بیشتر ما گاه‌وبیگاه با سردرد مواجه بوده‌ایم ولی اگر تعداد روزهایی که سردرد داریم بیشتر از روزهایی باشد که سردرد نداریم، احتمالاً به سردردهای مزمن روزانه مبتلا هستیم.
طبیعت بی‌وقفه‌ی سردردهای مزمن روزانه آن‌ها را بین ناتوان‌کننده‌ترین سردردها قرار می‌دهد. درمان ابتدائی پرتلاش و ثابت و مدیریت طولانی‌مدت شاید درد را کاهش داده و به سردردهای کمتری منتهی شود.
نشانه‌ها
با این تعریف سردردهای مزمن روزانه ۱۵ روز یا بیشتر در یک ماه دیده می‌شوند و این مشکل بیش از ۳ ماه طول می‌کشد. سردرد مزمن روزانه‌ی حقیقی (اولیه) بر اثر عارضه‌ای دیگر به وجود نیامده است. سردردهای مزمن روزانه می‌توانند کوتاه‌مدت یا بلندمدت باشند. انواع طولانی‌مدت آن بیش از ۴ ساعت به طول می‌انجامند و شامل موارد زیر هستند:
- میگرن مزمن
- سردرد نوع تنشی مزمن
- سردرد جدید روزانه‌ی دائمی
- همی‌کرانیای دائمی
میگرن مزمن
این نوع معمولاً در افرادی با سابقه‌ی اپیزودهایی از میگرن رخ می‌دهد. ۸ روز یا بیشتر در طول ماه و برای حداقل ۳ ماه. میگرن‌ها ویژگی‌های زیر را نشان می‌دهند:
- یک یا هر دو طرف سر را درگیر می‌کنند.
- احساس تکان‌دهنده و جهشی دارند.
- موجب درد شدید یا متوسط می‌شوند.
- با فعالیت‌های روتین روزانه تشدید می‌شوند.
و حداقل یکی از موارد زیر را سبب می‌شوند:
- حالت تهوع، استفراغ یا هر دو
- حساسیت به نور و صدا
سردرد نوع تنشی مزمن
- هر دو طرف سر را درگیر می‌کنند.
- موجب درد ملایم تا متوسط می‌شوند.
- دردی را به‌وجود می‌آورند که احساس فشار یا تنگ‌کننده دارد ولی تکان‌دهنده نیست.
- با فعالیت‌های روزتین روزانه تشدید نمی‌شود.
برخی افراد شاید نرمی جمجمه هم داشته باشند.
سردرد جدید روزانه‌ی دائمی
این سردردها ناگهانی ظاهر شده و معمولاً در افرادی بدون سابقه‌ی سردرد بروز می‌کنند. پس از ۳ روز از اولین سردرد دائمی می‌شوند. حداقل ۲ مورد از مشخصه‌های زیر را دارند:
- معمولاً هر دو طرف سر را درگیر می‌کنند.
- دردی را به‌وجود می‌آورند که احساس فشار یا تنگ‌کننده دارد ولی تکان‌دهنده نیست.
- موجب درد ملایم تا متوسط می‌شوند.
- با فعالیت‌های روزتین روزانه تشدید نمی‌شود.
همی‌کرانیای دائمی
- فقط یک طرف سر را درگیر می‌کنند.
- روزانه و دائمی اند، با دوره‌های بدون درد
- موجب درد متوسطی می‌شوند که دردهایی شدید بین دوره‌های آن وجود دارد.
- به مسکن نسخه‌دار ایندومتاسین (Indocin) پاسخ می‌دهند.
- شاید برخی اوقات با به‌وجود آوردن نشانه‌های شبیه میگرن شدیدتر شوند.
علاوه بر این، همی‌کرانیای دائمی حداقل با یکی از موارد زیر مرتبط است.
- اشک یا سرخی در چشم طرف درگیر
- احتقان بینی یا آبریزش
- افتادن پلک یا تنگی مردمک
- احساس خواب‌آلودگی
زمان مراجعه به پزشک
سردردهای گاه‌وبیگاه شایع اند و معمولاً مداخله‌ی پزشکی برای آن‌ها لازم نیست. با این حال با پزشک خود در صورت مشاهده‌ی موارد زیر مشورت کنید:
- اگر در طول یک هفته بیش از ۲ بار سردرد تجربه می‌کنید.
