و کوتاه‌مدت‌تری داشتند.
والدین و مراقبان بهداشتی قبل از دادن هرگونه داروی گیاهی به کودک، باید با پزشک مشورت کنند.
۲- بهبود خشکی دهان
خشکی دهان مزمن که در پزشکی xerostomia نامیده می‌شود، می‌تواند باعث افزایش پوسیدگی دندان، بیماری‌های لثه و عفونت‌های دندانی شود. دهان خشک معمولا به این معناست که فرد، بزاق بسیار کمی در دهان خود دارد.
آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای فشار خون، مشکلات عصبی و بیماری‌های دستگاه ایمنی از جمله دلایل متعدد خشکی دهان هستند.
نویسندگان یک مطالعه نتیجه گرفته‌اند که افراد مبتلا به کمبود بزاق، می‌توانند از فواید ریشه‌ی ختمی استفاده کنند. این گیاه دارویی به درمان علائم خشکی دهان کمک کرد؛ اگرچه این دارو، موثرتر از دو روش دیگر در این مطالعه نبود. روش‌های درمانی دیگر این مطالعه، داروهای بدون نسخه (OTC) برای درمان خشکی دهان بودند.
برای درمان خشکی دهان، افراد می‌توانند از قرص‌های ریشه‌ی ختمی استفاده کنند. بسیار مهم است که این قرص به آرامی در دهان حل شود و از جویدن آن خودداری شود.
از سوی دیگر، افراد می‌توانند از یک چای گیاهی با استفاده از چای کیسه‌ای ریشه‌ی ختمی یا جوشاندن خود گیاه خشک‌شده، به میزان ۲ تا ۳ فنجان در روز استفاده کنند.
۳- محافظت در برابر زخم‌های گوارشی
یک مطالعه در سال ۲۰۱۵ نشان داد که عصاره‌ی گل‌های ختمی، می‌تواند باعث محافظت روده از زخم‌های گوارشی شود.
محققان از داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAID) برای القای زخم در رت‌ها استفاده کردند و اثرات عصاره‌ی ختمی را روی آن‌ها بررسی کردند. رت‌هایی که ریشه‌ی ختمی را دریافت کردند نسبت به رت‌هایی که عصاره را دریافت نکردند، کمتر دچار پیشرفت زخم‌های معده شدند.
بر اساس این نتایج، محققان متوجه شدند که موسیلاژ و فلاونوئیدهای موجود در گیاه ختمی، می‌تواند آستر مخاطی معده را بپوشاند و خطر زخم‌هی خاصی از جمله زخم‌های مرتبط با داروهای NSAID را کم کند.
۴- تسکین تحریک پوستی
ریشه ختمی می‌تواند به درمان تحریک پوستی و التهاب کمک کند. یک مطالعه‌ی مروری نشان می‌دهد که کاربرد موضعی آن می‌تواند به درمان اگزما، آسیب پوستی ناشی از اشعه‌ی UV و آفتاب سوختگی کمک کند.
ریشه‌ی ختمی می‌تواند تاثیر التیام بخشی بر پوست آفتاب سوخته داشته باشد؛ ولی افراد نباید آن را با یک محافظ پوست مناسب جایگزین کنند. اشعه‌ی UV خورشید یکی از دلایل سرطان پوست است و می‌تواند باعث پیری زودرس پوست شود.
۵- التیام زخم‌ها
اثر تسکین دهنده‌ی عصاره‌ی گیاه ختمی می‌تواند باعث تسریع التیام زخم شود.
یک مطالعه بر روی رت‌ها نشان داد استفاده از عصاره‌ی ختمی به طور موضعی، در مقایسه با نمونه‌های کنترل، باعث کمک به التیام زخم می‌شود. همین مطالعه نشان داد این عصاره در کشتن انواع خاصی از باکتری‌ها موثر است؛ بنابراین می‌تواند به جلوگیری از عفونت کمک کند.
۶- محافظت گلو در برابر رفلاکس معده
هنگامی که رفلاکس معده رخ می‌دهد، اسید از معده به درون گلو بازمی‌گردد که می‌تواند باعث آسیب زدن به مری شود. موسیلاژ موجود در گیاه ختمی، باعث پوشاندن مری فرد می‌شود؛ در نتیجه، می‌تواند باعث محافظت مری در برابر آسیب اسید معده شود.
از آن جایی که گیاه برای پوشاندن گلو نیاز به تماس مستقیم با غشاهای آن دارد، فرم پودری ریشه‌ی ختمی از چای یا تنتور آن موثرتر است.
