سم عروس دریایی معمولاً برای افرادی که در آب‌های آزاد شنا یا موج سواری می‌کنند مشکلی نسبتاً شایع است. شاخک‌های درازی که از بدن عروس دریایی خارج می‌شوند می‌توانند سم را از طریق تیغ‌های میکروسکوپی به بدن فرد وارد کنند.
شدت گزیدگی عروس دریایی می‌تواند بسیار متغیر باشد. اغلب کسانی که سم عروس دریایی را تجربه کرده‌اند درد فوری، تحریک‌پذیری و قرمزی پوست را گزارش می‌کنند. در برخی موراد عروس دریایی ممکن است با سم خود بیماری‌های سیستمیک به وجود بیاورد؛ یعنی کل بدن فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مرگ بر اثر نیش عروس دریایی نادر است اما وجود دارد.
اغلب موارد نیش عروس دریایی با درمان خانگی برطرف می‌شوند. واکنش‌های شدید نیاز به درمان اورژانسی زیر نظر تیم پزشکی دارند.
علائم گزش با سم عروس دریایی
علائم و نشانه‌های شایع نیش عروی دریایی عبارتند از:
- سوزش، لرز و درد ناگهانی
- شیارهای قرمز، قهوه‌ای یا بنفش روی پوست در نتیجه تماس شاخک‌ها با بدن
- خارش
- تورم
- دردی که تا پا یا دست کشیده می‌شود
آلودگی شدید با سم عروس دریایی می‌تواند چندین مورد از دستگاه‌های بدن را تحت تأثیر قرار دهد. این واکنش‌ها ممکن است به سرعت یا چندین ساعت پس از حادثه برخورد با عروس دریایی ظاهر شوند. علائم و نشانه‌های خطرناک‌تر نیش عروس دریایی عبارتند از:
- شکم درد، حالت تهوع و استفراغ
- سردرد
- درد و اسپاسم عضلانی
- ضعف، خواب آلودگی، سرگیجه و سردرگمی
- مشکل در تنفس
- مشکلات قلبی
شدت واکنش نسبت به سم عروس دریایی به عوامل مختلفی بستگی دارد:
- نوع و اندازه عروس دریایی
- سن، اندازه و وضعیت سلامتی فرد، کودکان و افراد مبتلا به مشکلات سلامتی بیش از دیگران نسبت به نیش عروس دریایی آسیب‌پذیر می‌باشند
- مدت زمان قرار گرفتن در معرض گزیدگی عروس دریایی
- وسعت پوست درگیر
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم
اگر علائم فرد شدید باشند باید درمان اورژانسی صورت گیرد. اگر علائم و نشانه‌های شدید بالا را داشتید، یا فرد گزیده شده کودک و دارای مشکلات سلامتی بود، فوراً به پزشک مراجعه نمایید.
دلایل گزیدگی با نیش عروس دریایی
شاخک‌های عروس دریایی حاوی نیش‌های میکروسکوپی هستند. هر نیش دارای یک حباب کوچک حاوی سم و یک لوله با نوک تیز می‌باشد. عروس دریایی از سم برای حفاظت از خود و کشتن شکار استفاده می‌کند.
انواع عروس دریایی
گرچه بسیاری از انواع عروس دریایی برای انسان نسبتاً بی‌ضرر هستند، نیش برخی از گونه‌ها می‌تواند سبب درد شدید و واکنش‌های سیستمیک گردد. گزیدگی با نیش گونه‌های عروس دریایی که نام آن‌ها در ادامه آمده، وخیم‌تر است.
- عروس دریایی جعبه‌ای (Box jellyfish): این عروس دریایی خطرناک با سر مکعبی و پاهای شاخکی خود بیشتر در نواحی استوایی و در کشورهایی مثل استرالیا، ژاپن و آمریکا پیدا می‌شود. درد شدید و حتی واکنش‌های تهدید به مرگ از ویژگی‌های نیش عروس دریایی جعبه‌ای بوده و در اقیانوس هند هم پیدا می‌شود.
