هیسترکتومی واژینال پروسه‌ای است که به برداشتن رحم از راه واژن می‌پردازد. جراح رحم را از تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و قسمت بالای واژن جدا می‌کند و عروق اعصاب مربوط به را مسدود می‌کند. سپس این ارگان را از طریق واژن خارج می‌کند.
هیسترکتومی واژینال نسبت به هیسترکتومی ابدومینال (شکمی) زمان کمتری را در بیمارستان می‌طلبد، هزینه‌ی پایین‌تری دارد و دوره‌ی نقاهت آن کوتاه‌تر است. با این حال اگر رحم بزرگ باشد، نمی‌تواند از طریق خارج شود و باید روش‌های دیگر درمان نظیر هیسترکتومی ابدومینال را در نظر داشت.
هیسترکتومی معمولا علاوه بر خارج کردن رحم، سرویکس را نیز جدا می‌کند. در برخی موارد نیز هر دو لوله‌ی فالوپ خارج می‌شوند. این حالت هیسترکتومی کاملِ همراه با سالپینگو-اوفورکتومی نام دارد. همه‌ی این ارگان‌ها، بخشی از اندام تناسلی هستند که درون شکم قرار گرفته‌اند.
چرا انجام می‌شود؟
هیسترکتومی واژینال ممکن است به علت بیماری‌های مختلف زنان انجام شود، از جمله:
- فیبروئید: بسیاری از جراحی‌های هیسترکتومی برای درمان فیبروئیدها انجام می‌شوند؛ تومورهای خوش‌خیمی که در رحم وجود دارند و می‌توانند سبب خون‌ریزی دائمی، کم‌خونی آنمی، درد لگن، درد در هنگام مقاربت و اعمال فشار روی مثانه شوند.
- اندومتروزیس: زمانی رخ می‌دهد که لایه‌ی درونی پوشاننده‌ی رحم (اندومتریوم) خارج از این اندام رشد می‌کند و ممکن است لوله‌های فالوپ، تخمدان‌ها یا سایر ارگان‌ها را درگیر کند. بسیاری از بیمارانِ مبتلا به اندومتروزیس باید تحت جراحی هیسترکتومی ابدومینال قرار گیرند، با این حال در برخی موارد، هیسترکتومی واژینال نیز امکان‌پذیر است.
- سرطان‌های زنان: در صورت ابتلا به سرطان‌های رحم، سرویکس، اندومتریوم یا تخمدان‌ها، با تشخیص پزشک ممکن است هیسترکتومی انجام شود. افراد مبتلا به سرطان تخمدان اغلب تحت هیسترکتومی ابدومینال قرار می‌گیرند اما در رابطه با سرطان‌های اندومتر و سرویکس، واژینال نیز امکان‌پذیر است.
- پرولاپس یا افتادگی رحم: زمانی که بافت‌های حمایت‌کننده و لیگامان‌هایی که اندام‌های حفره‌ی لگن را در جای خود نگه می‌دارند، افتاده یا ضعیف شوند، رحم نمی‌تواند در جای خود بماند و درون سرویکس سقوط می‌کند. در این حالت پرولاپس رحم ایجاد می‌شود که موجب تکرر ادرار، فشار رحم و دشواری در حرکات روده‌ها می‌شود. برداشتن رحم با هیسرکتومی و بازسازی ریلکسیشن رحم می‌توانند این نشانه‌ها را بهبود بخشند.
- خون‌ریزی واژن غیرطبیعی: زمانی که مصرف برخی داروها و روش‌هایی که کمتر تهاجمی هستند، برای کنترل پریودهای بسیار طولانی و خون‌ریزی‌های مداوم کافی نباشند، هیسترکتومی ممکن است مشکل را حل کند.
- درد مزمن لگن: در صورت ابتلا به دردهای مزمن لگن که به شکلی واضح به سبب فیبروئیدها است، هیسترکتومی می‌تواند این علامت را بهبود بخشد. درد لگن می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد؛ بنابراین تشخیصی دقیق علت پیش از اقدام به هیسترکتومی ضروری است.