- بیشتر روزها بخاطر سردرد مسکن مصرف می‌کنید.
- برای تسکین سردردتان به دُزهای بالاتری از دُزهای توصیه‌شده‌ی مسکن نیاز دارید.
- الگوی سردرد شما تغییر می‌کند یا سردردتان بدتر می‌شود.
- سردردتان ناتوان‌کننده است.
در صورت وقوع موارد زیر به دنبال فوریت‌های پزشکی باشید:
- سردرد ناگهانی و شدید باشد
- با تب، سفتی گردن، گیجی، تشنج، دوبینی، ضعف، بی‌حسی یا دشواری در تکلم همراه باشد.
- به دنبال آسیب به سر رخ دهد.
- با وجود استراحت و استفاده از مسکن بدتر شود.
دلایل
دلیل ایجاد بسیاری از سردردهای مزمن روزانه کاملاً درک نشده است. سردردهای حقیقی (اولیه) مزمن روزانه دلیل اساسی قابل‌تشخیصی ندارند. عوارضی که می‌توانند سردردهای مزمن روزانه‌ی غیراولیه را به‌وجود بیاورند عبارتند از:
- التهاب یا دیگر مشکلات در عروق خونی درون یا اطراف مغز، شامل سکته‌ی مغزی
- عفونت‌ها؛ مثل مننژیت
- فشار درون‌جمجمه‌ای که بسیار بالا یا بسیار پائین باشد.
- تومور مغزی
- آسیب تروماتیک مغز
سردرد بر اثر مصرف بیش از اندازه‌ی دارو
این نوع سردرد معمولاً در افرادی با اپیزودی از ناهنجاری مربوط به سردرد، معمولاً میگرن یا نوع تنشی، رخ می‌دهد و داروهای زیادی باید برای آن مصرف کرد. اگر در حال مصرف داروهای مسکن، بیش از ۲ روز در هفته باشید (حتی بی‌حس‌کننده‌های بدون نسخه)، در خطر سردردهای بازگشتی (ریباند) قرار دارید.
عوامل خطر
- جنسیت مؤنث
- اضطراب
- افسردگی
- اختلالات خواب
- چاقی
- خروپف
- مصرف بیش از حد کافئین
- مصرف بیش از حد داروهای سردرد
- دیگر عوارض درد مزمن
عوارض
اگر سردردهای مزمن روزانه داشته باشید، خطر افسردگی، اضطراب، اختلالات خواب و دیگر مشکلات بدنی و روانی نیز برای شما بالا می‌رود.
تست و تشخیص
پزشک شما را از لحاظ داشتن علائم بیماری، عفونت و مشکلات عصبی بررسی می‌کند. او درباره‌ی سابقه‌ی سردردتان هم سؤال خواهد کرد.
داروها و درمان
درمان دلیل اساسی موجود، اغلب سردردهای متناوب را متوقف می‌کند. اگر عارضه‌ی دیگری تشخیص داده نشود، درمان روی پیشگیری از درد متمرکز خواهد بود.
استراتژی‌های پیشگیری متفاوت اند و بستگی به نوع سردرد و اثر مصرف داروها دارند. اگر مصرف مسکن برای بیش از ۳ روز در هفته بود، اولین قدم شاید قطع مصرف این داروها با راهنمایی پزشک باشد.
وقتی آماده‌ی درمان پیشگیرانه شدید، پزشک موارد زیر را به شما پیشنهاد خواهد کرد:
- ضدافسردگی‌ها: ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای، مثل نورتریپتیلین (Pamelor) می‌توانند برای درمان سردردهای مزمن روزانه استفاده شوند. این داروها همچنین برای درمان افسردگی، اضطراب و اختلالات خواب همراه با این سردردها نیز کاربرد دارند. دیگر ضدافسردگی‌ها، مثل مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) مانند فلوکستین (Prozac, Sarafem) شاید در درمان افسردگی و اضطراب مؤثر باشند ولی نشان داده نشده که برای سردرد، مؤثرتر از دارونما هستند.