- ناوچه پرتغالی (Portuguese man-of-war): درست است که این عروس دریایی نیز متعلق به آب‌های استوایی و تحت استوایی است اما در آمریکای شمالی و اروپا نیز پیدا می‌شود. باد می‌تواند ناوچه پرتغالی را به سواحل ببرد. مشاهده ناوچه پرتغالی در یک ساحل، ممکن است به تعطیلی آن ساحل بیانجامد.
- گزنه دریایی (Sea nettle): هم در آب‌های سرد و هم آب‌های گرم فراوان است و در آمریکا به وفور پیدا می‌شود.
- عروس دریایی یال شیری (Lion’s mane jellyfish): این گونه عروس دریایی بزرگ‌ترین گونه است که گاه اندازه‌ی آن به یک متر هم می‌رسد. اقیانوس اطلس و آرام محل زندگی این عروس دریایی می‌باشد.
عوامل خطر نیش عروس دریایی
شرایطی که خطر گزش را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- شنا هنگام تجمعات عروس‌های دریایی
- شنا یا شیرجه در نواحی عروس‌های دریایی بدون لباس محافظ
عوارض سم عروس دریایی
عوارض احتمالی گزیدگی عروس دریایی عبارتند از:
- واکنش حساسیت تأخیری که سبب تاول، جوش یا دیگر تحریکات پوستی که یک تا دو هفته پس از نیش ایجاد می‌شوند
- سندرم ایروکانجی، که سبب درد قفسه سینه و شکم، فشارخون بالا و مشکلات قلبی می‌شود
تشخیص گزیدگی با عروس دریایی
نیش عروس دریایی معمولاً نیازی برای مراجعه به پزشک ندارد. در صورت مراجعه نیز پزشک با نگاه به محل نیش آن را تشخیص خواهد داد.
گاهی درمان بر اساس نوع عروسی دریایی می‌باشد که فرد را نیش زده است.
درمان
بسته به نوع عروس دریایی و شدت نیش و واکنش فرد درمان نیش عروس دریایی شامل کمک‌های اولیه و درمان پزشکی است.
کمک‌های اولیه
بیشتر گزیدگی‌های عروس دریایی را می‌توان با مراحل زیر درمان کرد:
- ابتدا با دقت و با کمک یک موچین شاخک‌های عروس دریایی را از پوست جدا کنید
- پوست ناحیه گزیدگی را داخل آب قرار دهید. از آبی با درجه حرارت ۴۳-۴۵ درجه سانتی‌گراد استفاده کنید. اگر ترمومتر ندارید، از فرد دیگری کمک بخواهید تا با دست یا آرنج خود آب را لمس کند. آب مناسب باید داغ باشد اما نه در حد آب جوش که پوست را بسوزاند. ۲۰ تا ۴۵ دقیقه پوست آن ناحیه را درون آب نگه دارید.
درمان پزشکی
- مراقبت اورژانسی: افرادی که حساسیت شدید به نیش عروس دریایی دارند ممکن است نیاز به احیای قلبی ریوی داشته باشند.
- داروهای خوراکی: حساسیت‌های پوستی می‌توانند توسط آنتی هیستامین‌های یا کورتیکواستروئیدهای خوراکی درمان شوند.
- شستشوی چشم: نیش عروس دریایی در نزدیکی چشم نیازمند درمان به منظور کنترل درد و یک شستشوی خوب است. شاید نیاز باشد تا یک چشم پزشک هم چشم شما را به دقت معاینه کند.
از دست زدن به اقدامات زیر بپرهیزید؛ چون هیچ کمکی به التیام گزیدگی نخواهند کرد:
- درآوردن نیش عروس دریایی با آسیب زدن به پوست
- شستشو با آب دریا
- شستشو با ادرار انسان
- شستشو با آب چشمه و غیره
- استفاده از گوشت نرمکن
- زدن الکل، اتانول یا آمونیاک به پوست
- ماساژ دادن با حوله
- بانداژ کردن محل گزیدگی
درمان نیش عروس دریایی خلیج فارس نیز به گونه‌ای است که در این مقاله ذکر شد.
ممنونم از راهنماییتون.