در بسیاری از این مشکلات، با احتمال وجود سرطان، هیسترکتومی یکی از روش‌های درمانی محتمل است. در صورتی که پزشک روش دیگری نظیر هورمون‌درمانی یا روش‌هایی که کمتر تهاجمی هستند را تجویز کند، نیازی به هیسترکتومی نخواهد بود.
پس از هیسترکتومی، قادر به بارداری نخواهید بود؛ در صورتی که آمادگی از دست دادن توانایی باروری خود را ندارید، روش‌های دیگر را در نظر بگیرید.
ریسک‌ها
با وجود این که در حالت کلی، هیسترکتومی عمل جراحی کم‌خطری محسوب می‌شود، دارای ریسک‌هایی است از جمله:
- خون‌ریزی شدید
- به وجود آمدن لخته‌های خونی
- عفونت
- آسیب به سایر اندام‌ها نظیر مثانه، پیشآبراه یا روده‌ها
- واکنش‌های خطرناک به داروهای بی‌هوشی
خطرات جراحی در زنانی که چاق‌اند یا فشار خون بالایی دارند، بیشتر است. زخم‌های شدید اندومتروزیس یا بافت زخم ممکن است جراح را وادار به تغییر روش رکتال به ابدومینال، در حین جراحی کند. در رابطه با این احتمال نیز از پزشک خود مشاوره بخواهید.
آمادگی
احساس اضطراب پیش از جراحی است. چند راهکار برای افزایش آمادگی وجود دارد از جمله:
- کسب اطلاعات: پیش از جراحی، اطلاعاتی را برای افزایش حس اعتماد به نفس خود جمع‌‌آوری کنید. در صورتی که به راحتی شما کمک می‌کند، از پزشک و یا جراح خود سؤالاتی که دارید را بپرسید. از مراحل پروسه، روش‌های آن و خطرات آگاه کسب کنید. پزشک خود را نیز از داروهای خارج نسخه یا مکمل‌های گیاهی که مصرف می‌کنید آگاه کنید.
- در رابطه با روش بی‌هوشی خود اطلاع حاصل کنید. ممکن است بی‌هوشی عمومی را ترجیح دهید که سبب می‌شود چیزی را پس از جراحی به خاطر نیاورید. بی‌حسی موضعی (با نام‌های دیگر بلاک اسپینال و بلاک اپیدورال) گزینه‌ی دیگر شما است که نیمه‌ی پایینی بدن را بی‌حس می‌کند.
- برای کمک برنامه‌ریزی کنید. با وجود این که زمان ریکاوری از هیسترکتومیِ واژینال نسبت به ابدومینال کوتاه‌تر است، باز هم زمان‌بر است. با یکی از اعضای خانواده یا دوستان خود هماهنگ کنید که در خانه برای هفته‌ی اول از شما مراقبت کند.
چه چیزی انتظار می‌رود؟
با پزشک خود درباره‌ی این که قبل، در حین و پس از جراحی باید انتظار چه چیزی را داشته باشید و تأثیرات فیزیکی و احساسی آن، صحبت کنید.
در حین پروسه
ممکن است بی‌هوشی تحت بی‌هوشی عمومی قرار گیرید تا در حین جراحی هوشیار نباشید. در صورتی که روش دیگر، یعنی بلاک اسپینال را انتخاب کنید، در طول جراحی بیدار خواهید بود.
در این جراحی، به پشت دراز خواهید کشید؛ در موقیتی مشابه تست پاپ اسمیر. ممکن است کاتتری برای تخلیه‌ی مثانه اعمال شود. ناحیه‌ی تحت جراحی پیش از شروع آن استریله می‌شود.
برای انجام دادن هیسترکتومی:
- جراح برشی در واژن برای دسترسی به رحم ایجاد می‌کند.
- با استفاده از ابزار جراحی بلند، عروق خونی رحم را قطع می‌کند و آن را از بافت پیوندی اطراف، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ جدا می‌کند.
- رحم از طریق مسیر واژن از بدن خارج می‌شود، از پانسمان‌های قابل جذب برای کنترل هرگونه خون‌ریزی درون لگن استفاده می‌شود.
- به جز در مواردی که کیس مشکوک به سرطان رحم است، پزشک رحم بزرگ را برای سهولت خارج کردن، به قطعات کوچکی می‌شکند (morcellation).