اثرات جانبی
در صورتی که فرد ریشه‌ی ختمی را به درستی مصرف کند، بعید است اثرات جانبی به همراه داشته باشد. بیشتر مطالعات نشان داده‌اند که در اثر مصرف آن، خطر بسیار پایینی برای بروز واکنش‌های جانبی وجود دارد.
با این حال، در موارد نادر، افراد ممکن است به ریشه‌ی ختمی حساسیت داشته باشند. برای بررسی حساسیت‌های پوستی، می‌توان مقدار کمی از ریشه‌ی ختمی را در ناحیه‌ای از پوست در داخل آرنج قرار دارد. اگر پس از ۲۴ ساعت هیچ اتفاقی رخ ندهد، این گیاه برای استفاده در سایر قسمت‌های پوست ایمن است.
نحوه‌ی استفاده
افراد می‌توانند از راه‌های مختلفی از ریشه‌ی ختمی استفاده کنند تا از اثر تسکین‌دهنده‌ی آن بهره‌مند شوند. هنگام خرید هر یک از محصولات ختمی باید مطمئن شوید که آن محصول، شامل ریشه‌ی گیاه باشد.
نحوه‌ی تهیه‌ی چای ریشه‌ی ختمی
استفاده از ریشه‌ی ختمی خشک شده برای تهیه چای Loose-leaf ۱ بسیار ساده است. افراد می‌توانند آب در حال جوش را روی ریشه‌ی خشک شده بریزند و به مدت ۵ الی ۱۰ دقیقه بگذارند خیس بخورد. سپس آن را بنوشند.
گزینه‌ی دیگر، استفاده از چای کیسه‌ای ریشه ختمی (به صورت فوری) است. برای تهیه‌ی آن کافی است روی چای کیسه‌ای آب جوش ریخته شود و تا ۱۰ دقیقه خیس بخورد.
اگر فردی چای شیرین را ترجیح می‌دهد، می‌تواند عسل را به چای اضافه کند. عسل دارای اثرات ضدمیکروبی و ضدالتهابی نیز هست.
استفاده از پودر ختمی
پودر ختمی معمولا شامل ترکیبی از قسمت‌های مختلف گیاه است. ولی برچسب روی آن نشان‌دهنده‌ی مقدار ریشه‌ی آن است.
افراد می‌توانند پودر ختمی را با آب یا آبمیوه مخلوط و یک نوشیدنی تهیه کنند.
از سوی دیگر، افراد می‌توانند پودر ختمی را با آب مخلوط کنند، آن را داخل یک شیشه‌ی مربا یا یک ظرف درب‌دار بریزند و بگذارند به مدت یک شب در دمای اتاق خیس بخورد. به این ترتیب، موسیلاژ موجود در ختمی، یک مایع غلیظ و لغزنده را ایجاد می‌کند که برای التیام دهان و گلو بسیار مفید است. می‌توان این مایع را در یک ظرف غیرقابل نفوذ به هوا درون یخچال تا ۲ هفته نگهداری کرد.
نحوه‌ی تهیه‌ی مرهم پوستی ختمی
افراد می‌توانند با مخلوط کردن چای ختمی سرد یا عصاره‌ی مایع ختمی با روغن نارگیل، یک مرهم پوستی تهیه کنند. می‌توان این مرهم را به طور مستقیم بر روی پوست استفاده کرد.
خلاصه
به علت خطر پایین بروز اثرات جانبی و تاریخچه‌ی طولانی کاربردهای درمانی، ریشه‌ی ختمی یک گزینه‌ی طبیعی خوب برای درمان بیماری‌های جزئی است. همانند هر داروی گیاهی دیگر، قبل از مصرف آن با پزشک مشورت کنید و داروهای گیاهی را به عنوان جایگزینی برای داروهای پزشک استفاده نکنید.
افراد می‌توانند اشکال مختلفی از ریشه‌ی ختمی را از
داروخانه‌ها یا برندهای آنلاین خریداری کنند.
[۱] – چای loose-leaf چایی است که از برگ‌ها یا قسمت‌های کامل گیاه تهیه می‌شود. در تهیه چای کیسه‌ای (teabag) برگ‌های گیاه خرد می‌شود. ولی در تهیه چای loose-leaf، برگ‌ها یا سایر قسمت‌های گیاه به طور کامل مورد استفاده قرار می‌گیرد.