- بتابلاکرها: این داروها، معمولاً برای درمان پرفشاری خون استفاده می‌شوند ولی برای پیشگیری از اپیزودهای میگرن نیز مورداتکا هستند. برخی بتابلاکرها شامل آتنولول (Tenormin)، متوپرولول (Lopressor, Toprol-XL) و پروپرانولول (Inderal, Innopran XL) می‌باشند.
- داروهای ضد-تشنج: برخی داروهای ضد-تشنج به نظر می‌آید می‌توانند از میگرن جلوگیری نمایند و شاید برای پیشگیری از سردردهای مزمن روزانه نیز استفاده شوند. گزینه‌ها شامل توپیرامات (Topamax, Qudexy XR)، دیوالپروکس سدیم (Depakote) و گاباپنتین (Neurontin, Gralise) هستند.
- NSAIDها: داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی تجویزی، مثل ناپروکسن سدیم (Anaprox, Naprelan) شاید کمک کنند؛ مخصوصاً اگر دیگر مسکن‌ها را ترک کرده باشید. همچنین ممکن است این داروها به صورت دوره‌ای هنگام تشدید سردرد به کار برده شوند.
- سم بوتولینم: تزریق اُنابوتولینوماتوکسینA (بوتاکس) برای برخی افراد با تسکین درد همراه است و شاید گزینه‌ای مناسب برای کسانی باشد که طاقت استفاده‌ی روزانه از دارو را ندارند.
متأسفانه، برخی انواع سردردهای مزمن روزانه نسبت به هر دارو و درمانی مقاومت نشان می‌دهند. اگر دلیل سردرد شما معلوم نشد، پزشک تست‌های تصویربرداری مانند CT و MRI پیشنهاد خواهد کرد تا عارضه‌ی اساسی اصلی را پیدا کند.
طب جایگزین
برای بسیاری از افراد، درمان‌های مکمل یا جایگزین تسکین خوبی برای سردردها فراهم می‌کنند. محتاط بودن در این زمینه همیشه لازم است. همه‌ی درمان‌های مکمل و جایگزین برای درمان سردرد مطالعه نشده‌اند.
- طب سوزنی: این تکنیک باستانی نتایج درهی در تحقیقات نشان داده ولی برخی‌ها توانسته‌اند با این روش تناوب و شدت سردردهای مزمن را کاهش دهند.
- بیوفیدبک: شاید با آگاهی بیشتر و سپس توانایی کنترل پاسخ‌های بدنتان، مثل تنش عضلانی، ضربان قلب و دمای پوست بتوانید سردردتان را هم کنترل کنید.
- ماساژ: این روش استرس را کاهش و درد را تسکین داده و شلی را تقویت می‌کند. ارزش آن به عنوان درمانی برای سردرد تعیین نشده ولی در صورت سفتی عضلات در پشت سر، گردن و شانه‌ها مؤثر است.
- داروهای گیاهی، ویتامین‌ها و مواد معدنی: برخی شواهد وجود دارند که داروهای گیاهی بابونه‌ی گاوی و گیاه سایبان (butterbur) می‌توانند از میگرن پیشگیری کرده یا شدت آن را کاهش دهند. دُز بالایی از ویتامین B2 (ریبوفلاوین) نیز سردردهای میگرنی را کاهش می‌دهد. مکمل‌های کوآنزیم Q10 شاید برای برخی افراد مفید باشند و مکمل‌های خوراکی منیزیم سولفات شاید تناوب سردردها را در برخی افراد بکاهند ولی با این حال مطالعات یکدست نیستند. درباره‌ی این درمان‌ها با پزشک خود مشورت کنید. ویتامین B2 (ریبوفلاوین)، بابونه‌ی گیاهی و گیاه سایبان نباید در زنان حامله استفاده شود.
- تحریک الکتریکی عصب پس‌سری (اکسیپیتال)
کنارآمدن و حمایت
- تمام جوانب زندگی خود را کنترل کنید.
- به دیگران یاد دهید تا شما را درک کنند.
- در گروه‌های ورزشی مناسب شرکت داشته باشید.
- مشاوره را از یاد نبرید.