هیسترکتومی لاپاراسکوپیک یا روباتیک
شما ممکن است کاندیدای مناسبی برای انجام دادن هیسترکتومی واژینال به شیوه‌ی لاپاراسکوپیک (LAVH) یا هیسترکتومی روبتیک باشید. هر دو پروسه به جراح امکان خارج کردن رحم از واژن را در حالی که قادر است سایر ارگان‌های موجود در حفره‌ی لگن را از طریق لاپاراسکوپ ببیند، می‌دهند. جراح ممکن است بیشتر پروسه را از طریق شکاف‌های کوچک ابدومینال (شکمی)، با ابزار بلند و نازک مخصوص جراحی، انجام دهد. سپس از طریق برشی در واژن، رحم را خارج کند.
این روش در صورتی توصیه می‌شود که بافت زخم (pelvic adhension) بر ارگان‌ها وجود داشته باشد که ممکن است به علت جراحی‌های سابق یا اندومتروزیس ایجاد شده باشند.پس از جراحی
پس از جراحی، چند ساعت را در اتاق ریکاوری خواهید گذراند و سپس یک یا دو روز در بیمارستان می‌مانید؛ این زمان در صورت نیاز طولانی‌تر می‌شود. در این زمان برای کنترل درد و جلوگیری از عفونت داروهایی مصرف خواهید کرد. تیم مراقبتی شما را در برخاستن و قدم زدن به محض این که امکانش وجود داشته باشد، تشویق خواهند کرد.
خون‌ریزی از واژن تا چند روز تا هفته، طبیعی است، پس استفاده از پدهای بهداشتی توصیه می‌شود.
از نظر فیزیکی چه احساسی خواهید داشت؟
ریکاوری از هسیترکتومی واژینال کوتاه‌تر است و میزان دردی که در این زمان تحمل می‌کنید، کمتر از هیسترکتومی ابدومینال است. ریکاوری کامل ممکن است ۳ تا ۴ هفته به طول انجامد.
حتی در شرایطی که احساس بهبودی کامل می‌کنید، از برداشتن و جابه‌جایی اشیاء سنگین‌تر از ۹ کیلوگرم خودداری کنید. انجام دادن مقاربت واژینال تا ۶ هفته پس از جراحی توصیه نمی‌شود.
در صورتی که دردتان شدیدتر شد یا تهوع، استفراغ و یا خون‌ریزی شدیدتر از نرمال را تجربه کردید، به پزشک خود اطلاع دهید.
از نظر احساسی چه وضعیتی را تجربه خواهید کرد؟
پس از هیسترکتومی، بهبود سطح سلامت خود را احساس می‌کنید و ممکن است از این که علائم بیماری نظیر خون‌ریزی شدید یا درد لگن محو می‌شوند، آسوده شوید. در بسیاری از زنان، تغییری در فعالیت جنسی بعد از برداشتن رحم ایجاد نمی‌شود اما در برخی دیگر، ارضای جنسی آسان‌تر انجام خواهد شد؛ که ممکن است به علت عدم ترس از بارداری و از بین رفتن درد در هنگام نزدیکی باشد.
ممکن است احساس فقدان داشته باشید که طبیعی است. افسردگی ناشی از از دست دادن باروری، خصوصاً اگر جوان هستید و برای بارداری‌های آینده امیوار بوده‌اید رخ خواهد داد.
در صورتی که احساسات منفی با حس لذت بردن‌تان از زندگی اختلال ایجاد کند، بهتر است با پزشک در میان بگذارید.
نتایج
پس از هیسترکتومی، قدرت بارداری از بین می‌رود و دوره‌های قاعدگی متوقف می‌شوند. در صورتی که در جراحی، تخمدان‌ها هم برداشته شوند، دوره‌ی یائسگی بلافاصله شروع می‌شود. ممکن است نشانه‌های نظیر خشکی واژن، گرگرفتگی و تعرق شبانه را تجربه کنید. پزشک برای بهبود این نشانه‌ها می‌تواند داروهایی تجویز کند.
در صورتی که تخمدان‌ها برداشته نشوند، پس از جراحی دوره‌های قاعدگی ادامه می‌یابند چرا که تخمدان‌ها به تولید هورمون تا زمان یائسگی ادامه خواهند داد.
